Oerd Bylykbahsi ka prezantuar piketat kryesore të zgjedhjeve të lira në takimin e zgjeruar të opozitës sot. Paketa e prezantuar nga opozita paraqet rëndësinë që ka për vendin një process zgjedhor i lirë dhe i ndershëm.
Zgjedhjet e lira dhe të ndershme janë themeli i legjitimitetit të Parlamentit, Qeverisë dhe Pushtetit Vendor. Zgjedhjet pa standarde dhe të manipuluara hedhin në erë bashkëjetesën demokratike dhe stabilitetin.
Zgjedhjet e lira, themel i stabilitetit politik
•Pa zgjedhje të lira nuk ka demokraci, shtet të së drejtës, integrim europian.
•Përmirësimi i zgjedhjeve mundësoi dy rotacione paqësore politike. (2005 & 2013)
•ODIHR (2009): Zgjedhjet arritën shumicën dërrmuese të Angazhimeve të OSBE-së.
Zgjedhjet e lira, themel i integrimit europian
•Progresi në standardet zgjedhore në vitet 2002-2013 kontribuoi për progresin e integrimit europian.
•Përkeqësimi i standardeve zgjedhore në vitet 2015 dhe 2017 riktheu si kusht të BE-së zhvillimin e zgjedhjeve të lira e të ndershme.
Vullneti politik
•Vullneti politik është parakusht për zgjedhje të lira e të ndershme.
•Legjislacioni nuk mund të zëvendësojë vullnetin e munguar politik.
•Vullneti politik është rekomandimi i parë i çdo raporti të ODIHR-it.
•Një qeveri që nuk ka vullnet për zgjedhje të lira, përbën rrezik për stabilitetin demokratik.
ZBATIMI I LIGJIT VS. REFORMA ZGJEDHORE
- Pavarësisht nevojës për reformë zgjedhore, problemet më madhore në mbarëvajtjen e zgjedhjeve nuk kanë nevojë për ndryshime në Kodin Zgjedhor.
- Këto probleme janë çështje të qeverisjes së përditshme, pra, kërkojnë vetëm vullnetin politik dhe përgjegjshmërinë e Qeverisë.
- Në rast nevoje për legjislacion, nevojitet vetëm shumicë e thjeshtë, akte të Këshillit të Ministrave apo të ministrave përgjegjës.
PROBLEMET MADHORE TË ZGJEDHJEVE
- Përfshirja e krimit të organizuar në bashkëpunim me qeverinë në shitblerjen e votës dhe presioni mbi zgjedhësit.
- Presioni mbi administratën dhe abuzimi me burimet shtetërore.
- Identifikimi i besueshëm i zgjedhësve.
- Lista e zgjedhësve dhe sistemi i adresave.
- Votimi fiktiv i emigrantëve.
- Roli i policisë në zgjedhje
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE KRIMI I ORGANIZUAR & SHITBLERJA E VOTËS
- Shitblerja e votës përbën korrupsion zgjedhor. (krim i rëndë – Kodi Penal 2017) Ky fenomen kriminal cënon lirinë e votës.
- Në 2015-2017 përfshirja e krimit në marrëveshje me qeverinë u kthye në problem akut zgjedhor.
- Zgjedhjet e Korçës në tetor 2013 provuan shitblerjen e organizuar të votës nga PS. Amnistia nga PS e këtij krimi zgjedhor konfirmoi se shitblerja e votës u bë me mbështetje të qëllimshme politike.
- Për herë të parë, ODIHR-i bëri rekomandim për shitblerjen e votës në zgjedhjet 2015. (rekomandimi 14)
- Zgjedhjet e pjesshme të Dibrës në shtator 2016 vërtetuan përdorimin sistematik dhe të organizuar të krimit të organizuar me përfshirjen e niveleve më të larta politike (Dosja 184).
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE SHITBLERJA E VOTËS
- Fushata e kanabizimit në 2015-2017, kontrolli i territorit nga rrjetet kriminale me mbështetje policore, sasia e madhe e parasë kriminale, bashkëpunimi i krimit me politikën dhe mbulimi prej saj diktuan rezultatet në zgjedhjet 2017. (Dosja 339/2017)
- Në 2017-ën, ODIHR-i konstatoi rritje dramatike të problemit dhe e renditi shitblerjen e votës në rekomandimin prioritar nr. 2.
- Një sondazh i financuar nga Bashkimi Europian gjeti se 20% e zgjedhësve në Shqipëri pranuan se janë prekur nga shitblerja e votës.
- Korniza ligjore në Kodin Zgjedhor dhe Kodin Penal është e mjaftueshme për të goditur shitblerjen e votës. Përfshirja direkte e Ramës me pushtetin e kryeministrit siguron pandëshkueshmëri.
- Zgjidhja e duarve të drejtësisë për të realizuar hetim, gjykim dhe dënim të krimeve zgjedhore pa ndërhyrje politike. (Dosja 184/2016 & Dosja 339/2017)
- Parakusht themelor mbetet vullneti i qeverisë kundër korrupsionit zgjedhor.
- Edi Rama është nxitësi dhe mbështetësi kryesor i këtij fenomeni. Ai nuk mund të garantojë sukses të luftës kundër shitblerjes së votës.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE PRESION MBI ADMINISTRATËN & ZGJEDHËSIT
- Qeveria ushtroi presion mbi punonjësit e administratës publike.
- Punonjësit u detyruan të marrin pjesë në fushatë dhe të votojnë për kandidatët e Qeverisë, duke u kërcënuar me largim nga puna.
- Zgjedhësit u kërcënuan me largim nga puna edhe në kompani private që kanë marrë tendera dhe favore shtetërore.
- Kryeministri urdhëroi policinë të mbledhë vota në fushatë për Partinë Socialiste.
- ODIHR: Cënimi i mundësisë së zgjedhësve të hedhin votën pa frikën e ndëshkimit (pg. 7.7 i Dokumentit të Kopenhagenit – OSBE, 1990)
- Rekomandim prioritar 3 (2017): Qeveria të luftojë presionet e lidhura me vendin e punës mbi zgjedhësit.
- Rekomandim prioritar 8 (2017): Shteti duhet të garantojë zgjedhje të lirë dhe të fshehtë. Duhet të parandalohet çdo formë presioni.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE LISTA E ZGJEDHËSVE & SISTEMI I ADRESAVE
- Në zgjedhjet 2000-2003, listat shkaktuan krizë politike, protesta dhe bojkot të opozitës.
- Në vitin 2000 rezultuan 600 mijë dublime, në 2013-ën rezultuan 2 mijë dublime në listat e zgjedhësve.
- Reformat 2004-2013 modernizuan listat dhe zgjidhën problemin.
- Listat nxirreshin automatikisht nga Regjistri Kombëtar i Gjendjes Civile. Ndërhyrja manuale është e ndaluar me ligj.
- Regjistri Kombëtar nuk mirëmbahet prej më shumë se 1 viti për shkak të tenderimit korruptiv. Rrezikohet infrastruktura dhe shërbimet.
- Sistemi modern i adresave është themelor për saktësinë afatgjatë të listave. Sistemi i 2004-ës është vjetëruar.
- Tenderi i OSSHEE-së në 2016-ën për adresat është korruptiv dhe i përdorur politikisht. U shpenzuan pa rezultat mbi 5 milion euro.
- U përdorën militantë socialistë për verifikim derë më derë. Rrezik për regjistrim selektiv dhe përdorim partiak.
- Nuk janë regjistruar adresat e të gjithë shtetasve. Baza e të dhënave nuk përdoret nga Gjendja Civile për listat.
- Nuk ka transparencë për databazën e adresave dhe përdorimin e saj. PS zotëronte dhe përdori kopje të paligjshme të saj në fushatën e 2017-ës.
- Zgjedhësit transferohen fiktivisht në qarqe apo bashki me synim manipulimin e rezultatit zgjedhor. (Durrës, Kavajë 2015 – Tiranë 2017)
- Auditët e KQZ-së kanë konstatuar shkelje të rënda dhe manipulime me listat.
- Listat nuk nxirren nga databaza kombëtare, por, në kundërshtim me ligjin, manipulohen manualisht.
- Në dhjetor 2018 listat kishin 270 mijë zgjedhës pa adresë. (me kod “999”)
- Brenda 2 muajsh këta zgjedhës janë “spastruar” në mënyrë të paligjshme me urdhër verbal të Ministrit të Brendshëm.
- Nuk ka asnjë akt nënligjor që ka përcaktuar kriteret, procedurat, afatet dhe organet përgjegjëse.
- Saktësimi i adresës bëhet vetëm derë më derë. Ministria e Brendshme i ka spastruar pa dalë në terren. Kjo përbën manipulim.
- Regjistrimi i zgjedhësve në QV të ndryshme nga vendbanimi faktik i bën listat të paligjshme.
- Paligjshmëria e përpunimit të listave, pasaktësia e adresave, mungesa e transparencës dhe aksesit, sjell si rezultat lista të manipuluara.
- Nevojitet regjistrim i popullsisë derë më derë dhe caktim i adresës zyrtarisht.
- Listat duhet të përpunohen automatikisht dhe në mënyrë transparente.
- Zgjedhësit duhet të regjistrohen vetëm aty ku banojnë faktikisht, siç kërkon
Kodi Zgjedhor.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE LISTA E ZGJEDHËSVE & SISTEMI I ADRESAVE
- Në zgjedhjet 2000-2003, listat shkaktuan krizë politike, protesta dhe bojkot të opozitës.
- Në vitin 2000 rezultuan 600 mijë dublime, në 2013-ën rezultuan 2 mijë dublime në listat e zgjedhësve.
- Reformat 2004-2013 modernizuan listat dhe zgjidhën problemin.
- Listat nxirreshin automatikisht nga Regjistri Kombëtar i Gjendjes Civile. Ndërhyrja manuale është e ndaluar me ligj.
- Regjistri Kombëtar nuk mirëmbahet prej më shumë se 1 viti për shkak të tenderimit korruptiv. Rrezikohet infrastruktura dhe shërbimet.
- Sistemi modern i adresave është themelor për saktësinë afatgjatë të listave. Sistemi i 2004-ës është vjetëruar.
- Tenderi i OSSHEE-së në 2016-ën për adresat është korruptiv dhe i përdorur politikisht. U shpenzuan pa rezultat mbi 5 milion euro.
- U përdorën militantë socialistë për verifikim derë më derë. Rrezik për regjistrim selektiv dhe përdorim partiak.
- Nuk janë regjistruar adresat e të gjithë shtetasve. Baza e të dhënave nuk përdoret nga Gjendja Civile për listat.
- Nuk ka transparencë për databazën e adresave dhe përdorimin e saj. PS zotëronte dhe përdori kopje të paligjshme të saj në fushatën e 2017-ës.
- Zgjedhësit transferohen fiktivisht në qarqe apo bashki me synim manipulimin e rezultatit zgjedhor. (Durrës, Kavajë 2015 – Tiranë 2017)
- Auditët e KQZ-së kanë konstatuar shkelje të rënda dhe manipulime me listat.
- Listat nuk nxirren nga databaza kombëtare, por, në kundërshtim me ligjin, manipulohen manualisht.
- Në dhjetor 2018 listat kishin 270 mijë zgjedhës pa adresë. (me kod “999”)
- Brenda 2 muajsh këta zgjedhës janë “spastruar” në mënyrë të paligjshme me urdhër verbal të Ministrit të Brendshëm.
- Nuk ka asnjë akt nënligjor që ka përcaktuar kriteret, procedurat, afatet dhe organet përgjegjëse.
- Saktësimi i adresës bëhet vetëm derë më derë. Ministria e Brendshme i ka spastruar pa dalë në terren. Kjo përbën manipulim.
- Regjistrimi i zgjedhësve në QV të ndryshme nga vendbanimi faktik i bën listat të paligjshme.
- Paligjshmëria e përpunimit të listave, pasaktësia e adresave, mungesa e transparencës dhe aksesit, sjell si rezultat lista të manipuluara.
- Nevojitet regjistrim i popullsisë derë më derë dhe caktim i adresës zyrtarisht.
- Listat duhet të përpunohen automatikisht dhe në mënyrë transparente.
- Zgjedhësit duhet të regjistrohen vetëm aty ku banojnë faktikisht, siç kërkon
Kodi Zgjedhor.
[5/2, 12:04] INikolla: PROBLEMET E ZGJEDHJEVE VOTIMI FIKTIV I EMIGRANTËVE
- Janë mbi 1 milionë emigrantë në listat e zgjedhësve. Shumica e tyre nuk vjen të votojë.
- Rekordet e zgjedhësve emigrantë abuzohen nga PS për manipulim të zgjedhjeve.
- Shumë emigrantë rezultojnë të kenë votuar pa ardhur fare në Shqipëri.
- Skema me letërnjoftime të fallsifikuara apo korruptimi i komisionerëve përdoren për të mbushur kutitë.
- Sistemi TIMS manipulohet për të përputhur hyrje-daljet në kufi me firmat e
fallsifikuara në QV.
- Nevojiten sisteme verifikimi të identitetit në QV dhe hetime para dhe pas zgjedhjeve në sistemin TIMS.
[5/2, 12:04] INikolla: PROBLEMET E ZGJEDHJEVE ROLI I POLICISË
- Segmente të politizuar dhe të inkriminuar të Policisë bashkëpunojnë me bandat në zgjedhje.
- Policia mbron, shoqëron dhe mbulon strukturat kriminale që blejnë vota për llogari të PS. Nuk hetohen rastet, hetimet zvarriten ose mbyllen.
- Presionet mbi zgjedhësit në fushatë apo në ditën e votimit nuk hetohen dhe nuk parandalohen.
- Drejtues dhe efektivë të tjerë të policisë marrin pjesë në fushatë.
- Është shfuqizuar baza ligjore që disiplinonte policinë në zgjedhje.
- Politizimi i rekrutimeve në polici e ka kthyer atë në instrument politik zgjedhor.
- Nevojitet një sistem efektiv masash për të pamundësuar përdorimin e policisë dhe për të goditur krimin zgjedhor.
- Vullneti i qeverisë për zgjedhje të lira duhet të përçohet në mënyrë efektive në polici.
[5/2, 12:04] INikolla: PROBLEMET E ZGJEDHJEVE VOTIMI FIKTIV I EMIGRANTËVE
- Janë mbi 1 milionë emigrantë në listat e zgjedhësve. Shumica e tyre nuk vjen të votojë.
- Rekordet e zgjedhësve emigrantë abuzohen nga PS për manipulim të zgjedhjeve.
- Shumë emigrantë rezultojnë të kenë votuar pa ardhur fare në Shqipëri.
- Skema me letërnjoftime të fallsifikuara apo korruptimi i komisionerëve përdoren për të mbushur kutitë.
- Sistemi TIMS manipulohet për të përputhur hyrje-daljet në kufi me firmat e fallsifikuara në QV.
- Nevojiten sisteme verifikimi të identitetit në QV dhe hetime para dhe pas zgjedhjeve në sistemin TIMS.
[5/2, 12:04] INikolla: PROBLEMET E ZGJEDHJEVE ROLI I POLICISË
- Segmente të politizuar dhe të inkriminuar të Policisë bashkëpunojnë me bandat në zgjedhje.
- Policia mbron, shoqëron dhe mbulon strukturat kriminale që blejnë vota për llogari të PS. Nuk hetohen rastet, hetimet zvarriten ose mbyllen.
- Presionet mbi zgjedhësit në fushatë apo në ditën e votimit nuk hetohen dhe nuk parandalohen.
- Drejtues dhe efektivë të tjerë të policisë marrin pjesë në fushatë.
- Është shfuqizuar baza ligjore që disiplinonte policinë në zgjedhje.
- Politizimi i rekrutimeve në polici e ka kthyer atë në instrument politik zgjedhor.
- Nevojitet një sistem efektiv masash për të pamundësuar përdorimin e policisë dhe për të goditur krimin zgjedhor.
- Vullneti i qeverisë për zgjedhje të lira duhet të përçohet në mënyrë efektive në polici.
[5/2, 12:06] INikolla: FAKT
Edi Rama dhe qeveria e tij nuk mund të garantojnë zgjidhjen e problemeve që pamundësojnë zgjedhje të lira dhe të ndershme. Si shkaktari i këtyre problemeve, Edi Rama nuk mund të jetë zgjidhja.
Vetëm një qeveri tranzitore, jashtë konfliktit të interesit, me vullnet dhe mbështetje politike, mund të zbatojë detyrat e ngarkuara nga Kushtetuta dhe ligji për të garantuar zgjedhje të lira e të ndershme.
Qeveria tranzitore do të ketë këto detyra:
DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE
- Goditje me tolerancë zero e strukturave politike dhe kriminale të përfshira në shitblerjen e votës, intimidimin e votuesve dhe manipulimin e zgjedhjeve.
- Ndalim i presionit qeveritar mbi drejtësinë për t’i hapur rrugë hetimit të bashkëpunimit mes krimit të organizuar dhe pushtetarëve për manipulimin e zgjedhjeve.
- Monitorim i rreptë dhe goditje me tolerancë zero ndaj presionit mbi administratën publike dhe zgjedhësit.
- Ndalim i prokurimeve, tenderave, koncesioneve\PPP-ve, licensave, favoreve dhe abuzimeve të tjera me burimet shtetërore.
- Kontroll dhe marrje masash për emërimet dhe shkarkimet e paligjshme nga administrata publike dhe kompanitë shtetërore, si dhe për ndryshimet e paligjshme në listat e ndihmës ekonomike, personave me aftësi të kufizuar etj.
- Pajisje e shtetasve me letërnjoftime, skema lehtësuese dhe hetim penal i fallsifikimeve të
letërnjoftimeve.
- Regjistrim i adresave të të gjithë shtetasve dhe hartim me integritet i listave të zgjedhësve.
- Hetim dhe ndëshkim me tolerancë zero i votimit fiktiv të emigrantëve.
- Shkëputje e lidhjes së policisë me krimin, goditje e policëve të inkriminuar, angazhim i policisë kundër krimit zgjedhor dhe garantim i sigurisë në zgjedhje.
- Raportim me transparencë i veprimtarisë ligjzbatuese dhe akses i besueshëm për opozitën.
[5/2, 12:08] INikolla: DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE LUFTA KUNDËR SHITBLERJES SË VOTËS
- Ashpërsimi i goditjes së krimit të organizuar nga policia.
- Goditja me tolerancë zero e shitblerjes së votës.
- Kërkesë ndaj prokurorisë dhe SHISH për të hetuar me prioritet krimin zgjedhor, veçanërisht dosjet 184 dhe 339.
- Vendosja e institucioneve ligjzbatuese qeveritare (Policia, Drejtoria e Pastrimit të Parave etj) në funksion të goditjes së krimit zgjedhor.
DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE ABUZIMI ME BURIMET SHTETËRORE
- Ndalim i menjëhershëm i përdorimit të burimeve materiale dhe financiare me ndikim në zgjedhje.
- Moratorium i punësimeve deri në datën e zgjedhjeve.
- Monitorim i rreptë i penalizimeve dhe përfitimeve sociale (ndihma ekonomike, personat me aftësi të kufizuar, banesat sociale) dhe vënie para ligjit e shkelësve.
- Ndalim i aktiviteteve promovuese qeveritare në fushatë zgjedhore.
- Moratorium i akteve qeveritare që krijojnë përfitime në periudhë zgjedhore.
(lehtësi fiskale, pronësore, ekonomike)
DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE PRESIONI MBI ADMINISTRATËN DHE ZGJEDHËSIT
- Ngritja e strukturave për mbikqyrjen, denoncimin, regjistrimin dhe ndjekjen e rasteve të presionit mbi zgjedhësit, sidomos atyre në administratë.
- Prioritet dhe tolerancë zero në hetimin dhe ndëshkimin e presioneve mbi administratën dhe zgjedhësit.
- Koordinim institucional me prokurorinë për të hetuar presionin mbi zgjedhësit.
DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE PRESIONI MBI ADMINISTRATËN DHE ZGJEDHËSIT
- Ngritja e strukturave për mbikqyrjen, denoncimin, regjistrimin dhe ndjekjen e rasteve të presionit mbi zgjedhësit, sidomos atyre në administratë.
- Prioritet dhe tolerancë zero në hetimin dhe ndëshkimin e presioneve mbi administratën dhe zgjedhësit.
- Koordinim institucional me prokurorinë për të hetuar presionin mbi zgjedhësit.
[5/2, 12:10] INikolla: DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE
IDENTIFIKIMI I BESUESHËM I ZGJEDHËSVE
- Fuqizim dhe financim i menjëhershëm i infrastrukturës për pajisje me letërnjoftime.
- Skema subvencionimi të çmimit të letërnjoftimit për personat në nevojë.
- Monitorim dhe ndëshkim të rasteve penguese për zgjedhësit.
- Fushatë proaktive ndërgjegjësimi dhe njoftimi.
- Ngritja e një sistemi për verifikimin e letërnjoftimeve në çdo QV dhe goditja penale e fallsifikimeve.
[5/2, 12:11] INikolla: DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE
LISTAT E ZGJEDHËSVE & SISTEMI I ADRESAVE
- Regjistrim derë më derë i shtetasve dhe identifikim i adresës së çdo shtetasi.
- Integrimi i adresave me Regjistrin Kombëtar të Gjendjes Civile.
- Regjistrim i zgjedhësit vetëm në listën e QV që i korrespondon vendbanimit faktik.
- Përditësim i hartave zgjedhore.
- Masa për caktimin e adresës së zgjedhësve emigrantë dhe caktimin e QV përkatëse.
- Hartim i listave të zgjedhësve drejtpërdrejt nga Regjistri Kombëtar i Gjendjes Civile.
DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE
LISTAT E ZGJEDHËSVE & SISTEMI I ADRESAVE
- Regjistrim derë më derë i shtetasve dhe identifikim i adresës së çdo shtetasi.
- Integrimi i adresave me Regjistrin Kombëtar të Gjendjes Civile.
- Regjistrim i zgjedhësit vetëm në listën e QV që i korrespondon vendbanimit faktik.
- Përditësim i hartave zgjedhore.
- Masa për caktimin e adresës së zgjedhësve emigrantë dhe caktimin e QV përkatëse.
- Hartim i listave të zgjedhësve drejtpërdrejt nga Regjistri Kombëtar i Gjendjes Civile.
[5/2, 12:11] INikolla: DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE
VOTIMI FIKTIV I EMIGRANTËVE
- Ngritja e një sistemi kontrolli dhe monitorimi të hyrje-daljeve në kufi dhe në sistemin TIMS.
- Sigurimi i aksesit të plotë në TIMS për KQZ-në për të hetuar ankesat për votim fiktiv të emigrantëve.
- Ndjekje penale me tolerancë zero të shkeljeve.
[5/2, 12:12] INikolla: DETYRAT E QEVERISË TRANZITORE
ROLI I POLICISË NË ZGJEDHJE
- Monitorim institucional i veprimtarisë së policisë në proces zgjedhor.
Raportim dhe ndëshkim i shkeljeve.
- Largim i menjëhershëm i drejtuesve dhe policëve të lidhur me krimin.
- Prioritet në goditjen e krimeve zgjedhore.
- Garantim i sigurisë në zgjedhje dhe goditja e bandave.
- Nxjerrje e akteve ligjore që disiplinojnë rolin e policisë në zgjedhje.
- Raportim transparent i veprimtarisë së policisë.
