Dhjetë tendencat e mëdha, të përzgjedhura nga “The Economist” për Vitin 2024 – Nga Tom Standage
Jeta kalon shpejt. Pavarësisht nëse ndikon rritja e konfliktit të armatosur, rivizatimi i hartës globale të burimeve energjetike ose përparimi i shpejtë në inteligjencën artificiale (AI), bota po ndryshon me shpejtësi marramendëse. Nga situata në Lindjen e Mesme te adoptimi i automjeteve elektrike e deri te trajtimi i obezitetit, gjërat duken shumë ndryshe nga mënyra se si bëheshin vetëm një apo dy vjet më parë.
Qëllimi i “The Economist” përmes këtij artikulli synon t’ju ndihmojmë që të mbani të përditësuar botëkuptimin tuaj dhe t’ju tregojë se çfarë pritet të ndodhë në Vitin 2024, duke përzgjedhur dhjetë ngjarjet që mbetet për t’u parë:
1. Votimi-a-rama!
Zgjedhjet në të gjithë botën pritet të kenë më shumë votues se kurrë më parë dhe do të vënë në qendër të vëmendjes gjendjen globale të demokracisë. Do të ketë më shumë se 70 zgjedhje në vitin 2024 në vendet ku jetojnë rreth 4.2 miliardë njerëz – për herë të parë, ose më shumë se gjysma e popullsisë globale. Por ndërsa ka më shumë votime se kurrë, kjo nuk do të thotë se ka domosdoshmërisht më shumë demokraci: shumë zgjedhje nuk do të jenë as të lira dhe as të drejta.
2. Zgjedhja globale e Amerikës
Votuesit dhe gjykatat do të japin verdiktet e tyre për Donald Trump, i cili ka një në tre shanse për të rifituar presidencën e SHBA. Rezultati mund të bjerë në disa dhjetëra mijëra votues në një pjesë të vogël të shteteve ku vota nuk konsiderohet e sigurtë. Por pasojat do të jenë globale, duke prekur gjithçka, nga politika klimatike tek mbështetja ushtarake për Ukrainën. Ç’është e vërteta, manipulimi i zgjedhjeve në Rusi mund të nënkuptojë se fati i Vladimir Putin varet më shumë nga votuesit amerikanë sesa nga ata rusë.
3. Ngrihu, Evropë!
Evropa duhet të përshpejtohet dhe t’i sigurojë Ukrainës mbështetjen ushtarake dhe ekonomike të nevojshme për një luftë të gjatë, duke e vendosur gjithashtu në rrugën drejt anëtarësimit përfundimtar në BE. Kjo është gjëja e duhur për të bërë, si dhe po ashru edhe sigurimi kundër rrezikut që zoti Trump të rimarrë sërish pushtetin.
4. Trazirat në Lindjen e Mesme
Sulmi i Hamasit ndaj Izraelit dhe hakmarrja e Izraelit kundër Gazës, e kanë trazuar rajonin dhe kanë dobësuar idenë se bota mund të vazhdojë të injorojë gjendjen e vështirë të palestinezëve. A do të kthehet ky konflikt në një konflikt më të gjerë rajonal – apo do të ofrojë një shans të ri për paqe? Për Amerikën, superfuqia që qëndron mbi të tjerët, kjo është gjithashtu një provë nëse ajo mund të përshtatet me një botë më komplekse dhe kërcënuese.
5. Çrregullimi multipolar
Plani i Amerikës për t’u kthyer në Azi dhe për t’u fokusuar më shumë në rivalitetin e saj me një Kinë në rritje, është prishur nga lufta në Ukrainë dhe tani në Gaza. Rusia, gjithashtu, është e hutuar dhe po humbet ndikimin e saj. Konfliktet e ngrira po shkrihen dhe luftërat e ftohta lokale po nxehen në mbarë botën. Paqëndrueshmëria në Sahel po rritet. Bota po përgatitet për më shumë konflikte tani që “momenti unipolar” i Amerikës ka përfunduar.
6. Ka nisur një luftë tjetër e ftohtë
Ndërsa rritja e Kinës është ngadalësuar, tensionet rriten mbi Tajvanin dhe Amerika vazhdon të kufizojë aksesin kinez në teknologjitë e avancuara, retorika e “luftës së re të ftohtë” është ngurtësuar. Por kompanitë perëndimore që përpiqen të reduktojnë varësinë e zinxhirëve të tyre të furnizimit nga Kina nuk do ta kenë aq shumë të lehtë t’i për. Ndërkohë të dy kampet do të tërheqin “fuqitë e mesme” të jugut global, jo më pak për burimet e tyre të gjelbra.
7. Gjeografia e re e energjisë
Tranzicioni i energjisë së pastër po krijon superfuqi të reja e të gjelbra dhe po rivizaton hartën e burimeve të energjisë. Litiumi, bakri dhe nikeli kanë shumë më tepër rëndësi, ndërsa nafta dhe gazi, dhe rajonet që dominojnë furnizimin e tyre, kanë më pak rëndësi. Konkurrenca për burimet e gjelbra po riformëson gjeopolitikën dhe tregtinë, dhe po krijon fitues dhe humbës të papritur. Ndërkohë, gjeografia e “gjelbër” është duke u zhvilluar mes votuesve që i konsiderojnë politikat miqësore me klimën si një komplot elitar kundër njerëzve të zakonshëm.
8. Pasiguritë ekonomike
Ekonomitë perëndimore dolën më mirë se sa pritej në 2023, por nuk janë ende jashtë rrezikut, dhe normat e interesit të qëndrojnë “më të larta, për një kohë më të gjatë” dhe do të jenë të dhimbshme për kompanitë dhe konsumatorët, edhe nëse shmangen recesionet. (Kini kujdes bankat dhe ekspozimin e tyre ndaj pronave komerciale, ku gjërat mund të shkojnë keq.) Kina mund të bjerë në deflacion.
9. “AI” bëhet realitet
Bizneset po e miratojnë atë, rregullatorët po e përmirësojnë dhe teknikët vazhdojnë ta përmirësojnë atë. Debati do të intensifikohet mbi qasjen më të mirë rregullatore – dhe nëse argumentet mbi “rrezikun ekzistencial” janë një mashtrim nga i cili përfitojnë pushtetarët. Përdorimet dhe abuzimet e papritura do të vazhdojnë të shfaqen. Shqetësimet janë të shumta në lidhje me efektin e Inteligjencës Artificiale në vendet e punës dhe potencialin për ndërhyrje në zgjedhje. Ndikimi i tij më i madh aktual? Kodim më i shpejtë.
10. Bashkimi i botës?
Ndoshta dallimet ideologjike do të lihen mënjanë ndërsa bota pret Lojërat Olimpike të Parisit, astronautët (ndoshta) që rrotullohen rreth Hënës ose edhe Kupën e Botës për meshkuj t20 në kriket. Por ka po aq gjasa që ata që shpresojnë për një unitet global do të pengohen.
“Trendlines”, një përzgjedhje e madhe e të dhënave të metrikave të rëndësishme për t’u pasur në konsideratë në 2024, nga filmat me superheronj deri te kostot e nisjes në hapësirë. Shpresojmë që do ta gjeni Botën përpara 2024 një udhëzues të dobishëm për të lundruar në vitin e ardhshëm.
