nga Bujar Leskaj
18 vite më parë, më 9 dhjetor të vitit 2003, në Kombet e Bashkuara u mblodhën përfaqësuesit më të lartë të 100 shteteve nga mbarë bota, për të nënshkruar Konventën Ndërkombëtare Kundër Korrupsionit. Shqipëria ishte një shtet nënshkrues i Konventës që më 9 dhjetor 2003. Sot, bilanci i vendit tonë në luftën kundër korrupsionit është sa i trishtë, aq edhe mjeran.
Renditemi ndër vendet më të korruptuara të Evropës!
Në janar 2021, organizata prestigjoze Transparency International publikoi Indeksin e saj të Perceptimit të Korrupsionit (https://www.transparency.org/en/cpi/2020/index/alb) për vitin 2020. Vendi ynë pozicionohet ndër vendet më të korruptuara në Evropë, në vendin e 104-rt, duke u kaluar nga vende si Tanzania, Etiopia, Kazakistani dhe Gambia. Në vitin 2017, në renditjen e Transparency International(https://www.transparency.org/en/news/corruption-perceptions-index-2017), ishim në vendin e 84-rt. Kemi zbritur 20 pozicione!
Korrupsion nëpërmjet Shtetit të kapur
Më 30 mars 2021, Organizata Transparency International dhe Instituti Shqiptar për Demokraci e Ndërmjetësim publikuan një raport mbi kapjen e shtetit, korrupsionin e lartë dhe ligjet me porosi (https://idmalbania.org/deconstructing-state-capture-in-albania/?fbclid=IëAR2xMswbn13VMB_zuKJHqIMd8wjim_v4pu8BZhSXmSgmDQr_tMBfXeWo5Lk). Raporti thekson dukurinë më të shëmtuar të qeverisjes Rama, “kryeveprën e zezë” të sektit te tij: garantimin e pandëshkueshmërisë së veprimit korruptiv dhe në sistem të zyrtarëve të lartë publikë. Raporti përmend se korrupsioni i nivelit të lartë vazhdon të nxitet nga privatizimi i shërbimeve publike, në dëm të interesave të buxhetit të shtetit, duke hipotekuar pagesat e taksave të qytetarëve shqiptarë për një periudhë të ardhshme deri 13-vjeçare, nëpërmjet koncesioneve të formës së partneriteteve publik-privat(PPP).
Sekti Rama e ka zhvilluar kancerin e kapjes se Shtetit në përmasa alarmante, të mundësuar nga mekanizmat e pamjaftueshme institucionalë të kontrollit dhe balancës së pushteteve, si dhe nga politizimi i skajshëm i administratës publike. Këta faktorë mbështeten nga një gjyqësor i korruptuar, që siguron pandëshkueshmëri për autorët e korrupsionit.
Periudha 2013-2021 ka dëshmuar një thellim dhe forcim të bashkëpunimit midis politikës qeverisëse, biznesit dhe krimit të organizuar, i cili ka arritur kulmin e tij gjatë pesë viteve të fundit. Kontratat qeveritare për biznese të zgjedhura dhe të lidhura me funksionarë të lartë publikë, të “bekuara” nga vetë Rama(mjafton të kujtojmë rastin e qindra milionë eurove të dhëna kompanive të lidhura për ngritjen e inceneratorëve të mbetjeve në disa qytete kryesore të vendit, si në Tiranë, Fier dhe Elbasan, sot nën hetim nga SPAK), kanë çuar në keqadministrim të pasurive publike dhe rritje të borxheve financiare që e sjellin borxhin publik në kufij të papërballueshëm dhe në prag krize të thellë.
Ligjet e bëra me porosi legalizojnë kapjen e Shtetit, duke vendosur rregulla që favorizojnë interesat private të beniaminëve të sektit, në dëm të interesit publik. Këto ligje zakonisht miratohen pa konsultime paraprake publike dhe nuk bazohen në vlerësime thelbësore të rritjes dhe zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik. Janë me dhjetra ligje dhe vendime të Këshillit të Ministrave(VKM) të tilla, por me kryesoret, ato ku Shteti dhe interesat e qytetareve janë dëmtuar më fort, janë: (i) Ligji special për Teatrin, (ii) Ligji për Mediat Audiovizive, (iii) Ligji për Lojërat e Fatit, (iv) Ligji për Lotarinë Kombëtare, (v) Ligji për Koncensionet dhe PPP-të, (vi) VKM e kthyer në ligj per autostradën Milot-Balldren dhe (vii) VKM e kthyer në ligj për kompaninë Air Albania.
Sekti në qeverisje e ka kolauduar në perfeksion grabitjen prej tij të pasurive dhe fondeve publike, duke alternuar korrupsionin tradicional me hipotekimin e parasë së ardhshme të takspaguesve, në shërbim të detyrimeve nga PPP-të e nënshkruara me oligarkët e vet.
Korrupsion i thellë qeveritar…
Një rritje eksponenciale ka marrë thellësia e korrupsionit. Sipas një vrojtimi të Bankës Botërore(https://www.enterprisesurveys.org/en/custom-query#albania) mbi perceptimin e korrupsionit nga kompanitë, rastet e e transaksioneve ku kërkohet pagesë nën dorë nga administrata shtetërore u shtuan nga 18 përqind në vitin 2013, në 30 përqind shtatë vite më vonë. Incidenca, shpeshtësia e ryshfetit është rritur nga 20 përqind në vitin 2013, në 36 përqind në vitin 2019. Ryshfeti rezulton se është kërkuar në 30% të të gjitha veprimeve me administratën publike në Shqipëri. 43 përqind e bizneseve të pyetura identifikojnë korrupsionin si pengesën më të madhe në të bërit biznes.
Gjoba Beketi prej 110 milionë euro, që mori Shqipëria në gjyqin ndërkombëtar të sipërmarrësit italian Francesco Becchetti, është pjellë e korrupsionit, indiferencës, papërgjegjësisë dhe paaftësisë së sektit Rama. Përtej 146 milione eurove te humbura ne vetem tre muajt korrik-shtator 2020, me gjobën Beketi dhe me gjyqin për punimet shtesë në Autostraden Tiranë-Elbasan, e ardhmja me gjyqet ndërkombëtare pozicionohet e frikshme. Prishja e njëanshme nga sekti Rama, e kontratës me konsorciumin “Dondi, Itali & Kubota, Japoni” për projektin e “Përmirësimit të sistemit të kanalizimeve të Tiranës së Madhe” mund t’i kushtojë Buxhetit të Shtetit 90 milionë euro penalitete, ndërkohë që 110 milionë euro ka kërkuar konsorciumi me tre kompani të huaja, fitues në nëntor 2018 i tenderit për ndërtimin e Parkut Fotovoltaik të Akernisë. Konsorciumi mbushi tre vjet që nuk ka lidhur ende kontratën me qeverinë. 100 milionë euro ka kërkuar edhe kompania turke “Kurum”, në konflikt me shtetin shqiptar në Portin e Durrësit.
Ndërkohë që mbytemi nga gjobat e gjyqeve ndërkombëtare, për shkak të korrupsionit, paaftësisë dhe papërgjegjshmërisë së qeverisë Rama, kujtojmë sa larg jemi nga plotësimi i 17 objektivave të Axhendës 2030 të Kombeve të Bashkuara, të tilla si ulja e ndjeshme e varfërisë, zhvillimi i qëndrueshëm ekonomik, prodhimi dhe konsumi i përgjegjshëm, zhvillim i përgjegjshëm i qyteteve dhe i komuniteteve të tyre, arsimi cilësor, ulja e pabarazive shoqërore, etj.. Jemi larg vite dritë nga detyrat që kemi marrë përsipër të realizojmë, si shtet anëtar i OKB-së, në kuadër të Axhendës së saj të zhvillimit 2030.
Në vend të realizimit të këtyre objektivave, sekti Rama në qeveri ndërton me paratë e taksapaguesve shqiptarë rrugë për të shkuar më shpejt në qendrat tregtare, lagjet residenciale apo vilat e oligarkëve të vet, duke e vendosur Shtetin në shërbim të pakushtëzuar dhe të plotë të tyre.
Formula korrupsion e qeverisë Rama
Korrupsioni ndjek formulën e studiuesit të mirënjohur të tij me famë botërore, Robert Klitgaard(https://scholar.cgu.edu/robert-klitgaard/wp-content/uploads/sites/22/2017/02/Holistic_Approach_1-08.pdf ) K = M + S – P ku K është korrupsioni, M monopoli, S sasia që mund të përfitohet nga korrupsioni (e quajtur ndryshe fuqia diskrecionale e korrupsionit, liria e veprimit të tij) dhe P përgjegjshmëria, llogaridhënia. Korrupsioni është i barabartë me monopolin, plus liri veprimi, minus llogaridhënien. Nëse aktiviteti është publik, privat apo jofitimprurës, kudo korrupsioni do të jetë shumë i mundshëm, kur dikush ka fuqinë e monopolit mbi një mall apo shërbim, ka fuqinë për të vendosur nëse do ta përfitosh atë dhe sa do të përfitosh, si dhe nuk është i përgjegjshëm.
Qeveria Rama ka eliminuar tërësisht llogaridhënien dhe përgjegjësinë. Kujtojmë që qeveria ka heshtur me kokëfortësi për shtatë vjet rrjesht, ndaj propozimit të bërë që në vitin 2013 dhe të sjellë në vëmendje çdo vit, nga një institucion kushtetues, për përgatitjen dhe miratimin në Kuvend të Ligjit për Përgjegjësinë Materiale të Nëpunësit Publik në vendim-marrjet individuale apo kolektive që i sjellin dëme të konsiderueshme Buxhetit të Shtetit. Në vend të transparencës dhe llogaridhënies, sekti në qeverisje ka sjellë “formulën” e tij: thello korrupsionin shumëplanësh, kap Shtetin, kap shoqërinë civile dhe keqmenaxho financat publike, duke u kredhur në borxhe të panumurta. Ai e realizon këtë formulë dhe qasje të tij, duke u ushtruar presion të përditshëm mediave dhe trysni opozitës.
Pandëshkueshmëria në apogje
Shumë institucione të pavarura zotërojnë një bazë impresive të të dhënave për rastet e korrupsionit të nivelit të lartë dhe ligjeve të bëra me porosi. Por edhe pse përbëjnë një gur themeli të rëndësishëm në evidentimin e fenomenit të kapjes së Shtetit, ngadalësimi i theksuar i zbatimit të reformës në drejtësi e ka dëmtuar kredibilitetin e denoncimeve të tyre.
Nga kjo situatë ka përfituar sekti Rama, duke i garantuar beniaminët e tij të kapur me presh në duar në afera korruptive, në dëmtim të rëndë dhe flagrant të interesave të Buxhetit të Shtetit dhe të qytetarit, se nuk do të preken. Riciklimi i disa figurave të diskretituara dhe të urryera nga shqiptarët, në majë të qeverisë së mandatit të tretë dhe në majë të partisë, e ka çuar në apogje antikulturën e pandëshkueshmërisë, edhe pse aferat e tyre janë denoncuar fuqishëm nga mediat e pavarura dhe nga opozita.
Qeverisja Rama përfaqëson shtetin më të kapur në historinë e Shqipërisë, duke u mbështetur në tre shtylla: (i) në një rrjet marrëdhëniesh klienteliste, (ii) në procedime gjyqësore të korruptuara dhe (iii) në ligjet e bëra me porosi. Rastet e ekzaminuara të korrupsionit të nivelit të lartë sugjerojnë që marrëdhëniet klienteliste vendosen mes zyrtarëve të nivelit të lartë (me raste edhe të të afërmve të tyre) dhe subjekteve private.
Ka raste të shumta kur kompanitë private( të cilat janë pjesë e një skeme korrupsioni të madh të nivelit të lartë ose politik) krijohen si rezultat i një miqësie ekzistuese ose marrëdhënie tjetër të ngushtë mes një individi privat dhe një nëpunësi të lartë publik, për të përfituar nga privatizimi i një aseti ose shërbimi shtetëror. Vetëm në mjekësinë publike, sekti Rama ka privatizuar gjashtë shërbime publike në vitet 2016-2018, duke krijuar detyrime në kohë për buxhetin e Shtetit, për vlerën e 568 milionë eurove.
Edhe nëse rrallë qëllon që kryhet një hetim mbi korrupsionin e nivelit të lartë, ushtrimi i ndikimit politik në procedimet gjyqësore dhe korrupsioni ende endemik brenda gjyqësorit dhe prokurorisë, zakonisht çojnë në dënime të buta ose në pushimin e çështjeve.
Ligjet e bëra me porosi legalizojnë kapjen e Shtetit, duke vendosur rregulla që favorizojnë interesat private në dëm të interesit publik. Këto ligje zakonisht miratohen pa konsultime paraprake publike dhe nuk bazohen në vlerësime thelbësore të rritjes dhe zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik.
Ndërkohë që politikanët (kryesisht në qeverinë qendrore, por edhe në qeverisjen vendore), bashkëpunojnë me sektorin privat për të shfrytëzuar egersisht dhe barbarisht burimet e vendit, gjyqësori ende i korruptuar, siguron pandëshkueshmëri për këto veprimtari dhe u zgjat jetën skemave fitimprurëse korruptive.
xx
Ky sistem me Shtet tërësisht të kapur, me institucione të pavarura të kapura nga Ekzekutivi ose të shurdhuara në oponencën e tyre, me një opozitë të dobët dhe shoqëri civile të kapur, me mediat nën trysni e shantazh të përditshëm, është e pamundur të shkatërrohet nga përbrenda qeverisjes së sotme. Sekti Rama nuk mund kurrsesi të luftojë korrupsionin, sepse është alter-ego e tij. Është i ngjizur, i identifikuar plotësisht me korrupsionin dhe mbahet në pushtet e gjallon vetëm nëpërmjet aferave korruptive dhe kapjes së Shtetit.
9 dhjetori i Ditës Botërore Kundër Korrupsionit është një moment i trishtë, i pagojë dhe gur kilometrik i nxirë për Shtetin shqiptar dhe qytetarët e tij sot, ngaqë ata nuk kanë asnjë trofe, asnjë arritje për të vendosur në altarin e luftës botërore kundër korrupsionit.
Kanë vetëm një sekt që qeveris permes një butaforie dhe realiteti virtual 3D të pashoq, dhe që, për fat të keq, i ndihmuar nga një opozitë e dobët dhe në konflikt me veten, po trullos ose shurdhon zërat kritikë dhe kundër, duke arritur zenitin e marrëzisë së madhështisë së Liderit Global.
Shteti shqiptar dhe qytetarët e tij kanë sot qeverisjen Rama, që do të vijojë të shmangë llogaridhënien dhe transparencën, si të vetmet mjete efektive për të dekurajuar korrupsionin kudo në botë. Kanë një sekt të panginjur në pushtet, që do të vijojë t’i gënjejë e t’i shfrytëzojë pa mëshirë, duke zgjatur duart lakmitare e boshatisur xhepat e taksapaguesve shqiptarë, sot dhe për 13 vite në vijim.
