Ian Buruma
Ka pasur shumë debate kohët e fundit në lidhje me një grup të vogël grash myslimane, që zgjedhin të lahen në plazhet franceze me një veshje të veçantë që u mbulon kokën (jo fytyrën), dhe pjesën më të madhe të trupit. Kjo veshje – e ashtuquajtur burkini – u shpik në vitin 2004, nga një grua australo-libaneze e quajtur Aheda Zaneti, për t’iu mundësuar edhe grave myslimane me një kod të rreptë veshjeje, të notojnë apo të luajnë në sporte të ndryshme para publikut. Ajo nuk e dinte se shpikja e saj do të gjeneronte një debat kombëtar.
Ngatërresa filloi kur kryetarët e bashkive në disa qytete jugore bregdetare franceze ndaluan përdorimin e burkinit në plazhet e tyre. Një foto groteske bëri shpejt xhiron e botës, ku 3 policë francezë, njëri prej tyre me një automatik në shpinë, po detyronin një grua myslimane të mbuluar me burkini të zhvishej në një plazh të Nisës. Edhe pse ndalimi tanimë është shfuqizuar nga Gjykata më e Lartë e Francës, ai është ende në fuqi në disa vendpushime bregdetare.
Dhe në fakt polemika është larg fundit.
Ish-presidenti francez, Nikolas Sarkozi, i cili tani po kandidon për një mandat të ri, e ka quajtur së fundmi burkinin një “provokim” dhe shenjë të “islamizimit të shfrenuar”. Me të njëjtën zemëratë, kryeministri Manuel Vals e ka cilësuar ekspozimin e gjinjve, një simbol të lirisë republikane në Francë. Tek e fundit, përfundoi ai, a nuk qe Mariana, femra simbol e Republikës së Francës, e përshkruar zakonisht me gjinjtë e saj të dalë?
Ka pak dyshime se kundërshtimi i Sarkozisë ndaj burkinit është tërësisht oportunist. Debati paraqet edhe një mundësi për të nxitur paragjykimet kundër një pakice jo të pëlqyer, me shpresën e mbledhjes së votave nga ekstremi i djathtë i Frontit Kombëtar të Marin Lë Penit, në zgjedhjet presidenciale të vitit 2017. Por, në një traditë që përfshin shekuj të tërë zelli misionar evropian, oportunizmi i tij ka qenë i fshehur në terma morale: “Ne nuk i burgosim gratë pas pëlhurës”.
Sarkozi kërkon të na bëjë të besojmë se ndalimi i burkinit, ka si synim real të çlirojë gratë myslimane nga kufizimet primitive të vendosura nga burrat autoritarë myslimanë, ashtu si sundimtarët kolonialë britanikë që dikur çliruan vejushat indiane të besimit Hindu, nga detyrimi për të djegur veten të gjalla dhe shoqëruar bashkëshortët e tyre në vdekje.
Kjo pasqyron një prirje më të gjerë, e cila ka fituar mbështetje që nga fundi i shekullit të kaluar, për të akomoduar retorikën anti-myslimane në gjuhën e të drejtave të njeriut, a thua të drejtat e barabarta për gratë apo homoseksualët të qenë zakone të lashta perëndimore, të cilat duhet të mbrohen kundër fanatizmit të huaj fetar.
Në versionin e historisë që paraqet Vals, lakuriqësia publike është një traditë e vjetër franceze dhe shenjë e lirisë. Me sa duket, për të qenë plotësisht francezë, gratë si Mariana dikur duhet të nxirrin jashtë gjoksin. Megjithatë, në shekullin XIX, kur Mariana u shndërrua në një simbol të Republikës së Francës, lakuriqësia qe e pranueshme vetëm në një formë të idealizuar, në pikturat apo skulpturat e hyjnive greke, si dhe heroinat e tjera legjendare. Qe korrekte t’ia ngulje sytë gjoksit të një Mariane të pikturuar lakuriq apo Venusit; por që një grua e vërtetë të tregonte qoftë edhe një pjesë të këmbës së saj, cilësohej një gjest shumë i pahijshëm.
Sigurisht, në ditët e sotme, këto sjellje janë të rralla në botën perëndimore. Pra, edhe pse versioni i historisë së Valsit mban anë, mund të thuhet se edhe myslimanët evropianë që këmbëngulin se gratë e besimit të tyre duhet të mbulohen janë patetikë – sidomos duke pasur parasysh se gratë nganjëherë kanë pak zgjedhje në këtë çështje.
Në të vërtetë, në disa zona emigrantësh, gratë myslimane ndjehen të detyruara të mbulojnë kokën, në mënyrë që burrat myslimanë të mos i shohin ato si prostituta, dhe kështu të mund t’i ngacmojnë. Por nuk ndodh gjithmonë kështu. Në fakt, disa gra myslimane zgjedhin të veshin një hixhab dhe në raste të rralla burkini. Çështja është nëse shteti duhet të përcaktojë se çfarë duhet, apo s‘duhet të veshin qytetarët.
Përgjigja e republikanit francez është se njerëzit mund të veshin çdo gjë që ata duan në jetën e tyre private, por duhet të shfaqen në përputhje me rregullat laike në publik. Por gjatë viteve të fundit, këto rregulla janë aplikuar më rreptësisht për myslimanët, sesa për pjesëtarët e ndonjë besimi tjetër. Unë nuk kam dëgjuar që ndonjë polic të ketë detyruar gratë ortodokse hebreje të zbulojnë kokat, duke hequr parukën e tyre.
Disa mund të argumentojnë se hebrenjtë ortodoksë nuk janë përgjegjës për masakrat në emër të fesë së tyre. Dhe kjo është e vërtetë. Por supozimi se gratë me burkini janë të gjitha terroriste potenciale është i sforcuar. Një grua e shtrirë në një plazh me rroba banje në trup, është ndoshta personi që ka më pak të ngjarë të fillojë të qëllojë me armë, apo shpërthejë ndonjë bombë.
Sa për argumentin se gratë myslimane kanë nevojë që shteti t’i çlirojë nga burrat myslimanë, të cilët i detyrojnë të mbulojnë kokën apo trupin, pyetja është nëse ia vlen të privosh gratë e tjera nga zgjedhjet e tyre, për të dalë në publik në këto mënyra. Unë jam i prirur të dyshoj se jo. Mënyra më e mirë për të ndihmuar gratë të shpëtojnë nga autoritarizmi i brendshëm, është t’i inkurajosh ato të jenë pjesëmarrëse në jetën publike, si në shkolla, zyra apo plazhe.
Është më mirë që një grua të arsimohet e mbuluar me shami, sesa të mos arsimohet fare. Për disa funksione publike, është krejtësisht legjitime t’u kërkohet njerëzve të tregojnë fytyrën. Disa punë kërkojnë një kod të caktuar veshjeje. Kompanitë private mund të insistojnë tek rregullat e tyre; s’ka nevojë për një legjislacionin kombëtar. Imponimi i tepërt i konformitetit nga ana e shtetit, mund të sjellë në fakt efektin e kundërt nga ajo që synohet.
Detyrimi i njerëzve për t’iu përmbajtur një identiteti të përbashkët, nxit këmbënguljen rebele tek dallimet. Nuk është mirë t’u thuhet njerëzve me emrin Fatima apo Muhamed se ata janë francezë, dhe se duhet t’u përmbahen normave të përcaktuara nga Sarkozi apo Vals, në qoftë se ata nuk trajtohen si të barabartë me njerëzit e quajtur Nikolas apo Marin. Mbajtja e shamisë, mjekrës, apo e një kostumi banjoje mund të jetë një mënyrë e padëmshme, që njerëzit e poshtëruar të mbrojnë krenarinë e tyre. Hiqjani atë krenari, dhe shamia apo mjekra mund të bëhen me shpejtësi më të padëmshme.
Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI
