Zgjedhjet në Shqipëri kanë qenë të manipuluara, mendon eksperti gjerman për çështjet ekonomike dhe sociale, Martin Henze. Në një intervistë, eksperti gjerman Martin Henze është i mendimit se opozita duhet të përgatisë faktet në mënyrë që të kontestojë këto zgjedhje, por nga ana tjetër, duhet të ketë edhe një bashkëpunim me faktorin opozitar. Në lidhje me situatën në Shqipëri, Z. Henze thekson se ajo është katastrofale, me një ekonomi në ngecje dhe rritje të veprimtarisë së krimit.
– Zoti Henze, cili është mendimi juaj për zgjedhjet e 25 prillit?
– Ajo që më shqetëson janë raportet e blerjes së votës, detyrimi i zgjedhjeve, keqpërdorimi i fondeve shtetërore në fushatën zgjedhore, si dhe incidentet serioze që kemi parë në javën para zgjedhjeve. Fakti që gati 40 milionë euro u shpërndanë nga qeveria autoriteteve locale, katër javë para zgjedhjeve është gjithashtu problematik, veçanërisht kur përfshihen fondet e BE-së. Fondet e BE-së duhet të deklarohen si fonde të BE-së dhe nuk mund të përdoren për qëllime të fushatës zgjedhore. Është gjithashtu problematike që pronarët e banesave kanë marrë thirrje telefonike nga komunat, duke u thënë atyre që, duhet të marrin 2000 € si ndihmë për tërmetin, megjithëse nuk kanë dëmtime nga tërmeti në banesat e tyre. Një problem tjetër me vetë zgjedhjet ishte numri i lartë i votave të pavlefshme. Një tregues i qartë se formati i fletëve të votimit me numra dhe jo me emra të kandidatëve, ka ndikuar masivisht në faktin e barazisë së votës.
Në planin ndërkombëtar, ne presim që SPAK ta marrë shumë seriozisht këtë çështje dhe të fillojë hetime pa vonesë. Nëse kanë ndodhur shkelje, përgjegjësit duhet të sillen para drejtësisë. Ne do të vëzhgojmë intensivisht punën e SPAK
Kryeministri Rama i bëri thirrje publikisht Gjiknurit që të përsërisë mekanizmin “tërmet” të Dibrës në 2017, si dhe në Vlorë në 2021. Ky është me të vërtetë një problem dhe mund të shihet si një thirrje për mashtrim elektoral
– A ka ndikuar blerja e votave, manipulimet në integritetin dhe besueshmërinë e zgjedhjeve parlamentare 2021 në Shqipëri, thonë komentatorë të tjerë që hedhin hije mbi zgjedhjet?
– Kjo nuk është hije, por, për aq sa është e vërtetë, shkelje masive dhe serioze të parimeve ligjore të ligjit zgjedhor. Zgjedhjet janë ose të pavlefshme, gjë që me të vërtetë do të duhej të vërtetohej nga Presidenti i Republikës, ose është e paligjshme, në këtë rast opozitës do t’i duhej të sfidonte zgjedhjet dhe të ngrinte një proces gjyqësor. Në këtë kontekst, ata duhet të kujtojnë se ishte Kryeministri Rama që shkeli marrëveshjen e 5 qershorit 2020 mbi ligjin zgjedhor, e cila u arrit me mbështetjen e SHBA-së dhe përfaqësuesit të BE-së. Zgjedhjet parlamentare 2021 u mbajtën për shkak të kësaj në ligjin e brendshëm të administratës Rama, jo në përputhje me Evropën. Kishte krime të dhunshme gjatë periudhës së fushatës zgjedhore, përfshirë ato që ndodhën në Kavajë dhe Elbasan. Ekzekutivi Rama, agjencitë shqiptare të zbatimit të ligjit kanë qenë jashtëzakonisht të ngadalta për të reaguar. Ajo që ishte e mahnitshme ishte angazhimi i Presidentit të Republikës, është me të vërtetë edhe detyra e tij si President i Republikës, siç përcaktohet në betimin e tij të zyrës dhe të Opozitës së Bashkuar, e cila vuri në dukje dhe u përpoq të rrisë ndërgjegjësimin e publikut për efektet katastrofike të blerjes masive të votave, kapjen e medias dhe keqpërdorimi i burimeve administrative dhe të dhënave personale të qytetarëve shqiptarë nga shumica në pushtet në zgjedhje të lira dhe të ndershme. Gjithashtu, tërhoqi vëmendjen pozitive në Evropë që, Presidenti bëri thirrje publike për pjesëmarrje masive në zgjedhje dhe për ruajtjen e qetësisë para zgjedhjeve dhe ditën e zgjedhjeve. Ajo që është e papranueshme është që, si në rastin e zgjedhjeve të manipuluara parlamentare 2017 në Dibër dhe Durrës, Dosjet Nr. 184 dhe Nr. 339, duke përdorur të njëjtin protagonist, përkatësisht Damian Gjiknuri, në dukje ndërhyrje masive në procesin zgjedhor nga anëtarët e qeverisë parti. Siç kemi dëgjuar, Kryeministri Rama i bëri thirrje publikisht Gjiknurit që të përsërisë mekanizmin “tërmet” të Dibrës në 2017, si dhe në Vlorë në 2021. Ky është me të vërtetë një problem dhe mund të shihet si një thirrje për mashtrim elektoral nga Kryeministri në pushtet Rama. Është Kryeministri Rama ai që është regjistruar në listën e kandidatëve në rrethin Durrës nën hetim për krime elektorale, si pjesë e dosjes Shijak, dosja 339. Ishte gjithashtu inkurajuese të shihnim që Zyra e Presidentit, e ngjashme me partitë e tjera të opozitës, kishin krijuar një portal transparent online, ku qytetarët mund të paraqisnin raportet e tyre kundër zhvatjes, sulmit dhe veprave të tjera elektorale. Raportet e marra nga Zyra e Presidentit dhe të dy partitë e opozitës përmes platformës në internet “Denonconi Krimet Zgjedhore”, u përcollën zyrtarisht në agjencitë shqiptare të zbatimit të ligjit, duke përfshirë SPAK, Prokurorinë Publike dhe Policinë e Shtetit, si dhe OSBE/ODIHR. Një tjetër ngjarje goditëse ndodhi në Elbasan. Tragjedia dhe pasojat e saj për zgjedhjet, mund të ishin parandaluar me sukses nëse SPAK, do të kishte filluar hetimet menjëherë në 7 Prill 2021, sipas Z. Bardhi. Sekretari i Përgjithshëm i Partisë Demokratike raportoi dyzet qytetarë të përfshirë në akte kriminale zgjedhore në emër të Partisë Socialiste në Prokurorinë Publike. Në një procedurë korrekte, dhuna si mjet i politikës është e papranueshme. Problemi ishte se në vend që të vepronte shpejt dhe pa vonesë, pra të zbatonte një de-përshkallëzim, SPAK nuk reagoi për tetë ditë, por ia dorëzoi çështjen Prokurorisë Publike të Elbasanit, dhe kjo me një situatë kaq shpërthyese dhe përfshirjen të partisë në pushtet. Në mënyrë paradoksale, në 20 Prill, Prokuroria e Elbasanit kërkoi nga Sekretari i Përgjithshëm i Partisë Demokratike, Gazmend Bardhi, të paraqitej për t’u marrë në pyetje në 30 Prill dhe nuk mori në pyetje të akuzuarin. Ndërkohë, tragjedia që përfshinte humbjen e jetës së z. Pjerin Xhuvani ndodhi më 21 prill, duke shkaktuar tronditje dhe përhapjen e panikut dhe frikës vetëm katër ditë para zgjedhjeve, e cila ishte sigurisht shkak. Pavarësisht kërkesave të shpeshta dhe të vazhdueshme në Prokurorinë Publike që bën thirrje për një hetim të menjëhershëm të veprave penale të kryera në Elbasan, me siguri nuk ka pasur asnjë përgjigje. Fillimi i hetimit ndoshta u shty me tetë ditë pasi Partia Demokratike denoncoi veprimet kriminale në Elbasan. Pas asaj kohe, ajo ia dorëzoi çështjen prokurorisë së Elbasanit për hetim. Problemi është se kreu i zyrës së prokurorit, Kreshnik Gëzim Ajazi, ishte në një konflikt të hapur interesi, pasi vëllai i tij Besion Gëzim Ajazi, po kandidonte si një kandidat për partinë në pushtet, në zgjedhjet në rrethin e Elbasanit. Këto ngjarje shembullore, duke përfshirë përdorimin e posterëve zgjedhorë që portretizonin opozitën dhe presidentin e shtetit si kukulla dhe kllounë, që sigurisht rezulton në veprën e falsifikimit penal të kreut të shtetit nga partia në pushtet, tregojnë se sa ndikojnë në zgjedhjet dhe vepra e zgjedhjeve të lira u deformua masivisht në 2021. Nga ana e ekzekutivit, u ndalua votimi për shqiptarët që jetonin në Greqi, në kundërshtim me rekomandimet e tilla si CDC. Ky akt është ndoshta edhe antikushtetues dhe përbën një shkelje të drejtpërdrejtë të së drejtës së qytetarëve shqiptarë për të votuar. Hakimi i bazës së të dhënave personale të identitetit të nëntëqind mijë shtetasve shqiptarë, i cili më pas u përdor qëllimisht për të krijuar përparësi elektorale në emër të partisë në pushtet, deformoi kryesisht procesin parazgjedhor. Faktet e barazisë dhe lirisë së zgjedhjes u reduktuan në zero.
“Zgjedhjet janë ose të pavlefshme, gjë që me të vërtetë do të duhej të vërtetohej nga Presidenti i Republikës, ose është e paligjshme, në këtë rast opozitës do t’i duhej të sfidonte zgjedhjet dhe të ngrinte një proces gjyqësor”
“I mahnitshëm ishte angazhimi i Presidentit të Republikës, është me të vërtetë edhe detyra e tij si President, siç përcaktohet në betimin e tij, vuri në dukje dhe u përpoq të rrisë ndërgjegjësimin e publikut për efektet katastrofike të blerjes masive të votave”
Sipas kësaj, me ndihmën e dhjetë mijë “patronëve”, shumica e të cilëve ishin punësuar qëllimisht nga partia socialiste, të dhënat personale të një të tretës së popullsisë shqiptare u monitoruan dhe manipuluan. Kjo ka të bëjë saktësisht me dhjetëra mijëra punonjës publikë të punësuar në kontrata të përkohshme të paligjshme vitin e kaluar dhe këtë vit. Ndërkohë, më shumë se gjashtëdhjetë mijë qytetarë që punonin në biznese të vogla humbën punën e tyre dhe mbetën pa mbështetje dhe të ardhura. Baza e të dhënave e manipuluar u ekspozua me guxim nga media joqeveritare që të gjithë njerëzit të shihnin: Kush dhe kë po spiunonte dhe të gjithë mund të identifikonin mbrojtësin e tyre spiun. Ky ishte një skandal i paparë, me përmasa historike. Në parim, sipas standardeve ndërkombëtare, zgjedhjet parlamentare duhet të ishin anuluar menjëherë në këtë pikë. Përmes kësaj rrjedhje masive të të dhënave, një e treta e popullsisë shqiptare ishte dhe është e ekspozuar ndaj kërcënimit të ndikimit, si në vitin 2017, por në një shkallë shumë më të madhe. Prandaj nuk mund të përjashtohet që një pjesë e madhe e popullsisë të votojë për partinë në pushtet nga frika e shtypjes. Siguria kombëtare është gjithashtu në rrezik. Të dhënat e ID-së së presidentit u monitoruan gjithashtu nga një “mbrojtës” i caktuar. Shteti shqiptar – presidenti dhe opozita demokratike e drejtuar nga Lulzim Basha i kishin kërkuar zyrtarisht SPAK-ut që menjëherë dhe urgjentisht të fillonte hetimet për këto baza të të dhënave të paligjshme, antikushtetuese dhe manipuluese. Në vend që të niste një hetim kundër manipuluesve të bazës së të dhënave, Prokuroria Speciale vendosi të hynte me forcë në zyrën e medias akuzuese, të merrte serverin kryesor ku ishte ruajtur bazën e të dhënave dhe të merrte në paraburgim dy gazetarët trima që raportonin për skandalin.
– Zgjedhjet nuk janë të pavlefshme, por të diskutueshme. Nuliteti i vërtetë është përjashtim, apo jo?
-Nuliteti i zgjedhjeve nuk rregullohet me ligj.Testimi bëhet nga një vlerësim i përgjithshëm dhe jo nga një shtesë e gabimeve. Ky do të ishte tani hapi i parë që do të shqyrtohet në Shqipëri. Zgjedhjet duhet të jenë të lira dhe të fshehta. Për sa kohë që liria e zgjedhjeve është e kufizuar nga manipulimi, qoftë në një shkallë të gjerë, të grumbulluar ose në raste individuale, ndikimi i votuesve mund të çojë në nulitetin e zgjedhjeve.
“Një problem tjetër me vetë zgjedhjet ishte numri i lartë i votave të pavlefshme. Formati i fletëve të votimit me numra dhe jo me emra të kandidatëve ka ndikuar masivisht në faktin e barazisë së votes”
– Nëse zgjedhjet nuk janë të pavlefshme, a mund të diskutohen?
– Po, zgjedhjet u bënë të diskutueshme në çdo rast për shkak të shkeljeve të ligjit zgjedhor, dhunës dhe keqpërdorimit të të dhënave në fletët e votimit dhe në procedurën e zgjedhjeve. Të gjitha gabimet dhe ngjarjet duhet të jenë të përshtatshme në secilin rast individual për të pasur një efekt në rezultatin e zgjedhjeve. Ky është një parakusht tjetër për një sfidë të suksesshme zgjedhore. Nëse është kështu, një gjykatë shqiptare duhet të mbështesë sfidën dhe të shpallë zgjedhjet të pavlefshme.
– Dhe SPAK, a nuk është kompetent?
– Epo, duket se disa ambasadorë dhe veçanërisht përfaqësuesit e OJQ-ve politike në Tiranë aktualisht po i ngatërrojnë gjërat shumë. Ekzistojnë dy kanale ligjore, njëra prej të cilave përqendrohet në çështjen nëse zgjedhjet ishin të lira, të fshehta dhe të barabarta në përputhje me ligjin zgjedhor dhe të drejtën ndërkombëtare. Organizata ndërkombëtare dhe Opozitat e Bashkuara po përpilojnë dokumente për këtë. Nëse jo, është e pavlefshme ose e paligjshme. Në të dy rastet, do të duhej të kishte një zgjedhje të re në 6 muaj, derisa atëherë një qeveri ekspertësh duhet të marrë përsipër pushtetin e qeverisë. Opozita si dhe Presidenti i Republikës kanë sjellë pretendime të bazuara për shkelje të rëndë të ligjit zgjedhor në prokuroritë kompetente publike dhe në SPAK për ngritjen e aktakuzës. Në planin ndërkombëtar, ne presim që SPAK ta marrë shumë seriozisht këtë çështje dhe të fillojë hetime pa vonesë. Nëse kanë ndodhur shkelje, përgjegjësit duhet të sillen para drejtësisë. Ne do të vëzhgojmë intensivisht punën e SPAK. Rastësisht, kjo ishte gjithashtu një nga 15 kushtet e tjera të BE për hetimin e incidenteve në zgjedhjet parlamentare 2017 para hapjes së kapitujve të pranimit. Sigurisht, ky kriter vlen edhe për vitin 2021. Sidoqoftë, siç mësuam në të ashtuquajturat hetime për manipulimin e zgjedhjeve parlamentare të vitit 2017 nga përfaqësues të rangut të lartë të partisë në pushtet Rama, autorët kryesorë nuk janë dënuar ende, ata madje as nuk janë hetuar. Përkundrazi, hetuesit kriminalë kanë ikur nga ekzekutivi Rama në Zvicër dhe Gjermani dhe kanë gjetur azil atje, dhe disa nga ata të instrumentalizuar nga autorët kryesorë janë dënuar. Hetuesit dhe autoritetet ndërkombëtare të sigurisë kanë hequr dorë prej kohësh nga Shqipëria. Në këtë drejtim, natyrisht, nuk do të ketë rezultate nga një hetim ndaj individëve në zgjedhjet parlamentare 2021. Përfundimisht, megjithatë, do të ketë dy rezultate, pasi në vitin 2017, disa persona të zëvendësueshëm do të akuzohen, 2-3 vjet më vonë, pak para zgjedhjeve të ardhshme parlamentare dhe sigurisht që do të ketë përsëri hetues që janë të ndershëm dhe ka të ngjarë të aplikoni përsëri për azil në Zvicër ose Gjermani, sepse ata dhe familjet e tyre po vihen nën presion nga organizata Rama.
– Cilat mendoni se janë arsyet kryesore pse PD dhe aleatët e saj humbën zgjedhjet parlamentare 2021?
– Ata ende nuk i kanë humbur zgjedhjet. Çfarë i bën ata ta mendojnë këtë?
“Ajo që më shqetëson janë raportet e blerjes së votës, detyrimi i zgjedhjeve, keqpërdorimi i fondeve shtetërore në fushatën zgjedhore, si dhe incidentet serioze që kemi parë në javën para zgjedhjeve”
“Fakti që gati 40 milion euro u shpërndanë nga qeveria autoriteteve lokale katër javë para zgjedhjeve është gjithashtu problematik, veçanërisht kur përfshihen fondet e BE”
– Rezultati është i sigurt, apo jo?
– Sigurisht, teknikisht ata kanë të drejtë në supozimin e tyre. Sidoqoftë, realiteti është se së pari do të ketë sigurisht një proces të rishikimit zgjedhor dhe akuzat kundër anëtarëve të partisë në pushtet për manipulime të qëllimshme të zgjedhjeve do të duhet të ndodhin.
– Sigurisht, por anëtarët e parlamentit zgjidhen në fund të fundit
– Sigurisht që nuk mund të flasim për humbje ose për zgjedhje të humbura. Tani duhet të jemi shumë të kujdesshëm me deklaratat tona. Shqipëria dëshiron të jetë një shtet kushtetues, apo jo? Në këtë aspekt, askush nuk mund të përgëzojë askënd për zgjedhjet derisa të përfundojnë këto teste kushtetuese.
– E kuptoj, dhe çfarë ka bërë gabim opozita, duke lënë parlamentin?
– Së pari, opozita ka bërë shumë. Ajo ka luftuar kundër përfaqësuesve të një kleptokracie, kundër manipulimeve zgjedhore, propagandës, të cilët dëshirojnë të ruajnë shtetin anti-demokratik në Shqipëri. PD ka fituar masivisht vota. Fatkeqësisht, LSI humbi disa nga votat e saj në favor të PD-së, nuk i di arsyet për këtë dhe partia në pushtet është konsoliduar. Lidhur me tërheqjen nga parlamenti në shkurt 2019. Në demokracitë e konsoliduara perëndimore të botës perëndimore një hap i pazakontë dhe natyrisht ju bëni diçka të tillë vetëm nëse keni një strategji për ta bërë këtë, në interes të shtetit. Shqipëria, megjithatë, nuk është Gjermania. Situata në vitin 2019 ishte e tillë që për shkak të mungesës së shtetit të së drejtës, parlamenti ishte de facto jofunksional. Nuk kishte mundësi kushtetuese për të kontrolluar qeverinë, qeveria Rama sundoi de facto, për aq kohë sa parlamenti nuk kishte më asnjë funksion as atëherë. Çdo vazhdim i kësaj do të kishte lejuar shfaqjen e një demokracie funksionale.
– Çfarë mendoni ju për situatën pas zgjedhjeve?
– Në thelb, Shqipëria është në një katastrofë absolute dhe në vend që të punojë së bashku me opozitën e bashkuar për të eleminuar këtë kërcënim ndaj kombit, partia në pushtet aktualisht është e mbërthyer për fat të keq dhe nuk po përpiqet të zgjidhë problemet, por me sa duket dëshiron ta bëjë shtetin edhe më të paaftë për të vepruar duke u përpjekur vazhdimisht të shkarkojë presidentin. Kështu që po hapet një tjetër teatër lufte. Kjo arrogancë e partisë në pushtet Rama, kjo përmbajtje nga dëshira për të zgjidhur problemet reale, kjo përpjekje masive e administratës Rama, qoftë gjatë zgjedhjeve apo tani më pas, për të përçarë vendin, rrit masivisht paqëndrueshmërinë e Shqipërisë. Një sjellje shumë shkatërruese, zoti Rama duhet ta ndalojë atë menjëherë. Në të vërtetë, sipas kushtetutës shqiptare, parlamenti ka të drejtë të merret me presidentin. Por tani me të vërtetë nuk është koha për lojëra politike. Ka çështje më serioze me të cilat Parlamenti shqiptar duhet dhe duhet të merret, në fund të fundit, është një çështje e jetës ose vdekjes në Shqipëri dhe e ardhmja e Shqipërisë në Bashkimin Evropian dhe për këtë një kusht themelor është: stabiliteti politik dhe social, që do të thotë konsensus në shoqëri. Nga Erjon Dervishi/ Gazeta Telegraf
