Rritja e çmimeve në Kosovë mori hov nga viti 2022. Inflacioni filloi të rritej pasi Rusia nisi pushtimin e Ukrainës. Nga atëherë, çmimet nuk kanë rënë më, përkundrazi vetëm janë rritur. Paga mesatare në Kosovë është 520 euro, ndërsa ajo minimalja varion nga 130 deri në 170 euro.
Të paktë janë ata që po e bëjnë një jetë të dinjitetshme. Disa po e sigurojnë me vwshtirwsi bukën e gojës.
Jeta për qytetarët e Kosovës çdo ditw më shumë po rwndohet. Çmimet e artikujve ushqimorw nuk janë ulur më, që kur u rritwn në vitin 2022 për shkak të luftës mes Rusisë e Ukrainës.
Aktualisht, shumë qytetarë të Kosovës detyrohen të mbijetojnë me pak para që i marrin, ndërkohë që çmimet e konsumit vetëm po rriten.
Paga minimale vazhdon të jetë 130 euro për punëtorët nën 35 vjeç dhe 170 euro për ata deri në 65 vjeç, ndërsa mesatarja, rreth 520 euro.
Qeveria ka propozuar rritjen e pagës minimale në 264 euro, por ligji nuk ka hyrë në fuqi ende.
Një studim i fundit i Institutit “Musine Kokalari” në Prishtinë tregon se vetëm 20% e pagave në Kosovë i plotësojnë standardet për një jetë të dinjitetshme – me 1.152 euro neto në muaj, që i nevojiten një familjeje me 4 anëtarë.
59% të qytetarëve e sigurojnë me vwshtirwsi ushqimin
Gjendjen në të cilën po jetojnë qytetarët e Kosovës e ka treguar edhe Instituti Republikan Ndërkombëtar (IRI) që ka publikuar raportin për Kosovën për muajin maj 2024, në të cilin tregohet se problemi më i rëndësishëm të cilin ballafaqohet Kosova, është kostoja e jetesë apo çmimet e larta si dhe papunësia.
Raporti i IRI-t vë në pah se kostoja e jetesës, çmimet e larta e papunësia vazhdojnë të mbesin problemet me të rëndësishme të qytetarëve.
Në pyetjen e IRI-t për anketuesit se “cili është problemi më i rëndësishëm me të cilin përballet vendi ynë sot? Dhe cili është problemi i dytë më i rëndësishëm?” – përgjigjet janë:
33% e tyre kanë thënë se problemi kryesor është kosotja e jetës dhe çmimet e larta, për dallim prej 32% që e kanë renditur si problem të dytë. Në përgjithësi, 65% kanë thënë se këto dy janë problemet kryesore.
Ndërsa, papunësia është problemi i parë më i rëndësishëm për 44%, ndërkaq, 13% e kanë konsideruar si problem të dytë dhe në përgjithësi me 57%.
Të sfida e çmimeve të larta, 59% e të anketuarve janë përgjigjur se çmimi i lartë i ushqimit është problemi kryesor, pasuar me 25% për koston e lartë të jetesës në krahasim me të ardhurat nga puna.
Anketuesit janë pyetur edhe se si do ta përshkruanit gjendjen aktuale të ekonomisë në vend dhe sipas të dhënave, 48% kanë thënë se është disi keq, 20% shumë e keqe, 27% kanë thënë se është disi e mirë dhe 4% shumë e mirë.
Duke e krahasuar me muajin mars të vitit të kaluar, del se gjendja aktuale e ekonomisë së vendit është vlerësuar me 23% që kishin thënë disi e mirë, ndërsa, me 44% disi e keqe dhe me 20% shumë e keqe.
Më të pakënaqurit me gjendjen aktuale të ekomomisë janë shprehur qytetarët e moshave nga 18 deri në 35 vjeç me 50% që janë përgjigjur se ekomomia është disi e keqe.
Pushimet me para borxh dhe huazime
Aleanca Kosovare e Bizneseve ka bërë një hulumtim rreth pushimeve verore. Sipas këtij hulumtimi, rreth 57% e qytetarëve të Kosovës do të shkojnë në pushime verore, ndërsa 24% nuk e kanë planifikuar një pushim të tillë.
“Nga ky studim rezulton se 57% të qytetarëve të Kosovës do shkojnë në pushime verore, 24% as që kanë në plane pushimin veror, 13% ndoshta, kurse 6% nuk kanë dhe ndonjë përgjigjeje”.
Por, përqindje e madhe kanë treguar se paratë për pushime do t’i marrin në kredi dhe huazime.
“Në pyetjen tjetër ku do t’i marrin paratë për pushime, rezulton se 40% nga kursimet, 30% nga kreditë, 25% nga huazimet ,5% nuk janë përgjigjur”. .
Kryetari i AKB-së, Agim Shahini ka thënë se nga kjo mund të konstatojmë se vetëm 57% e qytetarëve të Kosovës e kanë mundësinë të shkojnë në pushime.
“…kurse 43% nuk e kanë këtë mundësi për pushime edhe pse kanë nevojë, kurse nga 57% që e kane këtë mundësi 55% e tyre shkojnë me paratë nga burimet e borxhit dhe huazimet. Në ditët në vijim do të publikohet pjesa e dytë se ku po shkojnë për pushime kosovarët në Verën 2024 dhe sa para do i shpenzojnë”.
Ekspertët kritikojnë pushtetin, thonë se duhet të rriten pagat
Eksperti i ekonomisë Safet Gërxhaliu, mendon se çështja e pagës minimale në Kosovë është neglizhuar nga kriza politike që është duke mbizotëruar në vend, dialogu mes Kosovës dhe Serbisë dhe sanksionet nga Bashkimi Europian.
“Duhet të kuptohet e vërteta që Kosova po përballet me një krizë politike, dhe kjo si rrjedhojë, e kësaj krize politike, falë dialogut mes Kosovës dhe Serbisë dhe sanksionet nga Bashkimi Evropian, shumë procese të rëndësishme ekonomike dhe sociale kanë mbetur të anashkaluara.
Në këtë drejtim, kemi inflacion, kemi importuar inflacion, dhe efektet e inflacionit po e dikton më shumë qytetari i Kosovës, përmes ngritjes së çmimeve, dhe në këtë drejtim këto paga kanë mbetur në nivelin paraprak”.
Gërxhaliu thotë se paga minimale edhe nëse bëhet 250 eurove nuk është e mjaftueshme për jetesë.
“Jo definitivisht, në qoftë se e shohim ngritjen e çmimeve, dhe tregtisë, është shumë e vështirë të jetohet me 250 euro pagë. Ku dihet fare mirë, që fuqia blerëse ka rënë, shporta e qytetarit për prodhime esenciale është shumë e shtrenjtë, dhe me të vërtetë është një pagë e cila nuk garanton një jetë normale”.
Gërxhaliu tregon se paga minimale në Kosovë por edhe ajo mesatare janë të ulëta. Ndërsa për pagë minimale mendon se duhet të jetë të paktën 450 euro.
“Nuk duhet pritur zgjedhjet politike që të rritet paga minimale. Çdo vlerë e pagës aktuale minimale është e vogël, dhe realisht, çdo pagë ndër 450 euro është me të vërtetë denigruese.”.
Kurse, kryetari i Sindikatës së Pavarur të Sektorit Privat të Kosovës, Jusuf Azemi, thotw se paga minimale e një punëtori në Kosovë duhet të jetë 550 euro, kjo pasi shumica e vendeve në rajon e kanë tanimë këtë pagë minimale.
“Paga minimale ka të bëjë si në sektorin privat ashtu edhe në atë publik. Por, megjithatë, në sektorin publik, nuk kemi pagë të cilën është duke u folur për tani.
Paga minimale që tani për tani mund të plotësojë kërkesat më elementare, do të ishte 550 euro. Aty ku janë thuajse një pjesë e madhe e vendeve në rajon, dhe gjithçka që të bisedohet për pagën 550 euro është kostoja për shepnzimet për 4 persona nuk mund ti mbulojë as nevojat më elementare.”
Azemi ka treguar se vitin e kaluar kanë propozuar që paga minimale të jetë 450 euro, por sipas tij, kjo tanimë është demode. Thekson se me rritjen e çmimeve dhe ikjen e fuqisë punëtore duhet të jetë 550 euro.
“Vitin e kaluar kemi thënë se një pagë minimale duhet të jetë 450 euro, por sivjet kjo pagë është demode, dhe nuk merret askush me të. Por mendoj që ata që kanë vendosur të jetojnë këtu, nëse e bëjmë një pagë 550 euro, do t’i futë në mëdyshje punëtorët dhe do të anojë nga ajo që të qëndrojnë edhe për një kohë që ndoshta do të lëvizë edhe kjo.
Përndryshe, edhe nëse sot e bëjmë pagën 550 euro, ata të cilët janë larguar nga vendi, e kanë ndarë mendjen, kanë pritur më shumë se dy dekada që të ketë përmirësime”.
Paga minimale vazhdon të jetë 130 euro për punëtorët nën 35 vjeç dhe 170 euro për ata deri në 65 vjeç.
Qeveria ka propozuar rritjen e pagës minimale në 264 euro, por ligji nuk ka hyrë në fuqi ende.
Ligji për pagën minimale në Kosovë – që do ta rrisë atë në 264 euro bruto për të gjithë të punësuarit – është miratuar në korrik të vitit të kaluar, por është sfiduar në Gjykatën Kushtetuese nga disa deputetë të opozitës, për shkak të shkeljeve të pretenduara ndaj personave paraplegjikë dhe tetraplegjikë.
Por, në fund të muajit të kaluar, Gjykata Kushtetuese ka nxjerrë një vendim me të cilin ka konstatuar se në ligj nuk ka shkelje. Gjykata, po ashtu, ka rekomanduar që ligji t’i dërgohet presidentes Vjosa Osmani për shpallje./Monitor.al
