Me përfundimin e valës së turizmit, blerjet për produktet e shportës ushqimore në supermarkete nga konsumatorët i janë kthyer tendencës në rënie. Arsyet që po ndikojnë tek ulja e konsumit të mallrave ushqimore janë çmimet e larta dhe emigracioni. Konsumi është pakësuar sërish edhe në bare dhe restorante. Birra vendase është shumë afër zhdukjes, pasi edhe fabrikat po importojnë birrën e huaj, duke rrezikuar shkurtimin e vendeve të punës.
Dorina Azo
Pas ikjes së turistëve, bien blerjet për artikujt e shportës ushqimore në supermarkete. Për produktet e shportës vijon të ketë rënie konsumi, kryesisht për sheqerin, orizin, ndërsa për produktin e vajit të lulediellit, bulmetit dhe drithërave blerjet janë në rritje krahasuar me vjet.
Për importuesit e mallrave ushqimore, përveç përfundimit të sezonit turistik, tkurrja e konsumit është ndikuar nga çmimet e larta dhe emigracioni i popullatës.
Përfaqësues të rrjetit të supermarketeve “Big Market” thanë për “Monitor” se në periudhën janar-tetor ka pasur 8,5% rënie të blerjeve për produktet e shportës krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Nga përfaqësuesit e “Big Market” vlerësohet se te rënia e kërkesës, përveç largimit të turistëve, kanë ndikuar edhe çmimet e larta. Shtrenjtimi i produkteve ushqimore ka sjellë zëvendësimin e tyre me produkte të njëjta, por më të lira.
“Krahasuar me vitin paraardhës, gjatë këtij viti vihet re një rënie e sasisë së konsumit.
Për tremujorin e parë pati rënie prej 7,6%, në tremujorin e dytë 9% dhe në tremujorin e tretë një rritje të lehtë, prej 0,5%. Sipas vlerësimeve në periudhën janar-tetor, kemi një rënie prej 8,5% në blerje në përgjithësi te produktet e shportës.
Periudha e verës pati rritje të lehtë të konsumit, e shkaktuar nga ardhja e turistëve për pushime. Me ikjen e tyre, sigurisht që blerjet kanë filluar sërish të kenë një rënie të lehtë.
Te rënia e konsumit ka ndikuar edhe rritja e çmimeve për produktet e shportës, ku blerësit zgjodhën të reduktojnë produktet e shportës ose të zgjedhin alternativa me çmime më të ulëta për produkte të njëjta, duke zgjedhur çmimin përpara cilësisë”.
Sipas të dhënave të kompanisë importuese dhe paketuese të mallrave ushqimore, “Teuta”, ndër mallrat e shportës ushqimore që kanë shënuar rënie shitjesh në muajt tetor-nëntor është orizi me tkurrje 5% dhe fasulet 1%, krahasuar me tetor-nëntor 2022.
Për produktet si vaji i lulediellit, shitjet në periudhën tetor-nëntor 2023 krahasuar me vjet janë rritur me 56%, për drithërat shitjet janë rritur me 14% dhe sheqeri, 5%.
Nga ana tjetër, në raport me vjet, ka pasur edhe ndryshim të çmimeve. Sipas të dhënave të kompanisë “Teuta”, në periudhën tetor-nëntor 2022, çmimi mesatar i shitjes së vajit të lulediellit ishte 350 lekë për litër.
Për të njëjtën periudhë të këtij viti, çmimi mesatar i shitjes për vajin e lulediellit është 201 lekë për litër, duke shënuar rënie me 34%.
Rënie çmimit është shënuar edhe për produktin e sheqerit. Çmimi mesatar i sheqerit në muajt tetor-nëntor 2023 arriti 100 lekë për kg nga 115 lekë/kg që ishte vjet (rënia 15%).
Te produktet e shportës, rritje të çmimeve në muajt tetor-nëntor ka pasur për orizin, fasulet dhe drithërat. Orizi nga 152 lekë për kg që u shit për muajt tetor-nëntor të vitit të kaluar, sivjet ka arritur në çmimin mesatar prej 156 lekë (rritja rreth 3%).
Vjet, çmimi mesatar i shitjes së fasuleve të paketuara ishte 214 për kg, ndërsa për 2023 çmimi mesatar i shitjes është 247 lekë për kg, me një rritje prej rreth 15,5%. Çmimi mesatar i shitjes për drithërat ka shënuar rritje prej 1,5%.
Pesha e shpenzimeve për ushqime dhe pije joalkoolike te familjet shqiptare vijon të mbetet më e larta krahasuar me vendet europiane. Shpenzimet e shqiptarëve në 2022 për ushqime dhe pije joalkoolike zunë 39,7% të shpenzimeve të buxhetit familjar sipas të dhënave të INSTAT.
Pesha e lartë e shpenzimeve për ushqime në Shqipëri krahasuar me vendet e Europës direkt është një nga treguesit kryesorë për nivelin e të ardhurave të ulëta të familjeve shqiptare, çmimeve të larta dhe varfërisë.
Sipas INSTAT, në vitin 2022, shpenzimet mesatare mujore për konsum për një Njësi Ekonomike Familjare, e përbërë mesatarisht nga 3,7 persona, vlerësohen me 88,367 lekë, 4,5% më të larta se në vitin 2021.
Pjesa tjetër e shpenzimeve me peshë 9,8% ishin pagesat e energjisë, ujit dhe qiranë. 6,5% të shpenzimeve e zënë ato për mobilim dhe mirëmbajtje. Pesha e shpenzimeve për transport në 2022 ishte 6,9%, për restorante dhe bare 7,3% dhe për veshje dhe këpucë, 5%.
Mesatarja e shpenzimeve për ushqimet e shportës ushqimore në Europë sipas Eurostat arrin në 13,6%, rreth 3 herë më e ulët se Shqipëria. Vendi me shpenzimet më të ulëta për ushqime, çka tregon mirëqenien e shoqërisë në Europë, është Anglia, me 7,9%.
Në vendet e tjera të zhvilluara si Irlanda, Luksemburgu dhe Holanda, shpenzimet për ushqime zënë nga 9 deri në 11,7% të ardhurave.
Vendet europiane shpenzojnë më shumë për banesën, ujë, energji elektrike, qira të paguar, me 24,1% të totalit, përkundrejt 9,8% të familjeve shqiptare. Ndërsa për restorantet në Europë shpenzohet 8,5%.
Edhe në vendet fqinje të Shqipërisë, treguesi i peshës së shpenzimeve për ushqimet është shumë i ulët. Në Greqi, sipas të dhënave të Eurostat është 16,7%, në Malin e Zi 20,7%, në Maqedoninë e Veriut është 30,6% për vitin 2019 dhe Bosnjë-Hercegovinë 32,2%.
Të dhënat për Kosovën mungojnë, por treguesit e mëparshëm ishin më të ulët sesa Shqipëria.
Ulet çmimi i sheqerit, por konsumi vijon rënien e lartë nga emigracioni
Importet e sheqerit vijuan tendencën e rënies. Sipas të dhënave të Doganave, në periudhën janar-tetor 2023 u importuan 38,4 mln kg sheqer. Krahasuar me njëjtën periudhë të vitit të kaluar, importet ranë 28%.
Importuesit thonë se në vend, konsumi i sheqerit vijon të këtë rënie, pavarësisht se çmimi i shitjes me shumicë është 30% më i lirë se vjet. Arsyet kryesore të rënies së shitjeve, sipas tyre, mbeten emigracioni i të rinjve dhe rënia e kërkesës nga industria agropërpunuese, pasi çmimet e shitjes së sheqerit janë ulur.
Çmimi i shitjes së sheqerit me shumicë, sipas importuesve, aktualisht është 100 lekë për kg nga 130 lekë për kg që u shit vjet. Ndryshimi i çmimit të sheqerit është ndikuar nga rënia e shitjes së tij në bursa dhe ndryshimi i kursit të këmbimit të dollarit, monedha me të cilën blihet sheqeri në bursa.
“Konsumi i sheqerit nga viti i kaluar ka pësuar rënie. Së pari ka rënie nga konsumatorët. Mungojnë banorë në Shqipëri nga emigracioni, kryesisht janë të rinjtë që largohen. Ndërsa turizmi ka pasur ndikim pozitiv, por jo aq të theksuar.
Konsumi i përditshëm i sheqerit vjen nga konsumatori dhe industria”, thekson për “Monitor” një nga drejtuesit e kompanisë importuese të sheqerit.
Sipas importuesve, tendenca e rënies së konsumit të sheqerit nisi që pas pandemisë nga Covid-19, edhe për shkak të këshillave të mjekëve për mospërdorim të shumtë të tij.
Ndikim të fortë te pakësimi i importeve pati edhe nga industria përpunuese. Në fabrikat e përpunimit, në muajin shtator, në pikun e sezonit, prodhimi i reçelrave, marmelatës dhe kompostove shqiptare u përgjysmua, për shkak të mungesës së frutave.
Nevion Telha, agronom në zonën e Korçës, shpjegoi më herët për “Monitor” se prodhimi i pemëtarisë sivjet u reduktua, pasi në periudhën e lulëzimit të gjitha pemët u prekën nga lagështira e lartë.
Rajoni i Korçës është shumë i përshtatshëm për prodhimet bujqësore, sidomos zona e Pojanit kultivon disa variete kumbullash që shërbejnë si lëndë e parë për agroindustrinë.
Z. Telha nënvizoi se nga 8,000 deri në 10,000 ha tokë të mbjella të zonën e Korçës me varietetin e kumbullës “tropojanë”, vetëm 20% e tyre patën prodhimtari.
Rritet konsumi i vajit të lulediellit nga turizmi dhe rënia e çmimit
Importet e periudhës janar-tetor 2023 për grupin “Vajra dhe dhjamëra kafshore apo vegjetale”, sipas të dhënave të INSTAT, ranë me 6% krahasuar me vjet.
Ardhja e turistëve në muajt e verës ndryshoi tërësisht konsumin për vajin e lulediellit. Deri në fillim të muajit qershor 2023, importuesit pohonin se shitjet ishin rreth 40% më të ulëta se vjet, për shkak të largimeve të popullatës në emigracion dhe mbiprodhimit të vajit të ullirit.
Në periudhën janar-tetor, shitjet e vajit të lulediellit janë 10 deri në 15% më të larta se vjet, sipas drejtuesit të një prej kompanive importuese të vajit. Arsyeja kryesore e shtimit të shitjeve, sipas tij, mbetet numri i lartë i turistëve.
“Shitje të vajit të lulediellit ka pasur më tepër te supermarketet dhe hotelet në zonën e Durrësit dhe Vlorës. Për muajin nëntor, me largimin e turistëve ka pasur rënie të shitjeve, por parashikojmë shtim të tyre në dhjetor nga festat e fundvitit. Krahasuar me vjet, shitjet e vajit të lulediellit janë më të larta.
Përveç turistëve ndikim ka pasur edhe rënia e prodhimit të vajit të ullirit”, pohoi një nga grosistët e vajit.
Faktor tjetër që ka ndikuar te rritja e kërkesës është edhe ulja e çmimit të vajit të lulediellit. Importuesit thanë se prej një viti në treg janë stabilizuar çmimet me shumicë për këtë produkt. Aktualisht sipas tyre, vaji i lulediellit po tregtohet me shumicë me çmim nën 200 lekë për litër (150 deri në 180 lekë për litër).
Rënia e çmimit të vajit të lulediellit nisi në muajin qershor 2022, periudhë në të cilën filloi të importohet vaji nga depozitat e Ukrainës drejt vendeve kufitare, pasi transporti detar ishte i bllokuar nga lufta.
Në muajin korrik 2022, çmimi i vajit u ul me 24% krahasuar me çmimin e shitjes pas luftës.
Pas fillimit të luftës Rusi-Ukrainë dhe vështirësive të krijuara në importin e vajit të lulediellit, çmimet në tregun shqiptar u rritën me rreth 33%. Në muajin mars 2022, çmimi i vajit të lulediellit u tregtua 330 lekë për litër nga 249 lekë për litër në muajin shkurt (32,5% rritje).
Pas kësaj periudhe, çmimi u rrit edhe rreth 9% dhe arriti 370 lekë për litër, ndërsa në mesin e muajit prill, çmimi i vajit me pakicë arriti pikun 400 lekë për litër.
Për importuesit, ndikim te shtimi i shitjeve ka pasur edhe rënia e prodhimit të vajit të ullirit. Prodhimi i vajit të ullirit, sipas fermerëve dhe fabrikave përpunuese, sivjet është gati 60% më pak se vjet.
Ndërsa çmimi i vajit të ullirit të shitur nga fermeri ka arritur 800 lekë për litër, 50% më i shtrenjtë se vjet dhe vaji i ambalazhuar po tregtohet 1,200 deri në 1,300 lekë për litër.
Ulen çmimet për produktet e bulmetit
Çmimet e produkteve të pakicës për mallrat e bulmetit vjet janë rritur disa herë nga kompanitë. Përpunuesit e qumështit theksojnë se rritja e fortë e çmimeve për produktet e bulmetit kulmoi në muajin gusht të vitit të kaluar, për shkak të shtrenjtimit të qumështit nga kostot e larta ushqyese të kafshëve pas fillimit të konfliktit në Ukrainë dhe shtrenjtimit të lartë të energjisë.
Rritja e çmimeve uli ndjeshëm kërkesën nga konsumatori.
Përfaqësues të fabrikave përpunuese pohojnë se aktualisht, konsumi i është rikthyer tendencës së rritjes.
Luis Ndreka, përfaqësues i kompanisë ADG (ish-Lufra) tha për “Monitor” se pas verës, në periudhën shtator-nëntor, kërkesa për produkte bulmeti është më e lartë krahasuar me vjet, për shkak të uljes së çmimeve të produkteve kryesore dhe ofertat e shumta promocionale.
“Në muajt pas verës, kërkesa është më e lartë, krahasuar me vjet. E theksoj periudhën pas verës për dy arsye. Së pari, sepse pas verës mund të dallojmë realisht konsumin nga konsumatorët vendas, duke marrë në konsideratë që turistët janë larguar.
Së dyti sepse duke pasur parasysh rritjet e njëpasnjëshme të çmimeve të produkteve të bulmetit vitin e kaluar, do të ishte e padrejtë të krahasonim kërkesën për shembull të muajit qershor 2022 me qershor 2023, pasi çmimet në muajin qershor 2022 kanë qenë më të ulëta sesa qershor 2023.
Natyrshëm, kërkesa ka qenë më e lartë në qershor 2022. Për ta përmbledhur, nga muaji shtator deri në nëntor, që praktikisht jemi me çmime të njëjta siç kemi qenë vjet në të njëjtën periudhë, kërkesa është më e lartë.
Por duhet pasur parasysh që vitin e kaluar, ne nuk aplikonim oferta/promocione, ndërsa këtë vit për të nxitur konsumin kemi aplikuar shuma të tilla. Pra mund të themi që çmimi real i produkteve është pak më i ulët krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Gjatë këtij viti, produktet e bulmetit të markës “Lufra”, sipas zotit Ndreka, nuk kanë pasur rritje çmimesh, por ulje në disa prej tyre.
“Çmimi i gjalpit ka pasur rënie me rreth 40% gjatë këtij viti. Edhe çmimi i djathit ka pësuar rënie me rreth 10-20%. Këto janë dy produkte që punohen me stok dhe nëse nivelet e stokut janë të larta, atëherë dhe rënia e çmimit është më e lartë.
Për produktet e tjera, të cilat për ne përbëjnë edhe volumet më të mëdha, rënia e çmimit me anë të promocioneve/ofertave është mesatarisht 2-3%”.
Rritja e çmimeve nga industria përpunuese e qumështit nisi nga marsi i vitit të kaluar dhe vijoi gradualisht deri në gusht të 2022, muaj në të cilin arritën pikun. Për këtë arsye, sipas Ndrekës, solli rënie të kërkesës 10 deri në 15% në 6-mujorin e parë të 2023, krahasuar me të njëjtën periudhë të 2022.
Me largimin e turistëve, efektet në konsum po ndihen edhe te përpunuesit e qumështit. “Patjetër, si çdo vit, me largimin e turistëve, shitjet tona bien ndjeshëm. Sipas analizave tona, pjesa më e madhe e konsumit bie prej largimit të turistëve, por një pjesë edhe prej rënies së konsumit për konsumator.
Kosi dhe dhalli janë produkte që konsumohen më shumë në verë, për shkak të temperaturave të larta”, nënvizon z. Ndreka.
Importet e qumështit vijojnë të shënojnë rritje. Në periudhën janar-tetor, sipas të dhënave të Doganave, importet u rritën me 23% në raport me të njëjtën periudhë të 2022. Në muajt janar-tetor 2023, janë importuar 15,9 milionë litra qumësht, sasia më e lartë e ardhur nga jashtë për vitet 2016-2023.
Rritja e importeve po nxitet nga problematikat me prodhimin vendas. “Fermat shqiptare kanë presion të prodhojnë me kosto më të lirë, pasi konkurrohen direkt nga qumështi i papërpunuar që vjen me autobote nga rajoni dhe Europa, por edhe indirekt nga produkti i përpunuar dhe i paketuar në raft, i cili vë nën presion fermën dhe përpunuesin”, thotë z. Ndreka.
Z. Ndreka shpjegon arsyet pse rritja është shënuar për të dyja kategoritë e qumështit të importuar, atij të paketuar dhe qumështit që vjen si lëndë e parë gati për përpunim.
“Së pari, për shkak se shumë kompani, me rritjen e çmimeve të bulmetit vendas bëhen më të konkurrueshme, duke sjellë produkte më të lira importi të paketuara.
Së dyti vjen sepse kërkesa në verë për shkak të turistëve po rritet çdo vit. Në mënyrë të natyrshme, për të përballuar kërkesën e tregut gjatë sezonit veror, kompanitë shqiptare do të importojnë më shumë qumësht nga shtete të tjera, sepse fermat shqiptare nuk mund ta rrisin prodhimin e tyre me 40, 50 apo 60% vetëm gjatë muajve të verës”.
Rriten importet e drithërave dhe detergjentëve
Importet e drithërave në periudhën janar-tetor 2023 u rritën me 7% krahasuar me vjet, sipas të dhënave të INSTAT.
Prodhuesit e bukës pohojnë se aktualisht, konsumi është në rënie krahasuar me muajt e verës, për shkak të largimit të turistëve. Rënia e konsumit nisi që nga mesi i muajit shtator, me rreth 20% më pak se në periudhën e verës.
Edhe importet e grupit “Sapuni, preparatet parëse, lubrifikues, qirinjtë” për muajt janar-tetor u rritën 4% krahasuar me vjet. Importuesit e preparateve larëse thanë se kërkesa vijon të jetë e njëjtë krahasuar me vjet.
Kërkesa për shampo, sapunë dhe detergjentë sipas kompanive ishte në nivele normale edhe gjatë stinës së verës.
Rriten importet e karburanteve
Importet e karburanteve për muajt janar-tetor janë rritur 10% krahasuar me vjet, sipas të dhënave të Ministrisë së Financave.
Kryetari i Shoqatës së Hidrokarbureve, Luigj Aliaj, tha për “Monitor” se përmirësimi i konsumit është ndikuar nga një sërë faktorësh, si nga rritja e numrit të turistëve, rritja e kuotave për bujqësinë, si dhe nga rënia e konsumit në 2022 për shkak të rritjes së çmimeve e cila artificialisht jep efekt rritje në vitin pasardhës.
Në fillim të muajit mars 2022, çmimet e naftës në vend u shtrenjtuan rreth 35% nga 192 lekë për litër, duke arritur në 260 lekë për litër. Qeveria ndërhyri me ngritjen dhe funksionimin e Bordit të Transparencës deri më 7 qershor 2023 për stabilizimin e çmimeve.
Edhe pas shfuqizimit të Bordit të Transparencës, çmimet e naftës në vend nuk arritën të kthehen në nivelin para fillimit të konfliktit në Ukrainë. Nga Shoqata e Hidrokarbureve është përsëritur shqetësimi se te shtrenjtimi i çmimit ndikojnë kryesisht taksat e larta për karburantin, duke zënë gati 70% të çmimit.
Në Shqipëri, nafta është e ngarkuar me 5 taksa shtetërore, si: akciza, taksa e qarkullimit, taksë karboni, TVSH dhe taksë rilicencimi dhe 3 taksa që paguhen nëpërmjet koncesioneve, si taksa për markimin, skanimin dhe pompat.
Nga tre taksat koncesionare, nafta ngarkohet në çmim me 4,6 lekë për litër, sipas Shoqatës së Hidrokarbureve.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.
