Miratimi i një ligji në Kroaci që ndalon shfaqjen e të gjitha simboleve të totalitarizmit, lajmëruar nga kryeministri Andrej Plenkoviç të hënën përmban rreziqe të mundshme, thotë një ekspert.
Teksa ligji i ri do të ndalojë të gjitha simbolet totalitare, ka mundësi që të përfshijë edhe yllin e kuq, simbolin e partizanëve të ushtrisë komuniste jugosllave që luftoi fuqitë e Aneksit në Luftën e Dytë Botërore dhe që mori pushtetin në Jugosllavi në 1945.
Profesor Tihomir Cipek, nga Fakulteti i Shkencave Politike të Zagrebit, tha se nuk dihej me siguri se si një ligj i tillë mund të kalohej për shkak se mund të hapë një çështje kushtetuese.
“Nëse shihet si ndryshim i Kushtetutës, nevojitet një shumicë dy të tretat e deputetëve, gjë që është e pamundur”, tha ai.
“Por nëse kalohet vetëm si një ligj, që nuk ndryshon asgjë thelbësore, është e mundur që [partia në koalicion] MOST të mbështesë iniciativën”, tha ai.
Ai shpjegoi se Kroacia është ndërtuar nga aspekti kushtetues si pasuese e Këshillit Shtetëtor Antifashist për Çlirimin Kombëtar të Kroacisë nga Lufta e Dytë Botërore.
Meqë ky organ drejtohej nga komunistët “këto të dyja nuk mund të ndahen plotësisht” dhe kriminalizimi i njërës do të çonte në kriminalizim të tjetrës”, tha ai.
Megjithëse një politikan i moderuar, partia në qeveri e qendrës së djathtë e Penkoviç, Bashkimi Demokratik Kroat, BDK, shpesh pretendon se Jugosllavia e drejtuar nga komunistët ishte një regjim totalitar, ashtu si entiteti i luftës i ustashëve drejtuar nga fashistët, Shteti i Pavarur Kroat.
Deklarata e Penkoviç të hënën pasoi një polemikë në Kroaci mbi ngritjen e një pllakade në bashkinë Jasenovaç, që ishte qendër e një kampi famëkeq të përqendrimit drejtuar nga ustashët ku rreth 83,000 serbë, hebrenj, romë dhe antifashistë u vranë nga viti 1941 deri në 1945. Pllakada shkaktoi kontraversitet sepse lidhej me sloganin ustash “Za dom spremni” (Gati për Atdheun).
Megjithatë, ngaqë pllakada u vu nga shoqata e ish-luftëtarëve të Forcave Kroate të Mbrojtjes, që u integrua në ushtrinë kroate në 1992, dhe ngaqë fraza është në uniformat e kësaj lidhje, Plenkoviç nuk pranoi ta dënonte pllakadën.
Cipek theksoi gjithsesi se, megjithëse të dyja sistemet totalitare ishin përgjegjëse për vdekjen e miliona vetëve, komunizmi nuk shkon drejtpërdrejt kundër vlerave të përgjithshme dhe nuk pretendon për shembull “se disa grupe njerëzish nuk janë aspak njerëz. Kjo është arsyeja përse simbole të tilla si ylli i kuq ose drapri dhe çekani nuk janë ndaluar në Europën Perëndimore”, vëzhgoi ai.
“Kjo qasje e barazimit të dy sistemeve totalitare, që vjen kryesisht nga Europa Verilindore, me anti-komunizmin e fortë të saj, rehabiliton qëllimisht ose jo një regjim totalitar dhe ky është fashizmi”, përfundoi ai.
Disa shtete europiane kanë ndaluar shfaqjen në publik të yllit të kuq, përfshirë Hungarinë, Letoninë, Lituaninë dhe Ukrainën. Të tjera po mendojnë të ndjekin shembullin.
Megjithatë, Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut në 2008 vendosi në favor të një politikani hungarez, Attila Vajnai, që u prangos dhe u dënua në vitin 2003 për veshjen e yllit të kuq, duke thënë se ndalimi shkelte lirinë e tij të shprehjes.
