Edi Rama që prej ardhjes së tij në pushtet ka gjetur “çelësin e artë”, për të shndërruar paratë e buxhetit të shtetit në përfitime marramendëse për një grusht biznesmenësh, të cilët i futen “biznesit” me duar në xhep dhe përfitojnë dhjetwra e qindra milion euro. Skema e cila nisi si një “eksperiment” tashmë është bërë një Vrimë e Zezë gjigante në Buxhetin e Shtetit. Bëhet fjalë për Koncesionet dhe PPP-të.
Ditët e fundit Kontrolli i Lartë i Shtetit ka bërë një auditim në Ministrinë e Financave mbi zbatimin buxhetor dhe tregohen me detaje fondet që skanojnë për secilën kontratë PPP. Rruga e Arbrit vijon të mbetet një kontratë që merr miliona dhe rruga ka mbetur rrugëve. Inceneratorët po ashtu. Edhe koncesionet e vjetra vijojnë të marrin miliona dhe në fund ose dështojnë ose shumica e tyre ka përfundur si dosje hetimi në Prokurorinë e Posaçme, SPAK.
Pas vitit 2015, qeveria nisi me vrull praktikën e dhënies së koncesioneve për shumë shërbime e projekte, që ajo synonte të realizonte.
Pavarësisht kundërshtimeve, që në fillim, nga institucionet financiare ndërkombëtare, të cilat kërkonin që të bëhej një analizë e qartë e kostove dhe përfitimeve, institucionet shtetërore nuk ndalën.
Themelimi i vrimave të Zeza
Në vitin 2015 u dhanë koncesioni i sterilizimit dhe i check up. Në vitin 2016 u dha me koncesion dhe dializa, ndërsa në 2019 ai i laboratorëve, të gjitha në fushën e shëndetësisë.
Në 2015-n nisi dhe praktika e dhënies së koncesioneve të inceneratorëve, me Elbasanin, që në 2017-n u zgjerua me Fierin dhe në 2019-n me Tiranën.
Në vitin 2017 u dha me koncesion mirëmbajtja e rrugës Milot- Morinë dhe në 2018 u dha me koncesion rruga e Arbrit.
U rishikua dhe koncesioni i skanimit, i cili ishte miratuar në vitin 2013 nga qeveria në ikje e atëhershme dhe për të hequr barrën nga bizneset, qeveria mori përsipër të paguajë një pjesë të kostos përmes buxhetit.
Të gjitha koncesionet e sipërpërmendura përfitonin pagesa direkte nga buxheti i shtetit. Shtimi i këtyre pagesave detyroi qeverinë, pas presionit të FMN-së që të vendoste një rregull fiskal sipas të cilit shuma totale e pagesave vjetore neto, që kryhen nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme, të cilat rezultojnë nga kontrata koncesionare apo partneriteti publik privat (PPP), si rregull, nuk duhet të tejkalojë kufirin prej 5 për qind të të ardhurave tatimore faktike të vitit paraardhës buxhetor. Në rast tejkalimi të këtij kufiri, Këshilli i Ministrave merr masa korrektuese në krahun e të ardhurave buxhetore, të nevojshme dhe të mjaftueshme, për t’u rikthyer brenda kufirit të lejuar, gjatë dy viteve të ardhshme buxhetore.
Kufiri deri tani nuk është tejkaluar asnjëherë, por realiteti po tregon se në pjesën më të madhe këto pagesa kanë qenë jo eficiente në kosto, përderisa një pjesë e madhe e koncesioneve është tashmë nën hetim zyrtar nga SPAK, struktura e posaçme antikorrupsion.
Të dhënat e Ministrisë së Financave, në buxhetet faktike 2017-2022, të përpunuara nga Monitor tregojnë se në gjashtë vjet buxheti i shtetit ka paguar në total 58.5 miliardë lekë (rreth 560 milionë euro) për 12 koncesione: Rruga e Arbrit; Skanimi; sterilizimi; Laboratorë; Inceneratori Tiranës; check up; Dializa; Mirëmbajtja Milot-Morinë; Infrastruktura arsimore; Inceneratori Fier; Orikum-Dukat; Inceneratori Elbasanit. Shuma më e lartë është dhënë për rrugën e Arbrit (12.9 miliardë lekë), sterilizimin (9.4 miliardë lekë), skanimin (9.1 miliardë lekë), inceneratorin e Tiranës (5.5 miliardë lekë)- shiko këtu tabelën e plotë: Pagesat faktike nga buxheti i shtetit për koncesionet 2017-2022.
Nga këto 12 koncesione, për pesë prej tyre- tre inceneratorët, checkup dhe sterilizimi- është hapur hetim zyrtar nga SPAK me akuza nga korrupsion, shpërdorim detyre e deri te pastrim parash. Shuma totale e dhënë nga buxheti për këto pesë koncesione për periudhën 2017-2022 është 25.4 miliardë lekë (rreth 240 milionë euro), që përbën 43% të pagesave totale që janë bërë nga buxheti për të gjitha koncesionet!!
Edhe vetë financat kanë shprehur shqetësimin se kontratat koncesionare nuk po kontrollohen dhe as monitorohen në respekt të detyrimeve ligjore dhe marrëveshjeve ndërmjet shtetit dhe privatit, që janë instrumente të detyrueshme.
Pagesat dhe hetimet
Në 2021-2022 u hapën hetimet për inceneratorët e Fierit dhe Elbasanit. Sipas SPAK, nga hetimi janë gjetur shkelje të shumta, që fillojnë me procedurat për dhënien e koncesionet e më pas me falsifikime dokumentesh të pronësisë, krijimin e kompanive fiktive, faturime fiktive e dhënien e pagesave për punime që nuk janë kryer. Janë përdorur skema fiktive të kryerjes së pagesave, për të mbuluar dhe për të fshehur natyrën e vërtetë të origjinës së paligjshme të shumave monetare, natyrën e vërtetë të transferimit dhe të zhvendosjes së tyre.
Inceneratori i Elbasanit mori për periudhën 2015-2021, aq sa ishte dhe afati i koncesionit, rreth 2.4 miliardë lekë.
Inceneratori i Fierit mori për periudhën 2015-2022 rreth 4 miliardë lekë.
Në fillim të gushtit të këtij viti, SPAK nisi hetimin për inceneratorin e Tiranës. SPAK njoftoi se, po heton për veprat penale të “Mashtrimi me pasoja të rënda”, në bashkëpunim, “Shpërdorimi i detyrës”, “Korrupsioni pasiv i funksionarëve të lartë shtetërorë ose i të zgjedhurve vendorë”, “Pastrimi i produkteve të veprës penale apo i veprimtarisë kriminale”, e kryer në bashkëpunim.
Inceneratori i Tiranës ka marrë pagesa nga buxheti 5.5 miliardë lekë për 2019-2022, ndërsa në total ka arkëtuar, sipas bilancit rreth 9.9 miliardë lekë për shkak se merr dhe pagesa nga bashkitë dhe për shërbimin e heqjes së dherave. Vetëm 2 javë më parë SPAK lëshoi urdhër arretet për plot 15 zyrtarë të Bashkisë së Tiranës, duke përfshirë dy nga drejtorët më të rëndësishëm të Erion Veliajt.
Në maj 2022 SPAK nisi hetimin për koncesionin e check up . Ky koncesion ka marrë pagesa nga buxheti prej 4 miliardë lekësh në periudhën 2015-2024.
Për këtë aferë SPAK lëshoi 8 urdhër-arreste për ish-zyrtarë të lartë të Ministrisë së Shëndetësisë për abuzime me koncesionin e sterilizimit kurse vetë ministry Ilir Beqaj është marrë më në fund nën hetim.. Ky koncesion ka marrë pagesa prej 9.4 miliardë lekësh për periudhën 2015-2022./Alfapress
