AHMED BEU NË BRISTOL
(Politika, 30 qershor 1924)
Deklaratë e ish-kryeministrit shqiptar
Ka tre ditë që hotel “Bristol” është shumë i gjallë. Në hyrje ka shumë shërbëtorë, por gjithçka është normale. Çdokush që hyn kontrollohet nga koka deri në thembër dhe pyetet se çfarë dëshiron. Nuk di se si priten udhëtarët që dëshirojnë të marrin një dhomë, por vizitorët e rëndomtë nuk mund të hyjnë lehtë në katin e parë. Kjo është normale për drejtorinë e hotelit, sepse në “Bristol” gjendet një mysafir i rrallë, të cilin shumë njerëz nga vendi i tij, por edhe të huaj, duan që ta shohin më shumë të vdekur se sa të gjallë. Ky mysafir i rrallë në “Bristol” është z. Ahmet Zogu, kryeministri i dikurshëm i qeverisë shqiptare, emri i të cilit nuk është i panjohur as për opinionin tonë.
Zotëruesi i deridjeshëm i situatës në Shqipëri, sot gjendet në ekzil. Ai thotë se, vullnetarisht e ka braktisur vendin e tij para se të përgjakej me kundërshtarët, sepse është i bindur që Shqipëria do ta thirrë vetë kur kjo do të jetë e nevojshme. Një gjest i mençur i një burrëshetasi të ri, por me përvojë, të cilit, që në moshën 18-vjeçare i ishte ngarkuar përgjegjësia e rëndë e ministrit të Brendshëm në shtetin që sapo ishte formuar.
– Zotëriu le të urdhërojë, do ta pres në sallonin e katit të parë. Ekselenca e tij do ta pranojë menjëherë.
Këtë përgjigje ma dha sekretari i hotelit, të cilit ja dhashë kartën që të më prezantonte te z. Ahmet Zogu. Ai më shoqëroi deri te salloni i katit të parë.
Disa oficerë nga përcjellja e ish-kryeministrit rrijnë ulur në sallon dhe komunikojnë me kënaqësi me një oficer të xhandarmërisë sonë që e njeh gjuhën e tyre. Të gjithë janë të veshur bukur dhe të pastër, sikur të vinin nga “netët magjike të ujërave”, përgatitur nga marinarët tanë dhe jo sikur vijnë nga lufta, nga Shqipëria e brishtë. Uniformat e tyre janë të reja dhe të ngjashme me ato belge: shirita të verdhë në supet e tyre dhe rreth brezit dhe këmishat e verdha futur në pantallona. Rrijnë lirshëm dhe luajnë me gotat me konjak. Nuk e kuptoj se çfarë flasin, por më arrin deri në vesh ndonjë fjalë e njohur: Tirana… Shkodra… Dibra… Rexhep Shala… revolucioni… Shkipetari… Dhe sipas bisedave të tyre mund të them se flasin për operacionet e fundit. Njëri prej tyre, gjykuar sipas gjesteve, sikur e përshkruan tërheqjen nga Drini për në Dibër. Ai imiton të shtënat e mitralozit dhe eksplodimin e bombave: Ahmet Zogu, Eles Jusufi… Pasha Zot… Drini… Kr…Kr…Kr… mitralozi… bu… bu… bu… Drini… Kapetani… ka bukë… serbët… Dibra… Ceno begu… Iskub… dhe kur e përfundon rrëfimin i kthehet kamarierit që gjithnjë rri te dera.
– Noch zwei Kognak, bite schon.
– Sofort, Herr Hauptman!
Kamarieri përkulet dhe vrapon majë gishtash të sjellë konjakun.
Mu kujtua Shkodra e vitit 1915. Edhe oficerët tanë në ato vite të mundimshme ekzili dhe pasigurie i kalonin ditët e trishta me konjak e mastikë. Ndryshe para 10 viteve me tanë në Shqipëri, shqiptarët që sot janë të pastër e të rregulluar dhe sikur e dinë se është çështje muajsh ose javësh kthimi i tyre në Shqipëri.
Hyn një zotëri pak më i vjetër, i veshur si civil. Gjithsesi i tyre. Të gjithë ngrihen dhe e përshëndesin me “tung – tung”, kurse njëri oficer përqafohet me ta. Merren në ngrykë dy herë.
Duke i shikuar ata nuk e vërejta se para tyre ishte një oficer i madh, i fuqishëm dhe mjekërrosh.
– Unë jam major Gilardi, më prezantohet ai në gjuhën e pastër serbe, – Ekselenca e tij ju pret. Urdhëroni me mua.
Në fundin e korridorit, tek dera, është një zyrtar. Në brez i duket koburrja dhe revolveri, të cilin nuk e mban si zakonisht anash, por përpara në brez. Dorën e djathtë e ka mbi kobure. Kur i afrohemi ai përshëndetet me ne dhe lejon që të hyjmë. Gilardi përpara dhe unë pas tij.
Ahmet Zogu ishte në një sallon të vogël dhe të rregulluar të hotelit. Nga dritarja e shikonte rrugën. Kur hyra u kthye, më përshëndeti përzemërisht, sikur të isha një i njohur i tij i moçëm. I veshur elegant, i rruar, e rregulluar, kryeministri i ri i qeverisë shqiptare më ofron kolltukun pranë dritares, kurse një e merr për vete dhe i thotë diçka Gilardit. Ai menjëherë i sjell cigare, ia ndez dhe na shërben me dy gota “Benediktin”. Ahmet Zogu dukej disi i lodhur, por përpiqej që të dukej si një njeri i hareshëm.
Nuk e di përse i duhej major Gilardi si përkthyes kur gjuhën gjermane e flet në mënyrë të përkryer. Por, kur Ekspelenca do ashtu…
“A dëshiron Ekselenca të na flet për atë që ndodh në Shqipëri?” – e pyeta.
Pa sforcim Ahmet beu përgjigjet: “Më vjen mirë që këtu më jepet rasti që të flas me gazetarët. Deri tani nuk kam mundur që të flas, sepse kam qenë i zënë me brengën rreth vendosjes së njerëzve të mi. Prej ardhjes në vendin tuaj ju jeni gazetari i parë që jap deklaratë. Ajo çka mund të them për ngjarjet e brendshme në Shqipëri është se ato janë vepër e disa oficerëve të ekzaltuar. Qeveria e fundit e z. Ilias Vrionit nuk mori masa që me kohë ta shmangte kryengritjen, e sikur të vepronte në kohë, jini të bindur, se ajo nuk do të kishte ndodhur”.
“Nuk do të flas kundër armiqve të mi, por mund të them se revolucioni i fundit mund ta cenojë imazhin e Shqipërisë që e kishte arritur në botë gjatë qeverisjeve të kaluara. Dhe dua që të jetë i fundit. Nga ana ime këtij revolucioni unë i jap karakterin e luftërave të brendshme në Shqipëri. Administrata shqiptare është në gjendje të vështirë, sepse kushtet ekonomike për jetesë nuk janë aq të mira. Por edhe financat shtetërore nuk janë rregulluar mirë. Prodhimi vendor gjithashtu është ndërprerë. Prandaj gjykoj se revolucionarët shumë shpejt do të shijojnë pasojat e gabimeve që kanë bërë. Për aftësitë e tyre për t’i rregulluar këto çështje në Shqipëri nuk dua që të flas. E ardhmja e afërt do të na tregojë se sa ata janë të aftë për një rilindje. E kam braktisur vendin tim. Por, para largimit i kam mbledhur miqtë e mi, krerët e fiseve dhe oficerët, 160 në numër dhe u kam thënë të jenë të qetë dhe të mos luftojnë kundër qeverisë së re, sepse nuk dua që këto luftime, nëse vazhdojnë, të duken si çështje e imja personale. Kur në Tiranë u largua qeveria e z. Ilias Vrionit dhe Regjenca, unë me ithtarët e mi kisha mundësinë që shumë gjatë të luftoja kundër revolucionarëve. Por nuk kam dashur ta vazhdoj gjakderdhjen dhe e lashë fatin e shtetit në duart e revolucionarëve. Për sa i përket pritjes tek ju, unë i jam pafundësisht mirënjohës dhe falënderues autoriteteve tuaja, që i pranuan njerëzit e mi në një situatë të vështirë. Nga Mbretëria SKS një pritje të këtillë kam mundur edhe ta pres”. E ndjeva se kjo ishte e gjitha që z. Zogu kishte për të thënë dhe u përshëndeta me të. Në situatën delikate në të cilën gjendet, nga ai as nuk pritet që të thotë më shumë, edhe pse mundej dhe kishte edhe shumëçka për të thënë.
