Nga Fitim Zekthi
Ajo që ka thënë presidenti Trump në fushatë dhe ajo që po shfaqet nga emërimet e anëtarëve të kabinetit të tij tregon se ka një vendosmëri të qartë për të bërë reforma shumë të forta. Reformat do të konsistojnë kryesisht në dobësimin e shtetit administativ.
Shteti administrativ është një rreth shumë I gjerë institucionesh dhe njerëzish, është një makinë burokracie e ndërtuar gradualisht. Ai nisi që në vitin 1914 me presidentin Willson i cili e kishte filozofi të tijën ndërtimin e një administrate jo politike të përbërë nga ekspertë që do të ishin zemra e sistemit qeverisës amerikan.
Me kalimin e kohës ky shtet burokratik administrativ filloi të rritej dhe të bëhet I fuqishëm. Ai u bë I fuqishëm sepse ekzekutivi po forcohej. Kriza e thellë e vitit 1928 çoi në krijimin e shumë agjensive qeveritare për të përballuar krizën, për të përkrahur investimet, për ndihmën sociale etj. Pas luftës së dytë botërore shteti administriv u bë shumë më I fuqishëm sespe ushtria u rrit në mënyrë të pazakonshme, industria ushtarake u rrit fuqimisht, financat publike, shërbimet publike, roli i qeverisë u rritën të gjitha në një mënyrë që nuk ishte parë më herët.
Paralelisht me këtë rritje të qeverisë dhe shtetit administtativ po merrte kontroll të plotë edhe liberalizmi. Liberalizmi, socializmi liberal, idetë e forcimit të sekularizmit, idetë e zhvendosjes së besimit fetar nga jeta publike etj u bënë filozofia sunduese. Amerika (edhe Europa por ky është debat tjetër) e ktheu liberalizmin (jo atë klask por atë socialist) në “fenë” që udhëhiqte mënyrën se si bëhej ekonomia, si qeverisej vendi, si bëheshin ligjet dhe si mereshin vendimet në Gjykatën Supreme. Shteti administrativ ishte në funksion të gjithë kësaj filozofie. Kësisoj punonjës kudo në agjensitë qeveritare, njerëz të sistemit të shërbimeve publike, njerëz të sistemit të drejtësisë brendësuan liberalizmin socialist si filozofinë e re te tyren dhe vetë shteti administrative filloi të bëhet mburoja e kësaj filozofie. Universitetet, sidomos ato të Ivy League (universitetet e famshme të Bregut Lindot, pra të Nju Jorkut, Masacusetsit, Merilendit, Konektikatit, Pensilvanisë, Dilauerit, Rode Ajlendit etj u kthyen në zemra ku ngjizej, ushqehej dhe rritej liberalizmi socialist.
Sa herë që në pushtet vinte një president republikan si Ajzenhauer, Nikson, Reagan apo Bush ata qevgerisnin brenda kësaj filozofie sado që mundoheshin (sidomos Reagan, I mrekullueshmi Reagan) ti jepnin një shtysë konservatore politikave apo qeverisjes.
Libelizmi socialist kishte pushtuar gjithçka dhe kur shfaqej diçka ndryshe ajo jonizohej dhe bëhej ose sillej siç donte liberalizmi. Gjyqtarë të Gjykatës supreme të emëruar nga Ajzenhauer si Earl Warren, të emëruar nga Reagan si Antonin Kennedy, te meruar nga Bush si John Roberts etj silleshin si liberale. Antonin Kennedy me opinionet e tij ishte frymëzimi më i madh i liberalëve. Opinionet e tij në vendimet e Gjykatës Supreme në Amerikë I kanë çelur rrugën martesave homoseksuale. Shteti administrativ ishte në kontroll të shumëçkaje. Rendi liberal apo ultra liberal kishte një mbrojtës ekstrem. Qerveria ishte rritur në mënyrë gjigande. E gjithë kjo kiste ndodhur edhe nga idetë socialiste të Willsonit, Rusveltit, Kenedit apo Obamës por kishte ndodhur edhe nga fuqizmi i pushtetit të ekzekutivit. Në kushtetutën e SHBA-së presidenti ka pushtet të vogël. Në kushtetutën e SHBA-së pushetin e kanë shtetet dhe kongresi.
Zhbërja e këtij themeli kushtetues dhe axhenda apo idetë socialiste çuan këtu. Presidenti Trump kërkon ta zhbëjë këtë shtet administartiv me sa duket nga emërimet ne kabinet deri tani. Të pakëtn nga emërimi në departamentin e mbrojtjes dhe atë të drejtësisë ku një elitë gjeneralësh dhe ushtarakësh të lartë së bashku me një elitë prokurorësh dhe oficerësh të lartë janë pjesë e këtij shteti administrativ.
Nqs kjo bëhet, dmth nqs SHBA kthehet tek parimet e një qeverie të vogël dhe konservatore, kjo është shumë e mirë. Çështja është se këtu duket sikur ka diçka gabim në koncept. Këtë e thonë edhe shumë profesorë të së drejtës dhe politikës në SHBA. Profesore jo liberale. Ky shtet administrativ që mbron rendin liberal apo ultraliberal majtist nuk është ngritur si diçka burokratike. Ai është ngritur nga fuqizimi i pushtetit të presidentit. Së dyti ky shtet administrative ka përdorur një boshllëk ose elita liberale, elita socialiste ndihmoi të krijohej një boshllëk.
Ky boshllëk është nje element themelor tek fryma e kushtetutës së SHBA e cila në qendër të saj ka shmangien e tiranisë dhe garantimin e lirisë. Kjo shmangie tiranie dhe garantim lirie, sipas kushtetues dhe Eterve te SHBA-se, nuk do bëhej nga qeveria. Tendencat apo impulse e këqija të njerezve nuk do ndaloshen nga qeveria. Po ti jepej qeverisë ky pushtet atëherë ajo doi bëhej tiranike. Ky pushtet iu dha një pushteti më të lartë, iu dha Zotit. Pra njerëzit do të mbroheshin nga impulset e keqija të njerëzve, pra të njëri tjetrit nga frika prej Zotit. KJjo e ben SHBA dhe kushtetuen e saj gjene me te bukur dhe me interesante ne politiken boterore. Sot ky pushtet I lartë nuk është aq I fuqishëm në Amerikë. Sot e majta dhe liberalët (levizjet dhe idete sekularizuese) ia kanë dalë ta dobësojnë besimin në Zot në Amerikë.
Keshtu qe Trump ose republikanët do ta kenë të vështirë në mos të pamundur për të dobësuar shtetin administrativ. Gjithshesi një frymë ekziston për të bërë diçka. Disa mendimtarë konservatorë janë në rrathët pranë Trump dhe Vance. Idetë e Deneen, të Dreher, të Kimball janë aty me një lloj ndikimi të dukshëm. Duhet rijonizuar, ringarkur me besim ne Zot shqoeria, duhet zvogeluar pushtetei I presidentit qe te dobesohet shteti administartiv.
Gjithë grupi i njerëzve të fushatës dhe kabinetit, gjithë fryma e konservatorëve të gjerë të kampit republikan që nga Ingraham, Weigel, Trueman, Ahmari, O Reilly, Henninger etj etj është në këtë linjë pak a shumë. Vlerat e tyre janë besimi në Zot, të drejtat natyrore, gjërat e përheshme (vlerat morale të zbritura nga tekstet e shenjta) qeverisja e vogël, liria etj. Ata e dine qe Trump ka shume shume kufizime po rata e shohin ate si mundesine dhe mjetin per te bere dicka. Trump eshte ne thelb jo ideologjik ndersa ata po. Ndoshta kjo kontradikte ka cuar ne kete zgjidhje qe po kerkon Trump. Sfida është e madhe, edhe rreziqet e kësaj rruge jo aq konceptuale shumë të mëdha.
Në mjaft vende, edhe tek ne, forcat politike që duket se janë fuqimisht me Trump as që kanë ndonjë lidhje me këto vlera, as që duan tia dinë për besimin në Zot, as që kanë lidhje me frikën ndaj Zotit, as kanë lidhje me të drejtat natyrore, shtetin e vogël apo kufizmin e pushteteit etj. Janë me Trump për arsye jo politike. Kjo gjithesi eshte nje gje tjetyer dhe padyshim pa ndonje vlere ne pamjen e madhe.
