Instituti Ndërkombëtar Republikan publikoi sot rezultatet e një sondazhi të zhvilluar gjatë shkurtit në gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor, ku shtrenjtimi i jetesës, papunësia dhe korrupsioni renditen në të gjithë rajonin si tre problemet kryesore më shqetësuese. Një pjesë e madhe e të anketuarve në Mal të Zi (38%), në Maqedoninë e Veriut (31%), në Bosnje e Hercegovinë (29%), në Serbi (28%), në Kosovë (28%) dhe në Shqipëri (22%) mendojnë se kostot e jetesës dhe çmimet e larta janë problemi më i rëndësishëm, me të cilin përballet vendi i tyre. Për Malin e Zi shqetësimi për kostot e jetesës është më shumë se dyfishuar nga viti 2022 (18%), ndërsa shqetësimi për papunësinë (15%) është ulur dy herë.
Papunësia, sipas anketës, është problemi tjetër kryesor me të cilën përballen vendet e Ballkanit Perëndimor: Kosova (29%) e rendit si shqetësim të parë, ndonëse me një përmirësim të dukshëm nga viti 2022 (46%). Në Shqipëri, ku anketa është realizuar për herë të parë, Bosnje e Hercegovinë, në Mal të Zi e renditin papunësinë si shqetësimin e dytë më të madh, ndërsa në Serbi dhe në Maqedoninë e Veriut, papunësia renditet si shqetësimi i tretë më i madh.
Korrupsioni në Maqedoninë e Veriut, renditet si problemi i dytë më i madh, i përkeqësuar me tre herë në krahasim me vitin 2022. Edhe në Serbi korrupsioni është po ashtu shqetësimi i dytë më i madh. Ndërsa në Shqipëri, Mal të Zi, në Bosnje e Hercegovinë dhe në Kosovë korrupsioni renditet si problemi i tretë më shqetësues nga të anketuarit.
Pjesa dërrmuese, në të 6 vendet pohojnë se korrupsioni është një problem serioz për vendet e tyre: 97% në Shqipëri, 90% në Maqedoninë e Veriut, 89% në Malin e Zi, 88% në Kosovë, 86% në Bosnje e Hercegovinë dhe 83% në Serbi. Të anketuarit në Shqipëri perceptojnë si ndër më të korruptuarit, kryeministrin dhe qeverinë, shërbimet publike, drejtësinë, partitë politike dhe oligarkët, ndërsa në Kosovë, Mal të Zi, Maqedoni të Veriut dhe Serbi më shumë të korruptuar perceptohen partitë politike, shërbimet publike, drejtësia dhe oligarkët.
Qytetarët e anketuar, vlerësojnë se shqetësime kryesore si çmimet, papunësia dhe korrupsioni, duhet të trajtohen me përparësi të lartë nga qeveritë e vendeve të tyre.
Në Serbi vetëm 6 për qind e të anketuarve e cilësojnë temën e Kosovës si një problem të rëndësishëm, me të cilin po përballet vendi i tyre, ndërsa vetëm 4 për qind e tyre mendojnë se Kosova duhet të jetë një përparësi kryesore për t’u trajtuar nga qeveria. Ata kanë renditur para saj, shumë shqetësime të tjera si ekonomia, korrupsioni, varfëria, papunësia, shëndetësia dhe kriminaliteti.
Sipas këtij sondazhi rajonal, në Maqedoninë e Veriut janë shtuar skeptikët lidhur me drejtimin nga po shkon vendi. Dy vjet më parë 75% e të anketuarve mendonin se Shkupi po ecte në drejtimin e gabuar, ndërsa tani ata që kanë këtë mendim janë shtuar në 78 për qind.
Tre të katërtat e të anketuarve në Bosnjë dhe Hercegovinë, mendojnë se vendi i tyre po shkon në rrugën e gabuar. Në Shqipëri pak më shumë se gjysma e të anketuarve (52%) mendojnë se vendi po shkon në drejtimin e gabuar, ndërsa 42% pohuan se vendi është në rrugën e duhur.
Kosova shënon sivjet një përmirësim optimist të situatës. Dy vjet më parë 55 për qind mendonin se Prishtina po shkonte në drejtimin e gabuar, ndërsa sot 65 për qind e të anketuarve mendojnë se Kosova është në rrugën e duhur. Në Malin e Zi më shumë se gjysma e të anketuarve (52%) mendojnë se vendi po shkon në drejtimin e duhur, përkundër pjesës tjetër (41%) e cila mendon të kundërtën.
Në Serbi më shumë se gjysma e të anketuarve (56%) janë të kënaqur me rrugën që po ndjek vendi i tyre, afërsisht i njëjti rezultat me dy vjet më parë. Në mënyrë të përsëritur, nga viti 2020, 2022, 2024, më shumë se gjysma e të anketuarve në Serbi (57%) mendojnë se ajo për të cilën Serbia ka më shumë nevojë aktualisht është qëndrueshmëria dhe vazhdimësia, kundrejt pjesës tjetër (40%) që thotë se duhet ndryshimi, i cili sipas tyre duhet të përfshijë politikanët kryesorë dhe partitë në pushtet, situatën ekonomike, standartet kulturore dhe administrative.
Sondazhi i IRI-t ka një kapitull për standartet demokratike dhe të drejtat e njeriut. Në Maqedoninë e Veriut të anketuarit vlerësojnë se po ecën “keq” dhe “shumë keq” demokracia (58%), të drejtat e njeriut (62%), ekonomia (86%), ndërsa po ecin “mirë” dhe “shumë mirë” liria e medias (54%) dhe sundimi i ligjit (78%). Në Shqipëri të anketuarit pohuan se janë “keq” dhe “shumë keq” demokracia (54%), të drejtat e njeriut (53%), ekonomia (74%), ndërsa po ecën “mirë” dhe “shumë mirë” liria e medias (51%). Lidhur me sundimin e ligjit, të anketuarit, janë të ndarë përgjysmë në vlerësim të mirë dhe të keq.
Të anketuarit në Kosovë vlerësojnë se po ecin “mirë” dhe “shumë mirë” demokracia (80%), të drejtat e njeriut (75%), liria e medias (83%), sundimi i ligjit (63%), ndërsa për ekonominë 71 për qind e tyre thonë se është “keq” dhe “shumë keq“. Në Malin e Zi pohuan se janë “mirë” dhe “shumë mirë” demokracia (59%), të drejtat e njeriut (54%), liria e medias (62%), ndërsa “keq” dhe “shumë keq” vlerësojnë ekonominë (74%) dhe sundimi e ligjit (58%).
Të anketuarit në Serbi vlerësojnë “mirë” dhe “shumë mirë” demokracinë (58%), të drejtat e njeriut (60%), lirinë e medias (59%), mbizotërimin e ligjit (53%), ndonëse ekonominë e cilësojnë (69%) “keq” dhe “shumë keq”. Në Bosnje dhe Hercegovinë pas një vlerësimi të “mirë” për demokracinë (53%) dhe lirinë e medias (62%), të tjerat, për të anketuarit shkojnë “keq” dhe “shumë keq”, të drejtat e njeriut (53%), ekonomia (74%), sundimi i ligjit (60%).
Liria e medias vlerësohet si një temë më vete në anketimin e IRI-t. 82% e të anketuarve në Kosovë mendojnë se media atje është e lirë për të mbuluar çështje në mënyrë të pavarur. Këtë mendim kanë 64% e të anketuarve në Mal të Zi, 61% në Bosnje e Hercegovinë, 60% në Serbi, 53% në Maqedoni të Veriut dhe 51% në Shqipëri.
Besimi tek politikanët dhe institucionet është në nivele të ulëta në të gjithë gjithë vendet e rajonit. Në Shqipëri, sipas anketës, mosbesimi më i lartë është ndaj parlamentit (77%) dhe ndaj partive politike (76%). Afro 60 për qind e të anketuarve pohojnë se nuk kanë besim tek asnjë politikan. Mosbesimi shprehet ndaj KQZ-së (59%), ndaj gjykatave (58%), ndaj presidentit (52%), ndaj kryeministrit (51%). Ata janë të ndarë, në mënyrë të barabartë (49%-49%) në besimin ndaj medias, ndërsa institucionet që besojnë më shumë janë ushtria (51%), institucionet fetare (59%) dhe policia (63%).
Edhe në Kosovë mosbesimi më i lartë shprehet ndaj partive politike (66%) dhe ndaj gjykatave (51%). Të anketuarit atje janë të ndarë (50%/48%) në besimin ndaj parlamentit, ndërsa ata shprehin besim të lartë ndaj medias (54%/44%), ndaj KQZ-së (60%), ndaj kryeministrit (63%), ndaj presidentit (66%), ndaj institucioneve fetare (85%), ndaj policisë (89%) dhe ndaj ushtrisë (91%).
Në Maqedoninë e Veriut të anketuarit shprehin shumë mosbesim ndaj gjykatave (81%), ndaj parlamentit (77%), ndaj kryeministrit (74%), ndaj partive politike (70%), ndaj presidentit (68%), ndaj KQZ-së (65%), si dhe ndaj policisë (51%). Megjithatë ata kanë besim tek media (50%/49%), tek ushtria (60%) dhe tek institucionet fetare (67%).
Të anketuarit në Malin e Zi shprehin mosbesim ndaj partive (69%), ndaj parlamentit (54%), ndaj mediave (55%). Ata pohuan se kanë besim ndaj KQZ-së (50%), ndaj kryeministrit (50%), ndaj gjykatave (52%), ndaj presidentit (59%, ndaj policisë (66%), ndaj besimeve fetare (71%), dhe ndaj ushtrisë (80%).
Në Serbi mosbesimi është po ashtu i konsiderueshëm ndaj partive (66%), ndaj gjykatave (60%), ndaj medias (54%), ndaj parlamentit (51%). Megjithatë të anketuarit shprehin besim tek policia (51%), te kryeministri (58%), te presidenti (62%), te ushtria (63%) si dhe te institucionet fetare (66%).
Në Bosnje dhe Hercegovinë mosbesimi më i lartë shprehet ndaj partive politike (78%), ndaj parlamentit (68%), ndaj kryeministrit (63%), ndaj KQZ-së (59%), ndaj Presidencës (59%), ndaj gjykatave (55%), ndërsa të anketuarit shprehin besim të lartë ndaj mediave (54%), ndaj ushtrisë (64%), ndaj institucioneve fetare 72%, dhe ndaj policisë 75%.
Nga anketimi i Institutit Ndërkombëtar Republikan mbi politikën e jashtme del një përkrahje e gjerë pro-Perëndimore e Shqipërisë dhe Kosovës në krahasim me vendet e tjera, ku përkrahja pro-Perëndimore është zbehur edhe në vendet anëtare të NATO-s si Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi, dhe ku Serbia mbetet në fund të listës. 87 për qind e të anketuarve në Kosovë dhe 82 për qind të anketuarve në Shqipëri mendojnë se këto vende duhet të ndjekin vetëm politika pro perëndimore dhe pro Bashkimit Europian. Kosova dhe Shqipëria janë shtetet më pro-perëndimore në Ballkan. Studimi konstaton se ky mendim në Kosovë është rritur me 10 për qind, nga 77% dy vjet më parë.
Përkrahja për orientimin euro-atlantik në rajon po lëkundet përballë vonesave të integrimit apo ndjenjave pro-ruse, megjithatë për shqiptarët drejtimi perëndimor vazhdon të vlerësohet si drejtimi i vetëm. Ndërsa për të tjerët gjërat duket se kanë ndryshuar. Maqedonia e Veriut ka shënuar rënie në mbështetjen e politikave perëndimore nga 41% në 31%, Mali i Zi ka mbetur në vetëm 36 për qind, Bosnje e Hercegovina ka një rënie nga 42 për qind në 39%, ndërsa Serbia është në nivelin 10%. Qytetarët në këto katër vende, mendojnë se krahas Perëndimit duhet të mbajnë marrëdhënie me Rusinë, madje në rastin e Serbisë 12% mendojnë se Beogradi duhet të ndjekë vetëm politika pro-Ruse, kundrejt 10% politikave pro-Perëndimore.
Sa i takon integrimit në NATO spikasin Kosova dhe Shqipëria. 88% e të anketuarve në Kosovë kërkojnë anëtarësim të plotë në NATO, një rritje me 13% nga viti 2022, ndërsa 91% e shohin pozitv rolin e saj në botë. Në Shqipëri, anëtare e Aleancës prej shumë vitesh, 85% e të anketuarve mbështesin Aleancën, 91% e vlerësojnë pozitiv për vendin anëtarësimin e saj, dhe 86% e tyre e shohin pozitiv rolin e saj në botë. Mbështetja për anëtarësimin në NATO në Maqedoninë e Veriut është 52%, rreth 70% e shohin si pozitiv për vendin, dhe 65% e shohin pozitv rolin e saj në botë.
Në Mal të Zi anëtarësimin në NATO e mbështesin 61%, e shohin si të dobishëm për vendit 39% e tyre, ndërsa 55% e shohin si pozitiv rolin e Aleancës në botë. Në Bosnje e Hercegovinë 50% e të anketuarve shprehen për anëtarësim të plotë në NATO dhe 57% e shohin pozitivisht rolin e saj në botë. Ndërsa në Serbi vetëm 3% cilësojnë anëtarësimin e plotë e shprehin si të dobishëm për të ardhmen e vendit dhe vetëm 2% e shohin pozitivisht rolin e saj në botë.
Integrimin në BE e duan të gjithë. Sipas anketës së IRI-t, nëse sot do të mbahej një referendum për anëtarësimin në BE, atëherë do të votonin pro 92% e Shqipërisë, 89% e Kosovës, 79 për qind e Malit të Zi, 68% e Bosnje e Hercegovinës, 68% e Maqedonisë së Veriut, si dhe 40 për qind e Serbisë, por 34 për qind e serbëve janë gati të votojnë kundër anëtarësimit në BE. Shumica (62%) në Kosovë mendojnë se oferta e BE-së për anëtarësim ndaj vendeve të Ballkanit perëndimor është serioze. Po ashtu edhe 59% në Mal të Zi, 54% në Shqipëri dhe 44% në Bosnje e Hercegovinë. Por nga ana tjetër 54% e të anketuarve në Serbi dhe 47% e tyre në Maqedoninë e Veriut mendojnë se BE-ja nuk është serioze me këto oferta.
Sondazhi i IRI-t i kushton vëmendje edhe vlerësimeve mbi marrëdhëniet e vendeve me jashtë dhe ndikimet nga jashtë. Të anketuarit në Shqipëri cilësojnë si aleatë më të rëndësishëm për vendin SHBA-të (56%), Italinë (10%), Turqinë (8%), Kosovën (5%) dhe Gjermaninë (4%). Ata në Kosovë mendojnë si aleatë më të rëndësishëm për vendin e tyre SHBA-të (80%), Shqipërinë (6%), Gjermaninë (5%) dhe Turqinë (3%). Por Maqedonia e Veriut sheh si aleatë më të rëndësishëm Serbinë (34%), SHBA-të (17%), Turqinë (12%), Rusinë (8%) dhe Shqipërinë (5%). Edhe të anketuarit në Malin e Zi shohin si aleatë Serbinë (32%), SHBA-të (20%), Rusinë (9%), Turqinë (6%), Bosnje e Hercegovinën (3%). Në Serbi shohin si aleatë më të rëndësishëm Rusinë (46%), Kinën (14%), Hungarinë (5%), Greqinë (3%), Gjermaninë (2%). Ndërsa të anketuarit në Bosnje e Hercegovinë shohin si aleatë të rëndësishëm për vendin e tyre Turqinë (22%), Serbinë (16%), Rusinë (13%), SHBA-të (12%) dhe Kroacinë (9%).
Si kërcënimin më të madh për vendin e tyre të anketuarit në Shqipëri shohin Serbinë (36%), Rusinë (32%) dhe Greqinë (9%). Në Kosovë si kërcënim shohin Serbinë (83%) dhe Rusinë (8%). Të anketuarit në Maqedoninë e Veriut cilësojnë si kërcënim Bullgarinë (23%), Rusinë (12%), Kosovën (10%), Shqipërinë (9%) madje edhe SHBA-të (8%). Në Malin e Zi të anketuarit shohin si kërcënim për vendin e tyre SHBA-të (19%), Rusinë (17%), Serbinë (10%) madje edhe Kosovën (7%). Ndërsa në Serbi të anketuarit shohin si kërcënim SHBA-të (36%), Shqipërinë (18%), Kosovën (10%), Kroacinë (5%), Britaninë e Madhe (5%). Bosnje e Hercegovina sheh si kërcënim Serbinë (27%), SHBA-të (20%), Rusinë (15%), madje edhe Shqipërinë (3%), dhe Turqinë (2%).
Për të anketuarit në Shqipëri vendet më të favorshme janë SHBA-të (92%), Gjermania (91%), Kosova (91%), Turqia (84%), Maqedonia e Veriut (65%), Mali i Zi (64%), Kroacia (62%), madje edhe Bosnje e Hercegovina (40%), ndërsa cilësojnë si vendet më të pafavorshme Rusinë (85%) dhe Serbinë (84%).
Në Kosovë vendet më të favorshme vlerësohen SHBA-të, Gjermania, Shqipëria, Turqia, Kroacia, Maqedonia e Veriut, Bosnje e Hercegovina dhe Mali i Zi, ndërsa më pak të favorshmet Serbia (91%), Rusia (89%) dhe Kina (79%).
Të anketuarit në Maqedoninë e Veriut cilësuan si vendet më të favorshme Turqinë (77%), Gjermaninë (73%), Malin e Zi (72%), Kroacinë (69%), Serbinë (70%), Bosnje e Hercegovinën (66%), Kinën (56%), SHBA-të (49% /43% jo), Rusia (40% /41% jo), ndërsa më pak të favorshmit përmendin Shqipërinë (50%) dhe Kosovën (58%).
Në Malin e Zi të anketuarit vlerësojnë si të favorshëm për vendin e tyre Bosnje e Hercegovinën (75%), Serbinë (71%), Maqedoninë e Veriut (70%), Gjermaninë (68%), Kinën (66%), Turqinë (65%), Kroacinë (58%), Rusinë (55%), SHBA-të (50%). Vendet më pak të favorshme për malazezët janë Shqipëria (59%) dhe Kosova (54%).
Sipas sondazhit, në Serbi shihen si më të favorshme Rusia, Kina, Maqedonia e Veriut, Bosnje e Hercegovina, Mali i Zi, Turqia, por më pak të favorshme Shqipëria (86%), SHBA-të (75%), Kroacia (73%), Kosova (67%) dhe Gjermania (49%/).
Në Bosnje e Hercegovinë vlerësojnë si vendet më të favorshme Gjermaninë (73%), Turqinë (69%), Malin e Zi (64%), Maqedoninë e Veriut (60%), Kroacinë (53%), SHBA-të (53%), Kinën (51%) dhe Kosovën (49%), ndërsa si vendet më të pafavorshme renditin Rusinë (57%), Serbinë (56%) dhe Shqipërinë (51%).
Vendet e Ballkanit Perëndimor janë të ndara edhe sa i takon luftës në Ukrainë. 49 për qind e të anketuarve serbë mendojnë se sulmi i Rusisë në Ukrainë është i justifikueshëm, ndërsa 37% që mendojnë të kundërtën. Në Maqedoninë e Veriut 53% mendojnë se sulmi rus ndaj Ukrainës është i pajustifikueshëm, kundrejt 33% që e justifikojnë atë. Në Mal të Zi 61% e të anketuarve e cilësojnë si të pajustifikueshëm sulmin rus ndaj Ukrainës, kundrejt 31% që e justifikojnë. Në Bosnje e Hercegovinë 65% e të anketuarve e cilësojnë sulmin rus ndaj Ukrainës si të pajustifikueshëm kundrejt 27% që e quajnë të justifikueshëm atë. Në Kosovë 72% e të anketuarve e cilësojnë të pajustifikueshëm sulmin rus ndaj Ukrainës, kundrejt vetëm 15% pro, ndërsa në Shqipëri 82% e të anketuarve e cilësojnë atë sulm të pajustifikueshëm, kundrejt vetëm 9 për qind që e justifikojnë atë. Shqipëria dhe Kosova mbajnë gjerësisht anën e Ukrainës përkatësisht me 78% dhe 73%.
Në Maqedoninë e Veriut 54% e të anketuarve shprehen se nuk mbështesin asnjërën nga palët. 54% e serbëve mbështesin Rusinë në konfliktin ushtarak, në Bosnje e Hercegovinë dhe Mal të Zi janë të ndarë midis mbështetjes për Rusinë, mbështetjes për Ukrainën dhe asnjërës nga palët. Ndërsa 73% në Kosovë, 57% në Shqipëri dhe 34% në Bosnje e Hercegovinë mendojnë se Rusia është përgjegjëse për konfliktin ushtarak. 43% në Serbi, 27% në Maqedoni të Veriut mendojnë se përgjegjës është Perëndimi. Në Malin e Zi 27% bëjnë përgjegjës Rusinë dhe 26% mbajnë përgjegjës Perëndimin për atë konflikt. 68% për qind në Serbi dhe 44% në Mal të Zi mendojnë se Rusia do ta fitojë luftën, ndërsa 50% në Shqipëri dhe 47 për qind në Kosovë mendojnë se Ukraina do të fitojë.
Sondazhi i IRI-t në Ballkanin Perëndimor sjell kështu një pamje mjaft komplekse në zhvillimet e brendshme të secilit vend sa i takon ekonomisë problematike, vlerësimeve ndaj politikës dhe qeverisjes, raporteve të tensionuara apo mosbesuese mes njëri tjetrit, dhe qëndrimeve të tyre ndaj integrimeve në NATO dhe BE, apo zhvillimeve si sulmi rus ndaj Ukrainës, që ka provokuar luhatje në politikat e jashtme të kryeqyteteve në këtë rajon./ VOA
