Genti Hamzaraj tregon se si fenomeni i emigrimit çoi drejt falimentimit furrën e bukës që e kishte hapur që në prill të vitit 2011. Ai tashmë kishte shitur të gjitha pajisjet dhe duket se biznesi i tij nuk ka më hapësirë për t’u rimëkëmbur. Arsyeja kryesore që e kishte çuar drejt falimentimit ishte emigrimi i punëtorëve. Ai tha për “Monitor” se nuk po gjente më staf, ndërsa shtoi se konsumi i bukës kishte rënë gjithashtu. Ai tregoi se puna kishte rënë prej dy vitesh. Familjet, – tha ai, – janë tkurrur për shkak të emigrimit, tashmë madhësia mesatare e familjeve në Vlorë është 2-3 pjesëtarë, ndërsa dikur ishin me 5 anëtarë.
Imirjan Shahu nga Fieri, më 22 shkurt e ka pezulluar aktivitetin e tij, por tashmë ai ishte në Gjermani dhe “Monitor” nuk mundi të kontaktonte personalisht. Pas telefonit u përgjigj i ati, i cili na tregoi se Imirjani kishte shkuar të punonte si mekanik automjetesh (të njëjtën punë që bënte edhe këtu) në Gjermani. Brenda këtyre ditëve do të marrë edhe përgjigjen përfundimtare nga autoritetet gjermane, tha i ati o Imirjanit i entuziazmuar që i biri më në fund do të sistemohej sipas rregullave në shtetin gjerman.
Edhe për Romeo Ballën nga Elbasani u përgjigj i ati. Romeo ishte rritur në Greqi, mirëpo me dëshirën për ta pasur të birin afër e kishte bindur që të kthehej edhe të punonte në vend. Këtu Romeo ishte përballur me konkurrencën e egër dhe kishte vendosur sërish që të kthehej në Greqi, tha i ati kur u pyet për arsyet se pse kishte kaluar biznesi në listën e subjekteve pasive.
Të shumtë ishin ata që pasi kishin kaluar subjektet në status pasiv po bëheshin gati për të shkuar dhe për të punuar sezonalisht (3 muaj në vendet e Bashkimit Europian). Mimoza Gjoni, në datë 23 shkurt mbylli lokalin që hapi dhe po përgatitet që të shkojë të punojë 2 muaj në Gjermani dhe Zvicër përkohësisht.
Për punë sezonale do të shpërngulet përkohësisht drejt Greqisë edhe Ëngjëllush Hoxhalli. Sapo të vijë prilli, – tregon ai, – do të shkoj të punoj në Greqi, kam familjen për të mbajtur dhe fëmijët për të rritur.
20% e bizneseve, që dhanë si arsye krizën apo rënien e fuqisë blerëse, raportuan se do të lëviznin jashtë në muajt e ardhshëm, ose tashmë kishin emigruar.
Hendeku ndërmjet daljeve dhe hyrjeve të shtetasve shqiptarë në pikat kufitare në tre vitet e fundit tregon se vendi është përfshirë në një cikël të ri masiv emigracioni, kryesisht të punonjësve të kualifikuar. Efektet e emigracionit kanë filluar që të ndihen në ekonomi, ndërsa ekspertët kanë ngritur vazhdimisht alarmin për rreziqet që paraqet kjo lëvizje masive e shtetasve, që duhet thënë se po ndodh kryesisht te moshat e reja.
Por, të vendosur përballë mungesave të alternativave në vend, shumë të rinj, dikur me biznes, kanë gjetur rrugën e emigracionit. Sikurse biznesi, rruga drejt emigracionit nuk merret nga kushdo, prandaj dhe nuk është çudi që individë me shpirtin e sipërmarrjes ndërmarrin nismën për të filluar një jetë të re larg Shqipërisë.
Bujar Lika, në të pesëdhjetat, është një prej të anketuarve që tregoi se problemet shëndetësore ishin ato që e çuan drejt mbylljes së aktivitetit. Zoti Lika kishte një dyqan me qira ku tregtonte mobilie në Rrugën Bardhyl. Atij iu desh që të bënte një ndërhyrje në këmbë në prillin e kaluar, dhe për këtë arsye vendosi që të pezullonte aktivitetin.
Edhe për Hazbien Peka, sëmundja e bashkëshortit u bë shkak për të mbyllur lokalin që kishte në Kamëz.
Kur u pyet mbi arsyet e mbylljes së aktivitetit, ajo tha për “Monitor” se e kishte të pamundur që t’i ndiqte njëkohësisht. Mbase, në varësi të përmirësimit të të shoqit, mund ta hapte sërish aktivitetin, por do t’i duhej të gjente një vend të ri.
Sëmundja u bë shkak që Flora Marku nga Durrësi të mbyllte aktivitetin, prandaj më 19 shkurt ajo vendosi që të kalonte në status pasiv.
Edhe një tjetër e anketuar nga qyteti i Fierit tha se shumë shpejt do të niste trajtimin me kimioterapi dhe për këtë vendosi që ta mbyllë biznesin.
Rreth 33% e bizneseve dhanë arsye të tjera për mbylljen e aktivitetit të tyre, por 27% e tyre (apo 9% e totalit të të anketuarve) dhanë si shkak të mbylljes së aktivitetit, problemet shëndetësore. Ky raport është më i lartë krahasuar edhe me sondazhet e mëparshme që ka kryer Qendra e Kërkimeve Monitor.
Po hyn në krizë vetëpunësimi
Ekonomia shqiptare dominohet nga sipërmarrjet e vogla, ndërsa shqiptarët kanë parë si alternativë punësimi, vetëpunësimin.
Por, vetëpunësimi në Shqipëri duket se ka filluar të tkurret, duke reflektuar konsumin e dobët dhe riorganizimin e tregtisë me pakicë drejt supermarketeve e qendrave tregtare. Sipas të dhënave më të fundit të publikuara nga INSTAT, në anketën strukturore 2016, vetëpunësimi në Shqipëri krahasuar me një vit më parë është tkurrur me 13%, apo gati 16 mijë persona në total, që kanë mbetur të papunë.
Nga të dhënat e përllogaritura nga “Monitor”, vetëpunësimi në sektorin e tregtisë u tkurr me 16%. Në këtë sektor rreth kishte 8,900 të vetëpunësuar më pak se një vit më parë. Në total, i gjithë grupi i prodhuesve të shërbimeve numëronte mbi 13 mijë më pak të vetëpunësuar. Rënie të vetëpunësimit ka pasur edhe tek ofruesit e shërbimeve, me rreth 2,200 më pak të punësuar.
