Në festivalin ndërkombëtar të arkitekturës “Bukë dhe Zemër” arkitekti holandez Vini Mass, mik i afërt i kryeministrit Edi Rama dhe autor i disa projekteve në Tiranë, prezantoi për publikun një seri idesh të reja urbane që ai i përmbledh me emrin “Albania 2.1”.
Përballë një salle plot me arkitektë nga Japonia, SHBA, Evropa dhe Koreja e Jugut mes të cilëve ishte edhe kryeministri Rama, Mass ekspozoi disa projekt-ide që përfshijnë:
Një kullë e re pas godinës me kokën e Skënderbeut
Një nga projektet provokuese ishte një kullë e re e planifikuar pas godinës së krijuar sipas bustit të Skënderbeut, në truallin që ndodhet pranë ose mbi pallatin ku kanë jetuar dikur Ismail Kadare dhe Dritëro Agolli. Kjo ndërhyrje u shfaq si pjesë e një vizioni për “kompletimin e koleksionit të qytetit” dhe për të “shtuar aventura të reja urbane”.
“Kjo do të thotë që duhet të gjejmë vende brenda këtij koleksioni. Hapi tjetër është të imagjinojmë, të shtojmë këtë aventurë… kështu që kjo mund të kthehet gradualisht në diçka në këtë cep” tha Vini Mass, në festivalin “Bukë dhe Zemër”.
Vetëm se në atë “cep” siç e quan arkitekti i huaj, ndodhet pallati në shtëpinë ku kanë jetuar Dritëro Agolli dhe Ismail Kadare që mbart një peshë të rëndësishme simbolike për zonën. Gjithsesi pallati në fjalë tashmë është rrethuar nga kullat gjigande dhe nuk është e qartë nëse kulla e re që projekton Vini Mass parashikon shembjen e tij. Fotoja gjithsesi u shfaq vetëm një fraksion sekonde në prezantim.
Dy linja metroje për Tiranën: Veri-Jug dhe Lindje-Perëndim
Në të njëjtin vizion “Albania 2.1”, Mass kërkoi publikisht ndërtimin e dy linjave metroje për Tiranën, një në drejtimin veri-jug dhe një tjetër lindje-perëndim, duke e konsideruar këtë si një domosdoshmëri për qytetin që po zgjerohet në mënyrë të pakontrolluar.
“Ne duhet t’u kërkojmë zhvilluesve tanë të paguajnë , u shpreh Mass, ndërsa ndërthurte në ekran takimet e liderëve europianë me zhvillimin e Tiranës, – Po, dy linja metroje ju lutem. Në versionin 2.1. Veri-jug, lindje-perëndim” tha ai ndërsa hidhte me shpejtësi shikimin nga Edi Rama.
Hotel mbi kanionin e Gjipës – në tokat e gjyshërve të Edi Ramës
Më tej, Mass zbuloi një tjetër projekt: një hotel i ngritur mbi kanionin e Gjipës, në një pozicion tepër të ndjeshëm ekologjikisht, për të cilin ai vetë pranoi se kishte ngurruar në fillim.
“Kur më kërkuan të bëja një hotel atje — në atë vend — mendova: ‘Nuk mund ta bësh këtë.’ Duhej ta ngrinim sipër kanionit, për ta lënë të lirë poshtë.” – Vini Mass.
Gjipeja është një zonë e mbrojtur dhe një nga perlat natyrore të bregdetit shqiptar, por opozita ka akuzuar kryeministrin Rama se nëpërmjet korruptimit të vartësve të tij po e kalon pronën në emër të familjarëve të tij. Vetë Edi Rama nuk e ka mohuar trashëgiminë, por ka thënë se ia ka lënë të vëllait pjesën e tij në Gjipe, një hapësirë toke në bregdet që shkon deri në 224 mijë metra katrorë tokë.
“Toskana shqiptare”
Një tjetër ide nga Mass përfshinte instalimin e një sistemi të sofistikuar ujitjeje për ta shndërruar terrenin agro-kulturor në një peizazh bujqësor të stilit italian.
“Ju keni një thesar këtu — ujin. Bëni vija shkurresh mes parcelave. Në vend që të shkoni ju në Toskanë, le të vijë Toskana këtu!” – u shpreh Vini Mass.
Në fund të prezantimit të tij, Mass propozoi që ndërtimet e ardhshme në Shqipëri të përfshijnë ruajtjen e ujit në bodrume, shfrytëzimin e energjisë diellore dhe krijimin e një arkitekture që buron nga bujqësia — si një kombinim mes dizajnit bashkëkohor dhe vetëqëndrueshmërisë lokale.
“Imagjinoj, Edi, që sistemi yt i ujit këtu është aq i kujdesshëm, sa ndërtesat e ardhshme mund ta ndihmojnë atë. Bodrumet mund të magazinojnë ujin… dhe qyteti mund të ndërtohet sipër kësaj.” – Vini Mass.
Vini Mass është një nga arkitektët më të njohur holandezë në skenën ndërkombëtare të dizajnit urban, bashkëthemelues i studios së famshme MVRDV, një zyrë arkitekturore me bazë në Rotterdam. Ai është i njohur për projektet e tij konceptuale, vizionin futurist dhe afërsinë me liderë politikë, mes tyre edhe me kryeministrin shqiptar Edi Rama, me të cilin ka një marrëdhënie të hershme bashkëpunimi që daton nga fillimi i viteve 2000.
Vini Mass ishte autori i planit të parë për rikualifikimin urban të Sheshit Skënderbej, financuar nga Qeveria e Kuvajtit. Projekti nuk u realizua për shkak të kundërshtive politike dhe ndryshimeve në pushtet.
Në vitin 2014, ai u rikthye në Tiranë dhe u përfshi në projekte të reja. Në vitin 2018, Fondi Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit (AADF) kontraktoi MVRDV për restaurimin e Piramidës së Tiranës – ndërtesës që dikur ishte mauzole për diktatorin Enver Hoxha. Projekti kishte si synim hapjen e strukturës për publikun dhe kthimin e saj në një qendër inovacioni për të rinjtë.
Në një shkrim të INA Media raportohej se burime konfidenciale nga brenda AADF pranuan se lista e studiove ndërkombëtare për Piramidën iu propozua nga vetë kryeministri Edi Rama dhe përfshinte MVRDV.
Mass është arkitekt i DownTown One, një nga godinat më të larta të ndërtuara ndonjëherë në Shqipëri, në bashkëpunim me Kastrati Construction. Projekti fillestar parashikonte 37 kate për banim dhe zyra, por më pas u shtuan kate për hotel.
Një tjetër projekt i firmës së tij është Kulla e Skënderbeut, pranë Hotel Tiranës, e konceptuar me elemente që sjellin siluetën e heroit kombëtar, por duket se Mass ka parë edhe një mundësi tjetër në sheshin pas kësaj kulle dhe kërkon të ngulë një tjetër fasadë betoni nga pas./Lapsi.al
