Procesi i përzgjedhjes së kandidatëve për anëtarë në KLGJ e KLP ka tejkaluar me 6 muaj afatet ligjore dhe ka krijuar kontradikta mes institucioneve të përfshira në procedura, gjë që për ekspertët e shoqërisë civile po cenon standardet e reformës në drejtësi.
Kuvendi shpalli vjet në korrik thirrjen për aplikime nga radhët e avokatisë dhe shoqërisë civile për 6 vende vakante në Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe Këshillin e Lartë të Prokurorisë, por kur po bëhet gati një vit nga nisja e procesit, përzgjedhja e anëtarëve të rinj duket ende larg.
Mandati i 3 anëtarëve të KLGJ dhe 3 anëtarëve të KLP ka përfunduar në dhjetor dhe dispozitat ligjore të miratuara me reformën në drejtësi parashikojnë që 4 muaj do të ishin një kohë e mjaftueshme për t’i përmbyllur procedurat e përzgjedhjes së anëtarëve të rinj.
Por institucionet e përfshira në proces, që në këtë rast janë komisionet e pavarura përzgjedhëse që ngrihen nga Avokati i Popullit dhe më pas parlamenti me Sekretarin e Përgjithshëm dhe Nënkomisionin e Posaçëm mazhorancë-opozitë, kanë tejkaluar jashtë çdo parashikimi afatet e vendosura në ligj, si pasojë e vonesave me verifikimin e dyfishtë të kandidatëve, proceset gjyqësore të kandidatëve dhe zvarritjen në procedurën parlamentare të votimit të tyre.
Ishin komisionet e verifikimit paraprak të ngritura nga Avokati i Popullit që vonoi fillimisht dorëzimin e listës së kandidatëve në Kuvend, ndërsa disa kandidatë fituan gjyqet kundër vendimmarrjes së tyre për t’i skualifikuar dhe u rifutën në garë.
Por edhe pas dorëzimit të listave përfundimtare në Kuvend, ajo e avokatisë në janar dhe e shoqërisë civile në prill, procesi u përball me vonesa të reja nga procesi i verifikimit që bën Sekretari i Përgjithshëm dhe përzgjedhja në nënkomisionin parlamentar që ngrihet për këtë qëllim.
Procesi i përzgjedhës së emrave nga radhët e avokatëve është futur në fazën e fundit, atë të shortit dhe votimit formal në seancë plenare pasi palët nuk gjetën konsesus politik për listën finale të kandidatëve, procedura për anëtarët nga shoqëria civile rrezikon të dështojë.
Një raport i publikuar 3 muaj me vonesë nga Sekretari i Përgjithshëm i Kuvendit, Genci Gjonçaj, skualifikon 4 nga 6 emra kandidatë për dy këshillat. Nëse shumica dhe opozita nuk gjejnë konsesus për të futur në garë emrat e skualifikuar prej Gjonçajt bëhet e pamundur përzgjedhja me short mes tyre.
Opozita dhe shoqëria civile kontestojnë praktikën e ndjekur dhe rolin e institucioneve të përfshira duke ngritur pikëpyetje për integritetin e vetë procesit dhe standardet ligjore të përzgjedhjes së anëtarëve të rinj në organet drejtuese të sistemit të drejtësisë.
Ekspertë të shoqërisë civile apelojnë që praktika të jetë transparente, e besueshme dhe e standardizuar dhe institucionet e përfshira të marrin përgjegjësinë e të adresojnë problematikat e krijuara.
Afrim Krasniqi, drejtor i Institutit të Studimeve Politike, një organizatë që monitoron reformën në drejtësi, i tha BIRN-it se procedura e ndjekur është në kundërshtim me përcaktimet ligjore dhe procedurale dhe ligjeve që funksionojnë për dy strukturat e drejtësisë.
Sipas tij, të gjitha institucionet që janë përfshirë në procesin përzgjedhës kanë shkelur afatet ligjore, por duhej që parlamenti të reflektonte duke pranuar përgjegjësitë e veta dhe të institucioneve të tjera dhe duke dalë me një akt konkret që i adreson këto përgjegjësi.
“Kjo ska ndodhur dhe krijon dyshime nëse procedura e vonuar është bërë për shkak mosmarrëveshjeve për aspektet teknike për vlerësimit të kandidatëve apo për shkak të kalkulimeve jashtë institucioneve, të grupeve të ndryshme të interesit në KLGJ dhe KLP për të zgjedhur kandidatët e rinj për Gjykatën e Lartë dhe postet e tjera drejtuese”- thotë Krasniqi.
Ai po ashtu sheh si shqetësuese në faktin që institucionet e përfshira, si Avokati i Popullit, Gjykata Administrative, Sekretari i Përgjithshëm dhe nënkomisioni parlamentar, bëjnë renditje dhe vlerësime të ndryshme për të njëjtët emra duke treguar që asnjë institucion nuk ka barazi me vlerësimin me institucionin pasues.
Kjo, sipas tij, “krijon idenë që s’ka standarde të njësuara për vlerësimin e individëve dhe nuk sigurohet transparenca dhe garancia që zgjedhja finale është zgjedhja e bazuar mbi meritokracinë reale dhe të dhënat reale të kandidatëve”.
Ndërsa për Rigels Xhemollarin, drejtor ekzekutiv i “Qendresa Qytetare”, ka një mbivendosje rolesh të institucioneve të përfshira në proces duke çuar dhe në shkeljen e afateve ligjore të verifikimit të kandidatëve.
Xhemollari, i cili drejton dhe Komisionin ad-hoc që bëri vlerësimin paraprak të kandidatëve nga shoqëria civile, i tha BIRN-it se “vetë ligji është i paqartë”.
Sipas tij, “pozicioni i Sekretarit të Përgjithshëm është një pozicion që duplikon punën e komisionit Ad-Hoc, ose plotëson në një farë mënyrë punën e tij të cilit ligji nuk i ka dhënë fuqi të mjaftueshme për të bërë një verifikim administrativ të mirëfilltë”.
Po ashtu lidhur me afatet 10-ditore të verifikimit, Xhemollari thotë se në të dy rastet, si Sekretari i Përgjithshëm dhe komisioni Ad-hoc i ngritur nga Avokati i Popullit, u duhet më shumë se 10 ditë për të marrë një informacion nga institucionet për kandidatët.
Edhe pse lista e kandidatëve nga shoqëria civile është “rrëzuar” praktikisht nga Sekretari i Përgjithshëm i Kuvendit, Xhemollari beson se procesi i zgjedhjes së 2 anëtarëve të rinj për 2 këshillat nuk do të dështojë.
“Duke qenë në dijeni të dosjeve të tyre, por edhe të vendimeve të Gjykatës Administrative që ka kundërshtuar disa nga vendimet tona për disa kandidatë, duke sjellë prova të reja për kandidatët, besoj se nënkomisioni do të sjellë në tavolinë edhe kandidatë të tjerë të cilët i ka skulaifikuar Sekretari i Përgjithshëm, pasi arsyetimet e tij nuk janë për çështje serioze, që cenojnë rëndë integritetin e kandidatëve,” theksoi ai.
Xhemollari beson se ka nevoja për ndryshime ligjore që të përshtaten me problematikën e hasur, kryesisht për zgjatjen e afateve të verifikimit, ndërsa Krasniqi beson se ka nevojë vetëm për krijim standardesh dhe integritet të procesit.
“Këto praktika administrative që edhe nëse janë të sakta nuk mund të mbivendosen mbi thelbin e reformës në drejtësi që duhej të ishte profesionalizmi, meritokracia dhe integriteti”, shtoi ai.
Krasniqi i referohet aplikimit të hedhjes së shortit nga nënkomisioni si një praktikë e cila e cenon këtë integritet, pasi përzgjedhja nuk bazohet tek kriteret meritokratike të individëve po i lihet rastësisë.
“Individët që kanë përfituar nga kjo praktikë nuk kanë qenë gjithmonë më të mirët dhe këmbëngulja për të shkuar përsëri tek shorti tregon mungesë serioziteti, integriteti dhe llogaridhënie nga parlamenti”, përfundon ai./BIRN
