Deputetja italiane Rachele Scarpa dhe eurodeputetja Cecilia Strada kërkuan ndërhyrje urgjente nga Këshilli i Evropës për shkak të “shkeljeve të dukshme të të drejtave themelore”. Ngjarjet kritike ishin 2.7 në ditë në rreth 13 ditë që u monitoruan, me afërsisht 10 tentativa vetëvrasjeje.
Jeta dhe siguria e personave të ndaluar në Qendrën e Paraburgimit të Riatdhesimit në Gjadër në Shqipëri janë në rrezik. Ky është alarmi që i është dërguar Komitetit Evropian për Parandalimin e Torturës të Këshillit të Evropës nga deputetja e Partisë Demokratike Rachele Scarpa dhe eurodeputetja Cecilia Strada.
Parlamentarët kanë hartuar një raport me shkrim lidhur me çështjet kritike që dolën gjatë vizitave të tyre inspektuese, së bashku me shënimet e bëra nga kolegët e tyre të opozitës dhe përfaqësuesit e Tryezës së Azilit dhe Imigracionit .
“Në dritën e mospërputhjeve serioze midis praktikave të raportuara dhe Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, me shkelje të qarta të të drejtave themelore të garantuara në të”, eurodeputetët i kërkuan komitetit të “shqyrtojë një vizitë urgjente” nga ekspertët e Këshillit të Evropës “për të hetuar legjitimitetin dhe proporcionalitetin e këtyre masave”.
Raporti përqendrohet në ndalimin e atyre që sillen në qendrat shqiptare pas ndryshimit të destinacionit të operuar nga qeveria: më 28 mars të vitit të kaluar, me një dekret, Qeveria e Giorgia Melonit transformoi ato që ishin qendra ndalimi për azilkërkuesit në qendra riatdhesimi, në një përpjekje për të shpëtuar projektin e Shqipërisë.
Ndërsa pritet vendimi i Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Evropian mbi konceptin e vendit të sigurt, i cili jepet deri në verë, Ministria e Brendshme ka transferuar 41 persona, të cilët mbaheshin në Qendrat e Pritjes së të Ardhurave të Brendshme italiane, për të mbushur qendrat shumë të shtrenjta (në nivel njerëzor dhe ekonomik) që kanë mbetur bosh.
“E pamë qendrën me sytë tanë, folëm me pothuajse të gjithë personat e ndaluar në dy javët e para dhe konsultuam në thellësi regjistrin e ngjarjeve kritike, duke zbuluar një pamje shumë serioze”, thonë Scarpa dhe Strada.
Nga dhjetë vizitat, midis 9 dhe 27 prillit, del në pah një mungesë e madhe transparence, vështirësi në gjetjen e informacionit dhe metoda të transferimit “në kundërshtim me respektin për dinjitetin njerëzor”. Deri më sot, nënvizojnë deputetët, kriteret e përzgjedhjes për njerëzit që do të zhvendosen jashtë vendit janë ende të paqarta dhe asnjë nga njerëzit e transferuar nuk e kishte kuptuar se do të çoheshin në Shqipëri.
Ajo që është shqetësuese është gjendja psiko-fizike e njerëzve të mbyllur në kontejnerë: në dy javë, janë regjistruar 35 ngjarje kritike, “kryesisht akte të rënda të vetëlëndimit, deri në tentativë vetëvrasjeje”.
Ngjarjet kritike
“Ashtu si të gjitha CPR-të italiane”, shtojnë Scarpa dhe Strada, “ai në Gjadër është një vend patogjenik”. Kjo demonstrohet duke lexuar regjistrin e ngjarjeve kritike, të konsultuar nga parlamentarët, i cili “e kualifikon vetë qendrën si një kontekst që vë në rrezik shëndetin dhe jetën e të ndaluarve”.
Ndër ngjarjet kritike, 2.7 në ditë në 13 ditë, ka rreth dhjetë tentativa vetëvrasjeje “kryesisht me mbytje ose varje”, akte vetëlëndimi dhe protesta kolektive, ngjarje që “i përkasin të njëjtës kategori dhune të shfaqur në trupin e dikujt që meriton vëmendje të veçantë, pasi kalimi midis një akti me ashpërsi më të madhe ose më të vogël është absolutisht i paparashikueshëm”, thuhet në raport. Përveç kësaj, numri i ngjarjeve kritike mund të ketë qenë më i lartë sepse, bazuar në dëshmitë e mbledhura nga deputetët, ka pasur një vonesë të mundshme në regjistrimin e tyre.
Raporti thekson se të ndaluarit në Gjadër janë të ekspozuar ndaj një mungese të dyfishtë: mungesës së një spitali aty pranë, i pari i arritshëm është në Tiranë, më shumë se një orë larg me makinë. Në rastet e varjes, vendi i shpëtimit duhet të jetë midis 15 dhe 30 minutave larg. Dhe, për më tepër, izolimi edhe gjatë periudhës së rikuperimit nga shërbimet e shëndetit mendor të sistemit kombëtar shëndetësor “përfaqëson një faktor tjetër rreziku”.
Pastaj ka mjete që janë të rrezikshme për një kontekst paraburgimi dhe që vërtetojnë “neglizhencën” e atyre që projektuan dhe ndërtuan qendrat: spërkatësit e zjarrit janë “të pozicionuar mbi tavolinat e çdo moduli strehimi” dhe për këtë arsye “janë lehtësisht të arritshëm duke u ngjitur në tavolina”.
Kjo i lejon dhe tashmë i ka lejuar të burgosurit t’i përdorin ato “si mbështetje për të lidhur litarë të improvizuar” kur ekzistojnë mendime vetëvrasëse.
Vizitë për përshtatshmëri
Ashtu si në rastin e institucioneve në Itali, Rregullorja e Procedurës Civile të Shqipërisë duhet të jetë në përputhje edhe me direktivën e vitit 2022 të Ministrisë së Brendshme që rregullon jetën brenda këtyre vendeve. Dhe kjo kërkon që çdo person duhet t’i nënshtrohet një ekzaminimi mjekësor për të vlerësuar përshtatshmërinë e tij/saj për paraburgim. Me fjalë të tjera, mjekët e shërbimit shëndetësor kombëtar duhet të marrin në konsideratë kushtet psiko-fizike të përshtatshme për jetën në atë komunitet specifik të kufizuar.
Për anëtaret femra të parlamentit, do të kishte qenë e nevojshme që të kryhej “një rivlerësim i përshtatshmërisë së tyre” “nga personel i pavarur nga organi drejtues”. Prandaj, sipas Scarpa dhe Strada, “rezulton se nuk është bërë asnjë përzgjedhje që synonte përjashtimin e faktit që njerëzit me cenueshmëri psikiatrike janë dërguar në Qendrën e Kujdesit Kardiovaskular (CPR) në Shqipëri”.
Vetëm tetë nga burrat e transferuar i ishin nënshtruar një ekzaminimi të gjendjes fizike në ditët e mëparshme. Në fakt, për pjesën më të madhe, vizita e fundit daton në muajt e mëparshëm, madje deri në nëntor 2024. Një qytetar me origjinë gjeorgjiane, i cili para transferimit ndodhej në Qendrën e Pritjes Rekreative në Bari, “po i nënshtrohej tashmë terapisë me ilaçe të ndryshme – lexojmë në raport – duket se kishte marrë metadon deri pak kohë më parë, i pezulluar 10 ditë para” udhëtimit për në Shqipëri. Vizita e tij e fundit ishte më 26 nëntor 2024.
Brenda tre ditësh në Gjadër pati tetë akte vetëlëndimi, “me të paktën një episod manifestimi të qëllimeve vetëvrasëse”, raportojnë parlamentarët.
Derisa organi menaxhues kërkoi një rivlerësim të përshtatshmërisë së tij për paraburgim dhe ai u kthye në Itali “në një datë të panjohur”. /Përshtatur nga Domani/
