Nga Aranit Muraçi
Shqipëria nëse kërkon të gjejë arsye pse nuk është një vend i zhvilluar si shumë vende të tjera, veç pozitës gjeografike, historisë dhe faktorëve të tjerë, ka edhe një arsye shumë të fortë: është një vend që lë shumë për të dëshiruar në investimet për kërkim shkencor.
Kërkimi shkencor në Shqipëri ka një buxhet prej 5.5 milionë euro, që zë vetëm 0.08% të PBB. Zyrtarët thonë se synojnë ta rrisin në 1% në vitin 2030, ndërkohë mesatarja e buxhetit të vendeve të BE për kërkime shkencore është 3%. Rritja e përpjekjeve për kërkimin shkencor është dhe një prej kërkesave të BE për integrimin.
Një prej shqetësimeve kryesore sot lidhet me kapacitetet e kërkimit shkencor me qëllim thithjen e fondeve të BE, ku një prej programeve kryesore, ai i Horizont Europa, ka një buxhet prej 100 miliardë euro për këtë qëllim. Ndaj dhe studiuesit vënë theksin në rritjen e kapaciteteve të kërkimit shkencor në vend.
Sipas raportit të R&D nga AAAS, investimet globale në kërkim dhe zhvillim kanë dëshmuar një rritje të konsiderueshme gjatë 20 viteve të fundit. Investimet globale në (R&D) Kërkim dhe Zhvillim u trefishuan nga 672 miliardë dollarë në 1992 në më shumë se 2.2 trilion dollarë deri në vitin 2021, kur edhe janë analizuar të dhënat e fundit në rang botëror. Megjithatë, pasojat e pandemisë e penguan këtë rritje, me një rënie të rritjeve vjetore në më pak se 2% në 2020 dhe 2021, krahasuar me 3.6% në dekadën e fundit. Megjithëse ka pasur kufizime raportimi nga Kina për të përcaktuar sasinë e të dhënave të saj, është e qartë se ajo është kontribuuesi më i madh në investimet jo-OECD. Vendet e OECD-së po rrisin vazhdimisht shpenzimet e tyre për R&D. Në vitin 2021, investimet në Kërkim dhe Zhvillim nga vendet e OECD-së arritën në 2.71%. Sektori i biznesit është shtytësi kryesor i këtyre investimeve, duke zënë mbi 60% të investimeve në Kërkim dhe Zhvillim në vitin 2020. Intensiteti i R&D në SHBA kaloi 3% në 2019, pasi varioi nga 2.5% në 3% për më shumë se dy dekada. Koreja e Jugut dhe Kina gjithashtu përjetuan rritje të konsiderueshme gjatë dekadës së fundit, me shpenzimet e tyre për R&D që u rritën përkatësisht nga 2.1% në 4.6% dhe nga 0.9% në 2.2%. Shpenzimet e Gjermanisë për kërkim dhe zhvillim arritën gjithashtu në 3.2% në 2019.
Reuters raportoi se Kina përvijoi planet për të forcuar vetë-mjaftueshmërinë e saj në sektorin e teknologjisë. Vendi aziatik synon të përqendrohet në tendencat në zhvillim si llogaritja kuantike dhe AI. Ky plan është rezultat i tensioneve aktuale tregtare me SHBA-në. Kina do të prezantojë programe të mëdha shkencore dhe teknologjike dhe do të përdorë sistemet e saj politike për të integruar aftësitë dhe për të zvogëluar varësinë nga furnizuesit e huaj. Për më tepër, ajo planifikon të zhvillojë një grup të fuqishëm studiuesish dhe novatorësh për të nxitur përparimet e brendshme në fusha të ndryshme të teknologjisë.
Disa nga vendet më të avancuara teknologjikisht si SHBA, Kina dhe Koreja e Jugut po investojnë gjithashtu në mënyrë aktive në AI. Sipas hulumtimit nga Bloomberg Intelligence, tregu global i AI parashikohet të arrijë në 1.3 trilion dollarë deri në vitin 2032. PwC vlerëson se AI mund të çojë në një kontribut marramendës prej 15.7 trilion dollarë në ekonominë globale deri në vitin 2030. Përveç kësaj, AI pritet të nxisë një rritje prej 26% në PBB-në e ekonomive lokale deri në vitin 2030. Shtetet e Bashkuara janë duke udhëhequr garën e AI me numrin më të madh të startupeve të AI. Për shembull, Anthropic është një startup kryesor i AI në SHBA, i mbështetur nga Microsoft Corporation (NASDAQ:MSFT) dhe Amazon.com, Inc. Siç tregon lista e mëposhtme janë 20 vendet më të zhvilluara që investojnë më shumë për arsimin dhe shkencë. Lista është provë që vërteton se nuk mund të ketë zhvillim pa investim në kërkim shkencor dhe zhvillim (R&D).
20. Finlanda
Shpenzimet për Kërkim dhe Zhvillim si përqindje e PBB-së (2021): 2.98%
PBB (2021): 296 miliardë dollarë
Shpenzime absolute të vlerësuara për R&D: 8.86 miliardë dollarë
Finlanda renditet ndër vendet që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Në vitin 2021, Finlanda shpenzoi 2.98% të PBB-së së saj, duke arritur në një total prej 8.86 miliardë dollarësh shpenzime.
19. Norvegjia
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 1.93%
GDP (2021): 503 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 9.75 miliardë dollarë
Norvegjia në vitin 2021 shpenzoi 1.93% të PBB-së së saj për kërkime dhe zhvillim. Shpenzimet totale absolute për R&D të vendit ishin 9.75 miliardë dollarë në 2021.
18. Polonia
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 1.43%
GDP (2021): 681 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 9.78 miliardë dollarë
Polonia është një nga shpenzuesit më të lartë në R&D në botë. Në vitin 2021, Polonia raportoi shpenzime për Kërkim dhe Zhvillim prej 1.43% të PBB-së së tij ose 9.78 miliardë dollarë.
17. Danimarka
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 2.81%
GDP (2021): 406 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 11.41 miliardë dollarë
Danimarka është një nga vendet më të avancuara teknologjike dhe inovative. Në vitin 2021, ajo shpenzoi 11.41 miliardë dollarë në kërkim dhe zhvillim që ishte 2.81% e PBB-së së saj totale.
16. Turqia
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 1.40%
PBB (2021): 820 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 11.50 miliardë dollarë
Turqia është një nga vendet më të zhvilluara. Inovacioni dhe zhvillimi i tij teknologjik është i dukshëm nga shpenzimet e larta të kërkimit dhe zhvillimit. Turqia shpenzoi 1.40% të PBB-së së tij për kërkim dhe zhvillim në 2021.
15. Austria
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.25%
GDP (2021): 479 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 15.61 miliardë dollarë
Austria është një nga ekonomitë më inovative në Evropë. Në vitin 2021, vendi shpenzoi 15.61 miliardë dollarë për kërkimin dhe zhvillimin, duke përbërë 3.25% të PBB-së së tij totale. Është një nga shpenzuesit më të mëdhenj në kërkim dhe zhvillim në botë.
14. Suedia
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.41%
GDP (2021): 592 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 20.22 miliardë dollarë
Suedia renditet ndër vendet që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Në vitin 2021, vendi skandinav kishte një intensitet R&D prej 3.41%. Suedia shpenzoi 20.22 miliardë dollarë për kërkim dhe zhvillim në 2021.
13. Belgjika
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.42%
GDP (2021): 601 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 20.60 miliardë dollarë
Belgjika shpenzoi 3.42% të PBB-së së tij ose 20.60 miliardë dollarë për kërkime dhe zhvillim në vitin 2021.
12. Spanja
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 1.43%
GDP (2021): 1.45 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 20.66 miliardë dollarë
Spanja është një nga vendet më të mira në botë për sa i përket avancimit teknologjik dhe cilësisë së jetës. Ajo shpenzoi 1.43% të PBB-së për kërkim dhe zhvillim në vitin 2021.
11. Holanda
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 2.30%
GDP (2021): 1.03 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 23.77 miliardë dollarë
Holanda renditet e 11-ta ndër vendet që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Në vitin 2021, ajo shpenzoi 2.30% të PBB-së së saj ose 23.77 miliardë dollarë në Kërkim dhe Zhvillim.
10. Zvicra
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.36%
GDP (2021): 813 miliardë dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 27.32 miliardë dollarë
Zvicra është një nga vendet më inovative dhe më të avancuara teknologjikisht në botë. Në vitin 2021, vendi europian shpenzoi 3.36% të PBB-së së tij për kërkimin dhe zhvillimin.
9. Italia
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 1.45%
GDP (2021): 2.16 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 31.33 miliardë dollarë
Italia renditet e 9-ta ndër vendet që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Vendi përrej Adriatikut raportoi një shpenzim për R&D prej 1.45% ose 31.33 miliardë dollarë në 2021.
8. Kanadaja
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 1.69%
GDP (2021): 2.01 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 34.07 miliardë dollarë
Kanadaja është një nga shpenzuesit më të mëdhenj në kërkim dhe zhvillim në botë. Në vitin 2021, Kanadaja shpenzoi 34.07 miliardë dollarë për Kërkim dhe Zhvillim, që përbën 1.69% të PBB-së së tij.
7. Franca
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 2.2%
GDP (2021): 2.96 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 65.67 miliardë dollarë
Franca është një nga ekonomitë më inovative në Evropë. Në vitin 2021, vendi europian raportoi një shpenzim për R&D prej 2.2% si përqindje e PBB-së së tij.
6. Koreja e Jugut
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 4.93%
GDP (2021): 1.82 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 89.65 miliardë dollarë
Koreja e Jugut renditet e 6-ta ndër vendet që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Në vitin 2021, Koreja e Jugut shpenzoi 89.65 miliardë dollarë për Kërkim dhe Zhvillim, që përbën 4.93% të PBB-së së saj.
5. Mbretëria e Bashkuar
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 2.91%
GDP (2021): 3.14 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 91.56 miliardë dollarë
Mbretëria e Bashkuar renditet e pesta në listën e vendeve që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Në vitin 2021, Beitani shpenzoi 91.56 miliardë dollarë për Kërkim dhe Zhvillim, që përbën 2.91% të PBB-së së saj
4. Gjermania
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.15%
GDP (2021): 4.27 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 134.45 miliardë dollarë
Gjermania është një nga shpenzuesit më të mëdhenj në R&D në botë. Në vitin 2021, vendi me ekonominë më të madhe europiane shpenzoi 3.15% të PBB-së së tij ose 134.45 miliardë dollarë për kërkim dhe zhvillim.
3. Japonia
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.29%
GDP (2021): 5.03 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 165.93 miliardë dollarë
Japonia renditet e treta në listë mes vendeve që shpenzojnë më shumë për kërkim dhe zhvillim. Në vitin 2021, vendi aziatik shpenzoi 165.93 miliardë dollarë për Kërkim dhe Zhvillim, që përbën 3.29% të PBB-së së tij.
2. Kina
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 2.43%
GDP (2021): 17.82 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 433.50 miliardë dollarë
Kina është një nga vendet më inovative në botë. Në vitin 2021, ajo raportoi shpenzime për R&D prej 2.43% të PBB-së së saj. Shpenzimet totale absolute për R&D ishin 433.5 miliardë dollarë në 2021.
1. Shtetet e Bashkuara
Shpenzimet për R&D si përqindje e PBB-së (2021): 3.46%
GDP (2021): 23.32 trilion dollarë
Shpenzimet absolute të vlerësuara për R&D: 806.01 miliardë dollarë
Shtetet e Bashkuara kryesojnë listën tonë të vendeve që shpenzojnë më shumë për kërkimin dhe zhvillimin. Në vitin 2021, SHBA kishte një intensitet R&D prej 3.46%. Ajo shpenzoi 806 miliardë dollarë për Kërkim dhe Zhvillim në 2021./liberale.al
