Raporti ka për qëllim analizimin e ecurisë së shtetit të së drejtës në vendin tonë, ndërkohë që krahas arritjeve, sipas tyre me reformën në drejtësi, ata kanë konstatuar edhe një sërë problematikës që lidhen kryesisht me presionet politike në sistemin e drejtësisë si dhe një mori problemesh të tjera që pritet të rregullohen. Sipas tyre, një prej sfidave me të cilat po përballen institucionet e drejtësisë është numri i madh i çështjeve të pazgjidhura. Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK) dhe Gjykata e Posaçme Antikorrupsion po japin rezultate, theksohet në raportin e KE. “Shqipëria ka nisur të zbatojë reformën thelbësore në drejtësi që nga viti 2016. Ka mangësi në emërimet e anëtarëve jomagjistratë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë i Prokurorisë. Plotësimi i vendeve vakante përbën një sfidë. Vijon të jetë shqetësim tentativa e ndërhyrjes dhe presioni mbi sistemin gjyqësor nga zyrtarët publikë apo politikanët. Përhapja e sistemit modern të integruar elektronik të menaxhimit të rasteve ka qenë prej kohësh në pritje. Mungesa e burimeve financiare dhe njerëzore ndikojnë negativisht në cilësinë e drejtësisë.
RAPORTI
Komisioni Europian ka publikuar Raportin e tij të pestë vjetor për Sundimin e Ligjit, i cili monitoron zhvillimet e rëndësishme dhe vlerëson situatën e sundimit të ligjit në të gjitha vendet e BEsë, si dhe në vendet aspiruese për t’u bërë anëtare të Unionit.
Edicioni i këtij viti prezanton gjithashtu kapituj mbi Shqipërinë, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë, për të mbështetur përpjekjet e tyre për reforma dhe për të siguruar punën e vazhdueshme për sundimin e ligjit për përparimin e mëtejshëm drejt anëtarësimit në BE. Gjetjet dhe rekomandimet kryesore të raportit janë fokusuar në disa çështje kryesori, si: Reforma në Drejtësi, Korrupsioni, Liria dhe Pluralizmi i Medias, si dhe Kontrollet dhe Balancat Institucionale. Duke u nisur nga të dhënat e Raportit për Shqipërinë, thuhet se vendi ynë ka zbatuar një reformë thelbësore duke u nisur që nga viti 2016, ku i gjithë sistemi i drejtësisë është ristrukturuar duke forcuar llogaridhënien me anë të verifikimit të të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve. Megjithatë, sipas raportit të Komisionit drejtësia në vend po përballet edhe me sfida të konsiderueshme. Këtu mund të përmendim mangësitë e gjetura në emërimet e anëtarëve jomagjistratë në Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe atë të Prokurorisë.
VAKANCAT, SFIDË
Inspektori i Lartë i Drejtësisë është funksional, por numri i konsiderueshëm i vendeve vakante për magjistratë-inspektorë përbën një sfidë. Gjetjet e raportit vërejnë se transparenca është e kufizuar në institucionet e drejtësisë për sa i përket procesit të emërimeve, promovimeve apo transferimet e magjistratëve, pavarësisht nga garancitë e fuqishme të pavarësisë. Në raport përfshihet edhe se në Ligjin për Komisionet Hetimore janë kritikuar për kufizimin e rolit mbikëqyrës të Parlamentit dhe janë në shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese. Polarizimi i thellë politik thuhet se pati një ndikim negativ në efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare. Gjykata Kushtetuese është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale, edhe pse Parlamenti ka dështuar të respektojë disa nga vendimet e saj. Më tej në raport thuhet se ka rezultate inkurajuese të punës së SPAK dhe se numri i të dënuarve për korrupsion është në rritje, por çfarë përbën shqetësim është Amnistia Penale. Po ashtu thuhet se është i dobët koordinimi mes institucioneve për parandalimin e korrupsionit dhe atyre për zbatimin e ligjit përkatës. Një tjetër shqetësim i ngritur nga Komisioni Europian është dhe pavarësia e autoritetit rregullator audio-vizual, ndërsa thuhet se ekzistojnë po ashtu shqetësime në lidhje me pavarësinë e transmetuesit publik.
PJESË NGA RAPORTI I KOMISIONIT EUROPIAN:
Shqipëria ka zbatuar një reformë thelbësore në drejtësi që nga viti 2016. I gjithë sistemi i drejtësisë është ristrukturuar dhe vettingu i gjyqtarëve dhe prokurorëve ka forcuar llogaridhënien. Ka mangësi në emërimet e anëtarëve jo magjistratë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Inspektori i Lartë i Drejtësisë është funksional, por numri i konsiderueshëm i vendeve vakante magjistrat-inspektor përbën një sfidë. Pavarësisht masave të forta mbrojtëse të pavarësisë në procesin e emërimeve, promovimeve dhe transferimeve të gjyqtarëve, ajo ndikohet nga transparenca e kufizuar dhe sfida në sigurimin e vlerësimeve në kohë dhe cilësore.
Shqetësimet mbeten për tentativat për ndërhyrje dhe presion mbi sistemin gjyqësor nga zyrtarë publikë apo politikanë. Shfaqja e sistemit modern të integruar elektronik të menaxhimit të çështjeve ka qenë në pritje të gjatë. Mungesa e burimeve financiare dhe njerëzore ndikon negativisht në cilësinë e drejtësisë. Sfidat mbeten në lidhje me kohëzgjatjen e procedurave, ndërsa masat e mëtejshme duhet të rriten. Efikasiteti ende nuk është zbatuar. Është duke u përgatitur një Strategji e re Kundër Korrupsionit për 2024-2030. Kuadri ligjor për të luftuar korrupsionin është gjerësisht i vendosur. Ka rezultate fillestare inkurajuese të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK) dhe gjykatave SPAK, megjithatë autoritetet janë të specializuara në represionin dhe parandalimin e mungesë së flamurit të korrupsionit për sa i përket burimeve dhe mjeteve të specializuara në dispozicion. Numri i personave të hetuar, ndjekur penalisht dhe dënuar për vepra korrupsioni ka ardhur në rritje tre vitet e fundit, ndërsa një ligj i fundit për amnisti ngre shqetësime. Përdorimi sistematik i financave, hetimet dhe konfiskimet e pasurive janë përmirësuar, megjithëse kufizimet në fushëveprim kufizojnë ndikimin e tyre.
Koordinimi ndërmjet institucioneve përgjegjëse për parandalimin e korrupsionit dhe zbatimit të ligjit përkatës nga strukturat mbeten të dobëta. Ndërsa deklarimet e pasurisë verifikohen nga Inspektorati i Lartë për Deklarimin dhe Auditimin e Pasurive dhe Konflikti i Interesit, ekzistojnë disa mangësi në aspektin e mandatit të tij dhe burimet njerëzore. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë edhe gjatë fushatave elektorale. Masat parandaluese vuajnë nga një kuadër ligjor tepër kompleks dhe vazhdojnë të ketë një ndikim të kufizuar, veçanërisht në sektorët vulnerabël.
Janë ngritur shqetësime në lidhje me pavarësinë e autoritetit rregullator audiovizual. Rregullimi i kufizuar për transparencën e pronësisë së medias dhe përqendrimi i lartë ndikojnë negativisht në pavarësinë e medias. Nuk sigurohet shpërndarja e drejtë e reklamave shtetërore dhe burimeve të tjera shtetërore. Ekzistojnë shqetësime në lidhje me pavarësinë e transmetuesit publik. Ndërsa ndryshimet në ligjin për të drejtën e informimit sjell ndryshime pozitive, ka mangësi në drejtim të zbatimit të ligjit.
SULMI NDAJ GAZETARËVE
Korniza për mbrojtjen e gazetarëve është e vendosur, por verbale dhe fizike, ndërsa sulmet, fushatat e shpifjeve dhe paditë strategjike kundër pjesëmarrjes publike janë shkak për shqetësim.
Sfidat në lidhje me cilësinë e procesit legjislativ përfshijnë efektivitetin e kufizuar të konsultimeve të publikut. Ndryshimet në Ligjin për Komisionet Hetimore janë kritikuar për kufizimin e rolit mbikëqyrës të Parlamentit dhe janë në shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese. Polarizimi i thellë politik pati një ndikim negativ në efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare. Gjykata Kushtetuese është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale, edhe pse Parlamenti ka dështuar të respektojë disa nga vendimet e saj.
Korniza ligjore për Ombuds personin dhe Komisioneri kundër Diskriminimit është në funksion, por ka pengesa për punën e tyre efektive. Mjedisi për organizatat e shoqërisë civile është sfidues, përfshirë në lidhje me kërkesat e regjistrimit dhe financimin e kufizuar publik.
