Një studim i ri që shqyrton aspektet praktike, ligjore dhe teknike të zgjerimit të mëtejshëm të BE-së, ka arritur në përfundimin se vetëm një vend, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, mund të përmbushë kriteret për t’u bashkuar me bllokun para vitit 2023.
Serbia, e parashikuar aktualisht si pararendëse së bashku me republikën e vogël bregdetare të Malit të Zi, do të arrinte të zbatonte plotësisht ligjin e BE-së në mesin e viteve 2030, dhe e njëjta gjë vlen edhe për Turqinë, sipas studimit të Statutit të Kandidatit Parashikues, shkruar nga Profesor Tina Freyburg e Universitetit të St Gallen dhe Tobias Böhmelt nga Universiteti i Essex.
Zgjerimi i mëtejshëm i BE-së gjatë mandatit 2014-2019 të Komisionit të Jean-Claude Juncker është përjashtuar, por çështja se kush mund të bashkohet me bllokun tjetër mbetet një debat interesant, edhe pse ka pak vullnet të vërtetë për zgjerimin e mëtejshëm të bllokut.
Lista e vendeve që ende po presin anëtarësimin në BE përfshin kandidatët zyrtarë Shqipëri, Maqedoni, Mal të Zi, Serbi dhe Turqi, dhe BE shpreson që Bosnje-Hercegovina dhe Kosova të jenë vendet e ardhshme.
Studimi ka shqyrtuar se sa ka gjasa që pesë prej atyre vendeve kandidate të hynin në BE para vitit 2050, bazuar në standardet e mëparshme të pranimit të përdorura gjatë zgjerimit të madh të 2004-ës.
Aderimi në BE është i mundur vetëm kur vendet candidate të plotësojnë një listë gjithëpërfshirëse të kritereve dhe kur ata të kenë zbatuar ligjin e BE-së, të njohur si acquis, në legjislacionin e tyre kombëtar. Kjo përfshin gjithçka, që nga reforma në drejtësi, tek politika e transportit dhe energjisë.
Studimi thoshte se Maqedonia është i vetmi vend që ka mundësi të përmbushë standardet para vitit 2023, ndërsa Serbia dhe Turqia do të arrijnë të zbatojnë plotësisht ligjin e BE në mesin e viteve 2030.
Ballkani ‘jugo-stalgjik’ ëndërron të kaluarën socialiste
Prishja e Jugosllavisë solli më shumë dëm sesa të mirë, sipas një studimi të ri. ‘Jugo-stalgjia’ dhe pakënaqësia e shkaktuar nga punësimi i ulët dhe paqëndrueshmëria politike nënkuptojnë se ka shumë dëshirë për ditët e socializmit.
Oferta e vazhdueshme e anëtarësimit e Turqisë është më e diskutueshme, veçanërisht në pas ashpërsimit të goditjes kundër forcave të opozitës nga Presidenti Rexhep Tajip Erdogan, pas përpjekjes së dështuar për grusht shteti vitin e kaluar.
Vendet anëtare dhe ligjvënësit evropianë kanë bërë thirrje në instanca të larta të BE-së që të pezullojnë apo edhe të heqin ofertën e Turqisëqë Ankaraja e filloi zyrtarisht në 1987.
Situata është bërë shumë më delikate nga mbështetja e Brukselit në Ankara për të zbatuar marrëveshjen e refugjatëve, e cila, përveç faktorëve si Brexit dhe populizmit në rritje, nënkupton se oreksi për zgjerimin e BE-së, nuk ka qenë asnjëherë më i ulët.
Shqipëria dhe Bosnje-Hercegovina mund të mos jenë në gjendje të përmbushin kriteret e pranimit në BE para vitit 2050, të cilat studimi i përdor si provë për të treguar se ambiciet politike në ato vende mund të tejkalojnë realitetin e situatës.
Rumania dhe Bullgaria nuk ishin gati për anëtarësim
Gjykata Evropiane e Auditorëve (ECA) bëri publik një element pak të njohur të historisë evropiane dje (12 shtator) kur zbuloi se Gjykata fillimisht kishte kundërshtuar pranimin e Rumanisë dhe Bullgarisë në BE.
Profesori Freyburg thekson se puna e saj përjashton plotësisht dimensionin politik të çështjes, përfshirë moratoriumin e Komisionit Evropian për zgjerimin, paqëndrueshmërinë në Turqi dhe pasigurinë politike në vende si Bosnja, ose faktin që përparimi i Maqedonisë bllokohet nga Greqia për shkak të një mosmarrëveshjeje 20-vjeçare për emrin e vjetër.
Studimi nuk përfshiu Kosovën ose Malin e Zi në parashikimet e tij, duke thënë se ka mungesë të të dhënave të mjaftueshme për të bërë një vlerësim të vlefshëm të perspektivave të pranimit për secilin vend. Për më tepër, Kosova ende nuk njihet nga pesë shtete anëtare të BE-së, kështu që anëtarësimi i saj aktualisht është i padiskutueshëm.
Sidoqoftë, Freyburg tha për EURACTIV.com se Mali i Zi, i cili u bë i pavarur nga Serbia në 2006, “posedon karakteristika të krahasueshme me Maqedoninë, të cilat mund të bëjnë që nivelet e tyre të ardhshme të pajtueshmërisë me ligjin e BE-së të jenë të krahasueshme gjithashtu”. Perspektiva e Malit të Zi për anëtarësim të suksesshëm shpesh përshëndetetet në Bruksel si më premtuese.
Zgjerimi i fundit i BE-së nuk shkoi shumë mire për anëtarët e rinj
Në vend të rritjes së bashkëpunimit ndërkufitar, zgjerimi i Bashkimit Evropian ka rezultuar në një eksod të kapitalit njerëzor nga vendet anëtare lindore në perëndim të kontinentit, sipas një studimi të ri, Raporti EURACTIV nga Spanja.
Freyburg shtoi se “Mali i Zi me sa duket mund të shihet si ndër vendet e para të mundshme anëtare të ardhshme”, por paralajmëroi se gatishmëria politike e qeverisë malazeze dhe vetos nga shtetet e tjera anëtare janë jashtë kontrollit të studimit.
Ai arriti në përfundimin se rezultatet duket se ulin pritjet e zgjerimit të BE dhe se gjetjet madje mund të “pikturojnë një imazh” tepër optimist “dhe nivelet aktuale të pajtueshmërisë së ardhshme […] mund të jenë edhe më të dobëta nga sa sugjerohen”.
Studimi gjithashtu theksoi se zgjerimi më së shpeshti nxitet nga veprimi dhe përparimi i vendit kandidat, sesa nga një politikë “ekspansioniste” e Brukselit. Ajo shtoi se shqetësimet e BE-së për anëtarësimin e rritur duke rrezikuar një “thellim të institucioneve evropiane” janë barriera jo-teknike me të cilat anëtarët e ardhshëm duhet të përballen.
