Albert Kamy është shkrimtar dhe filozof francez, fitues i Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1957. Është i njohur për stilin karakteristik të shkrimit dhe me tematikat e veprave të tij.
I gjithë opusi letrar i tij bazohet në idenë absurde të ekzistencës së njeriut. Më 4 janar 1960, Alber Kamy’ (Albert Camus) u nda nga jeta, në moshën 46-vjeçare, në një aksident tragjik automobilistik pranë fshatit francez, Villeblevin. Ai po udhëtonte me redaktorin e tij, Michel Gallimard, i cili, gjithashtu, nuk i përballoi dëmtimet. Fillimisht, Kamy kishte planifikuar të kthehej në Paris me tren, por vendosi të pranonte udhëtimin me Gallimard. Në makinë u gjet një kopje e papërfunduar e dorëshkrimit të romanit të tij “The First Man”, i cili do të botohej pas vdekjes.
Kamy u bë një nga intelektualët e mëdhenj të angazhuar në mbrojtjen e jetës njerëzore dhe luftimin e të gjitha formave të totalitarizmit. Ai fitoi çmimin Nobel në Letërsi (1957) kur ishte vetëm 44 vjeç. Vepra e tij më e njohur botërisht është “I huaji” (“The Stranger”). 65 vjet pas vdekjes së tij, puna e tij e larmishme vazhdon të fitojë rëndësi përballë sfidave bashkëkohore. Trashëgimia e tij jeton në prodhimtarinë artistike, teatër, letërsi, filozofi dhe në mendjet e shqetësuara që vazhdimisht kërkojnë të vënë në dyshim natyrën e realitetit shoqëror dhe ekzistencial. “Por njerëzit vdesin, pavarësisht vullnetit të tyre, pavarësisht maskimit të tyre”, shkruan Kamy’. “Atyre u thonë ‘kur të jeni shëruar…’, por ata vdesin. Unë nuk e dua këtë. Po, nëse ka ditë kur natyra gënjen, ka të tjera kur ajo thotë të vërtetën”, shton ai. “Për mua, përballë kësaj bote, nuk dua të gënjej apo të gënjehem. Dua ta çoj kthjelltësinë time deri në fund dhe ta përballoj fundin tim me gjithë bollëkun e xhelozisë dhe tmerrit tim”,- shton Kamy’.
KRIJIMTARIA
Albert Kamy lindi me 7 nëntor 1913. Në saje të presionit të babait, i ndjek rregullisht studimet në universitet dhe diplomon për Filozofi. Në vitet tridhjete ai kalon sprova të shumta në jetë dhe piqet nga përvoja gjithfarëshe: shkruan tekste të vogla meditative me theks biografik, shtohet në spital për tuberkuloz, i shpëton vdekjes por jo kurimeve te vazhdueshme. Shkroi romanin e rinise “Vdekja e lumtur”, te cilën nuk pranon ta botojë për së gjalli. Viti 1937 shënon çast vendimtar në jetën intelektuale të Kamysë. Boton librin “E mbrapshta dhe e mbara” me ese të rinise.
Ne vitin 1939 boton një tjetër libër me ese “Dasma”. Me pas punon në gazetat serioze të Algjerit dhe shkrimet e tij i boton në një përmbledhje “Aktualet”. Bëhet i njohur me 1942 me botimin e eseut filozofik “Miti i Sizifit”, sfide krenare e njeriut ndaj universit të dhunës së pakuptimtë që Kamyja e emërton me emrin “absurd”. Po atë vit boton romanin “I huaji”, pasqyrë e brishtesise se njeriut dhe e vuajtjes absurde. Krijimtaria e Kamysë pasurohet dhe me dy drama. “Kaligula”, me 1944, përshkrim poetik i çmendurisë njerëzore te mishëruar ne figurën e perandorit romak Kaligula. Drama tjetër është “Të drejtët” himn i sakrificës për liri. Vepër tjetër është eseja “Mendime për gijotinën” ku dënon heqjen e dënimit me vdekje. Botime tjetër është romani “Murtaja” që mbahet si një nga romanet më të mira të shek. XX, ku i bëhet një sinteze qëndresës njerëzore ndaj të gjitha formave te tiranisë. Botimi i esesë “Njeriu i revoltuar” me 1951, drejtuar kundër mendimit diktatorial e veçanërisht kundër terrorit stalinist, i shkakton Kamysë sulmin e ashpër të intelektualëve të majtë francezë, me në krye Sartrin dhe një lloj izolimi, të cilin ai e vuajti thellë. Në këto vite dëshpërimi e vetmie ai shkroi veprën e tij më pesimiste e të zymtë “Rënia”, aktualizim i parabolës biblike mbi gjendjen e njeriut si mëkatar dhe i pandreqshëm. Dorëshkrimi i papërfunduar i Kamysë është romani “Njeriu i parë” që e botuan më pas të paplotë me 1994. Më 1957 suksesi letrar i Kamysë vlerësohet me çmimin Nobel. Kamy e gjen vdekjen nga një aksident automobilistik me 4 janar 1960.
PËRVOJA
The Outsider është padyshim romani më i famshëm i Kamysë. Duke u mbështetur qartë nga përvojat e tij si një francez që jeton në Algjeri, siç dihet tashmë se romani tregon historinë e Meursault, një francez që jeton në Algjeri. Kamy fillimisht ia dërgoi historinë e tij shkrimtarit André Malraux në vitin 1941. Ndërsa Malroux ishte shumë i impresionuar nga puna e shkrimtarit të panjohur të atëhershëm, ai hasi në një problem sapo vendosi që donte ta botonte librin. Lufta e Dytë Botërore kishte goditur rëndë Francën dhe kishte mungesa kudo, që do të thotë se nuk kishte mjaftueshëm letër për të shtypur The Outsider (I huaji). Madje Malraux shkoi aq larg sa i kërkoi Kamysë të dërgonte letër nga Algjeria për të botuar librin. Në fund, Malraux arriti të mbledhë mjaft fletë letre për të printuar 4000 kopje të librit. Deri më sot, më shumë se 10 milionë kopje të “The Outsider” janë shitur. I vetmi libër tjetër francez në histori që ka shitur më shumë kopje është “Princi i Vogël”! Në vitin 1957, Kamy u nderua me Çmimin Nobel në Letërsi për “prodhimin e tij të rëndësishëm letrar, i cili me një seriozitet të qartë ndriçon problemet e ndërgjegjes njerëzore në kohët tona”. Kamy ishte 44 vjeç kur fitoi, duke e bërë atë njeriun e dytë më të ri që merr çmimin Nobel në Letërsi. Ai vjen i dyti pas Rudyard Kipling, i cili ishte 42 vjeç kur iu dha i njëjti nder. Camus u trondit kur mësoi se kishte fituar. Falë parave që vijnë me çmimin, ai mundi të vazhdonte të shkruante. Veçanërisht, ai përshtati një roman të Fjodor Dostojevskit “Demonët” në një shfaqje, e cila u prit me sukses të madh në Paris! Albert Kamy lindi në vitin 1913 në një qytet të quajtur Mondovi në Algjeri (sot qyteti quhet Dréan). Kamy nuk e njohu kurrë babanë e tij, pasi ai u vra në Betejën e Verdun gjatë Luftës së Parë Botërore në 1914. Nëna e tij ishte e shurdhër dhe analfabete, dhe familja ishte mjaft e varfër. Edhe pse Kamy kishte lindur në Algjeri, ai ishte një shtetas francez. Kamy ishte një fëmijë i studiuar, dhe ai tregoi një interes për shkrimin dhe filozofinë që në moshë të re.
Ai shkoi në Universitetin e Algjerit, ku mori diplomën Bachelor në filozofi. Jeta e hershme e Kamy në Algjeri do të vazhdonte të ndikonte tek ai në shumë mënyra. Ai njihej si një antikolonialist dhe nuk e miratonte mënyrën se si francezët trajtonin algjerianët vendas. Ai gjatë gjithë jetës së tij u identifikua me shumë parti të ndryshme politike dhe ishte shumë aktiv në politikën e vendit. Kur gazeta e majtë për të cilën punonte, “Alger Républicain” u ndalua në Algjeri në vitin 1940, ai u transferua në Paris. Por në vitin 1960, kur Kamy ishte vetëm 46 vjeç, vdiq në një aksident automobilistik në Villeblevin, Francë. Ai ishte duke u nisur nga Parisi për pushime me botuesin e tij, Michel Gallimard. Kamy vendosi të udhëtonte me Gallimard në vend që të merrte trenin me gruan dhe fëmijët e tij. Një biletë treni e papërdorur u gjet në xhepin e Kamy në kohën e vdekjes së tij. Dorëshkrimi i shkruar me dorë u gjet në rrënojat e aksidentit.
