Më 3 shkurt 2017, Komisioni i Punëve të Jashtme i Parlamentit Evropian (PE) miratoi raportin për Shqipërinë, i cili do të votohet në sesionin e ardhshëm plenar të PE-së.
Raporti pohon shumë qartë pesë kushtet kryesore për hapjen e negociatave me Shqipërinë. PE thekson se zbatimi i plotë dhe në kohë i reformave për të pesë kushtet është thelbësor që procesi i anëtarësimit në BE të ecë përpara- luftën kundër krimit të organizuar, luftën kundër drogës, dekriminalizimin, zbatimin e reformës në drejtësi dhe zgjedhjet e lira.
Raporti konfirmon kështu kërkesat e Bundestagut gjerman për Shqipërinë, të paraqitura Kryeministrit Rama nga kryetari i Komisionit të Çështjeve Evropiane Gunther Kirschbaum, i cili u sulmua nga Kryeministri Rama dhe mediat pranë tij.
Raporti ngre gjithashtu disa çështje të tjera të rëndësishme përfshi respektimin e lirisë së medias dhe mbrojtjen e mjedisit, veçanërisht ruajtjen e lumenjve nga ndërtimi i hidrocentraleve. Duket se me lobimin e deputetëve bullgarë raporti ka përfshirë edhe një kërkesë për njohjen e minoritetit bullgar në Shqipëri.
Në një diskutim të draft raportit 2016 për Shqipërinë nga Komiteti për Punët e Jashtme të Parlamentit Evropian në datën 2 shkurt, eurodeputetët e Parlamentit Evropian kanë theksuar se, “Shqipëria ka nevojë të zbatojë reformat lidhur me BE-në në mënyrë të besueshme dhe të sigurojë që zgjedhjet parlamentare të qershorit të jenë të lira dhe të ndershme, në qoftë se ajo kërkon të fillojë negociatat për anëtarësim në BE”. Eurodeputetët mirëpresin progresin e Shqipërisë në reformat lidhur me BE-në dhe përpjekje të mëtejshme për të reformuar sektorin gjyqësor, i cili është një kërkesë kyçe e qytetarëve të Shqipërisë dhe një faktor në rivendosjen e besimit në institucionet publike. Ndërsa, përjashtimi i kundravajtësve penalë nga postet publike dhe rivlerësimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve janë hapa premtues përpara, eurodeputetët mbetën të shqetësuar për drejtësinë selektive, korrupsionin, procedurat e stërgjatura gjyqësore dhe ndërhyrjet politike në hetime apo çështje gjyqësore. Eurodeputetët theksojnë se, zbatimi i besueshëm i këtyre reformave dhe zhvillimi i zgjedhjeve të lira dhe të ndershme në qershor të vitit 2017 është një çelës për avancimin e procesit të anëtarësimit në BE dhe nisjen e negociatave.
Krimi i organizuar dhe korrupsioni
Parlamenti Evropian kërkon që hapja e negociatave të bëhet sapo të shihet përparim i besueshëm dhe i qëndrueshëm në zbatimin e reformës të drejtësisë dhe luftës kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit. Raporti përmend qartësisht se “policët dhe prokurorët kanë dështuar të identifikojnë rrjetin kriminal që qëndron pas kultivimit të drogës”. Shqetësime janë shprehur edhe për “rritjen e numrit të të burgosurve dhe […] keqtrajtimin e të dyshuarve në rajonet e policisë”. Në mënyrë të drejtpërdrejtë raporti trajton korrupsionin në nivelet e larta të qeverisë:
Paralamenti Evropian vazhdon të jetë i shqetësuar se korrupsioni mbetet ende i lartë dhe mbizotërues në shumë fusha… duke shkatërruar besimin e qytetarëve në institucionet publike; institucionet kryesore antikorrupsion vazhdojnë të jenë subjekt i ndërhyrjes politike dhe kanë aftësi të kufizuara administrative; bashkëpunimi ndërinstitucional është i dobët dhe shkëmbimi i informacionit vazhdon të pengojë hetimin dhe dënimin efektiv të korrupsionit.
Reforma zgjedhore, dekriminalizimi dhe liria e medias
Raporti kërkon që Komisioni parlamentar i Reformës Zgjedhore të “përfundojë shpejt” reformën zgjedhore, të zbatojë plotësisht rekomandimet e OSBE/ODIHR-it. Raporti kërkon zbatimin e plotë të ligjit të dekriminalizimit. Në lidhje me lirinë e medias, PE “ndjen keqardhje” për gjendjen aktuale të ndikimit politik dhe censurën:
PE ndjen keqardhje për përparimin e kufizuar të bërë në fushën e lirisë së medias gjatë vitit të kaluar; ai është i shqetësuar për ndikimin politik në media dhe vetëcensurimin e përhapur mes gazetarëve.
Mjedisi dhe hidrocentralet
PE thekson nevojën për “të përmirësuar vlerësimin e ndikimit në mjedis, garantimin e pjesëmarrjes së publikut në vendimmarrje dhe dëgjesat me shoqërinë civile për projekte me rëndësi”.
PE shprehet kundër ndërtimit të hidrocentraleve në Vjosë dhe deklaron se, “vlerësimi i ndikimit në mjedis i hidrocentraleve nuk është bërë në mënyrën e duhur që të sigurojë përmbushjen e standardeve ndërkombëtare dhe ligjeve të rëndësishme mjedisore të BE-së”.
Njohja e minoritetit bullgar
Një koment më pak i pritur është rekomandimi për të njohur ligjërisht “të drejtat e qytetarëve me etni bullgare në Prespë, Golo Brda dhe rajonin e Gorës”.
I kontaktuar nga “Exit.al”, Blagov Klimov nga zyra e deputetit bullgar Andrey Kovatcehv u përgjigj se:
Ne normalisht kemi prirjen të shmangim çështjet bilaterale në progres raport, por kjo është e një rëndësie parësore. Minoriteti bullgar në Prespë, Golo Brdo dhe Gora është e vetmja pakicë historike e panjohur në Shqipëri. Kjo është një nga komunitetet në rrezik në Shqipëri, që prej zhdukjes së 50 mijë qytetarëve në tre zonat e largëta, që i përkasin dy besimeve fetare të ndryshme — myslimanë dhe ortodoksë — dhe është e vetmja pakicë historike, e cila nuk është njohur zyrtarisht edhe me statusin etnogjuhësor.
