Conrad BLACK
Është një fenomen i ngjashëm me atë që po ndodh në Shtetet e Bashkuara. Teksa Donald Trump vazhdon të fitojë mbështetjen popullore – përmes emërimeve inteligjente të grave të kualifikuara dhe njerëzve jo kaukazë në pozicionet kyçe – dhe të rrëzojë të gjithë fushatën Clinton-Obama kundër tij për thirrje “raciste dhe seksiste”, eventet shumë të debatuara të fushatës presidenciale kanë filluar të avullojnë.
Rihapja e mijëra vendeve të punës nga ana e tij në Carrier për Indianën i la kundërshtarët e Trumpit gojëhapur. Trump po sillet dhe po flet si një president i vërtetë dhe ish-kundërshtarët konservatorë, të cilët ishin shfaqur haptazi kundër tij, si Daniel Henninger i “Wall Street Journal” shkruajnë me admirim për performancën profesionale të ekipit të tranzcionit që po nxjerr përpara kandidatë të shkëlqyer në postet më kryesore.
Konservatorët që ishin betuar se nuk do të mbështesnin kurrë Trumpin nuk kanë filluar të pranojnë gabimin dhe nuk kanë shfaqur shenja pendimi. Paaftësia e medias për të pranuar gabimet e veta dhe tradhëtitë ideologjike të bëra gjatë kësaj fushatë është e jashtëzakonshme dhe ndëshkimi do të jetë padyshim me rënie të ndjeshme të kredibilitetit të tyre.
Fitorja e madhe e Donald Trumpit nuk është triumfi i reaksionarëve, injorantëve, racistëve dhe të mjerëve. Është marrja në dorë e pushtetit nga njerëz të kualifikuar që po përgatiten të implementojnë politikat që Trumpi i ka artikuluar me gjuhë që ishte tepër e ashpër për shijet e shumëkujt, por rezultoi të ishte mëse e qartë për bazën e mbështetjes që tërhoqi, një bazë e mjaftueshme për të rrëzuar të gjithë klasën politike të 30 viteve të fundit: Bushët, Klintonët, Obamat, së bashku me mediat e tyre të zbutura, sondazhet e paguar dhe tufën e lobistëve. Në të gjithë Perëndimin, pasoja nuk ka qenë aspak përhapja e ksenofobisë që i frikësoheshin të gjithë, por ngritja e individualizmit të shëndetshëm.
Në Mbretërinë e Bashkuar, qeveria e Theresa Mayt është tërësisht e absorbuar teksa pret që Gjermania dhe Franca të ulin barrierat e ngritura në Bruksel për samitin që presidenti i Bashkimit Europian, Jean-Claude Juncker, i ka thënë Donald Trumpit se duhet të kalojë të paktën dy vitet e ardhshme, duke studiuar Europën. Europa pritet t’i bëjë Britanisë një ofertë serioze për të hyrë brenda tregut të përbashkët, por duke qëndruar larg bashkimit politik federal.
Kjo ishte prikërisht, ajo që ka kërkuar liderja më e madhe e Britanisë së Madhe pas Churchillit, Margaret Thatcher, dhe pikërisht ajo që kërkojnë sot pushtetarët në Londër, edhe pse atëherë partia e goditi Thatcherin me thikë pas shpine, sepse ishte tepër novatore për kohën e saj. Laburistët e opozitës dhe partitë liberale demokratike janë shkatërruar dhe tashmë drejtohen nga diletantë, por konservatorët në pushtet tashmë kanë një mazhorancë mbështetësish që kërkojnë të dalin jashtë Bashkimit Europian, por edhe një mazhorancë anëtarësh të parlamentit që duan të qëndrojnë.
Theresa May po pret që Franca dhe Gjermania ta bëjë sa më të lehtë dhe pa debate të mëdha largimin e Britanisë nga Bashkimi Europian, si dhe të zëvendësojnë idiotësitë që Britania ka refuzuar deri tani nga Brukseli me një propozim të denjë për t’u marrë në konsideratë. Francezët dhe gjermanët ndodhen në prag të zgjedhjeve të përgjithshme në pranverën e vitit 2017.
Në Francë, parashikohej se Fronti Kombëtar i Marine Le Pen, një parti politike e karakterizuar nga skepticizmi kundrejt elitave, emigracionit, multinacionalizmit dhe një urrejtje të hapur kundrejt komunitetit mysliman të zgjeruar deri në 5 milionë individë në Fracë (rreth 8 për qind e popullsisë së Francës), mund të kalonte në qendër të skenës, madje edhe të fitonte zgjedhjet. Këto parashikime ishin tepër të hiperbolizuara e të gabuara dhe tani duket se janë zbehur shumë.
Golistët kanë përzënë nga gara elektorale dy prej kandidatëve kryesorë – shërbëtorin e mediokritetit të disa dekadave, Alain Juppe dhe ish-presidentin e shfrenuar, Nicolas Sarkozy – dhe ia kanë besuar kandidaturën anglofilit François Fillon, një ish- kryeministër i talentuar dhe ish-ministër i Shkencës dhe Edukimit. Socialisti në pushtet, François Hollande, prezanca e të cilit si kreu i shtetit është demonstrimi më qartë i paaftësisë qeverisëse, i bëri vendit nderin më të madh duke u tërhequr nga gara, me një normë mbështetjeje historike prej vetëm 4 për qind në vend.
Kështu, e majta që ka fituar tre nga dhjetë zgjedhjet në historinë e Republikës së Pestë (që pas vitit 1958) në Francës, tashmë ka marrë fund. Gara presidenciale do të zhvillohet ndërmjet Golistëve, vazhdimësia legjitime e traditës së themeluesit të Francës së Lirë gjatë Luftës së Dytë Botërore, si dhe të Republikës së Pestë, Charles de Gaulle, dhe një versioni të ri dhe më të inatosur të konservatizmit.
Fillon e quan veten “kandidati i duhur për të djathtën”, duke e injoruar plotësisht demagogjinë e Marine Le Penm, e cila duket se e ka pastruar ndjeshëm ideologjinë krahasuar me atë të pesë viteve më parë. Me nxjerrjen nga loja të kandidatëve Juppe dhe Sarkozy, teksa Hollande zgjodhi të dilnte vullnetarisht në pension, Fillon ka arritur të bëjë ekuivalentin e saj që ka bërë Donald Trump në Shtetet e Bashkuara, duke nxjerrë jashtë lojë familjet politike Bush, Clinton dhe Obama.
Tani ka mbetur me një version të keq të Cruzit për të konkurruar dhe pritet të fitojë pa shumë mundim. Në Francë, zgjedhja nuk është më ndërmjet Golistëve dhe të majtës, tani është ndërmjet Golistëve dhe të së djathtës populiste. Ky ndryshim i menjëhershëm i Francës drejt së djathtës është i njëjtë me atë që ndodhi në Shtetet e Bashkuara gjatë zgjedhjeve presidenciale.
Ky trend, së bashku me shkatërrimin e plotë të Partisë Laburiste në Britaninë e Madhe dhe rikthimin e saj drejt të majës së largët përpara epokës së Tony Blair. Tregojnë qartë se Europa po shkon drejt së djathtës së përgjegjshme, që është edhe territori që po udhëhiqet nga Donald Trump. Edhe mënyra e ndryshimit është e ngjashme me atë të Shteteve të Bashkuara, ku republikani Trump mori pozicionin më tradicional, duke sulmuar për çështjet e tregtisë dhe emigracionit.
Të tre vendet kanë hyrë tashmë në vorbullën e njëjtë të qendrës së majtë të pas-Reaganit dhe pas-Thatcherit. Gjermanina është një pushtet më i madh se Franca dhe Britania e Madhe, por tradicionalisht gëzon më pak influencë në Europë dhe përtej saj, sepse ka qenë politikisht më pak e angazhuar dhe nuk ka zgjedhur të ushtrojë influencë të madhe krahasuar me atë të francezëve dhe britanikëve.
Edhe në Gjermani, njëlloj si në Britaninë e Madhe, opozita është duke u përçarë. Edhe pse kristian demokratët e Kancelares Angela Merkel po mbyten nën presionin e pranimit të mbi një milion emigrantëve nga Lindja e Mesme dhe Afrika, ajo duket e pandalshme, me rreth 35 për qind të votuave në favor të saj në garë ku drejton SDP-në me 15 për qind të votave dhe ku katër parti të tjera, dy të djathta dhe dy të majta, gëzojnë rreth 5 deri në 15 për qind të votave në zgjedhje.
Ndoshta do t’i nevojitet të përfshijë edhe dy parti të tjera për të qeverisur, por Angela Merkel duket mëse e predispozuar për të fituar mandatin e saj të katërt dhe të barazojë kohën në pushtet të Helmut Kohlit dhe të kalojë atë të ish-themeluesit të Republikës Federale, Konrad Adenauer, si kancelarja që ka qeverisur më shumë që nga koha Bismarkut, i cili nuk ka vepruar në një shtet demokratik dhe nuk ka fituar asnjë zgjedhje. E majta dhe e djathta e moderuar janë të forta dhe të gatshme për të siguruar pushtetin.
Ndër demokracitë kryesore atlantike, vetëm Italia, sistemi i së cilës nuk ka qenë kurrë i qëndrueshëm apo i respektueshëm, po lundron ende në pasiguri. Reformat e shumëpërfolura kushtetuese u rrëzuan bindshëm dhe vendi duket thellësisht i ndikuar nga narrativa absurde e Beppe Grillos dhe opozitës së tij të Lëvizjes me Pesë yje që mendohet të gëzojë 25 për qind të elektoratit. Qendra e djathtë e pamposhtur e Berlusconit mund të ketë 30 për qind të mbështetjes, njëlloj si qendra e majtë e goditur së fundmi, por të dy koalicionet e tyre e kanë pothuajse të pamundur të qeverisin.
Partia e vjetër komuniste italaine, e cila në vitin 1948 fitoi pothuajse një të tretat e votave, kur Piu XII kërkoi të votohej akti i vet-shkishërimit për këtë parti, dhe arriti të fitojë rreth 34 për qind në vitin 1976, kur u maskua si një parti pothuajse demokratike. Tani nuk po shfaq më shenja gjallërie.
Askush në Europë – përveç një fashistëve të apasionuar pas Musolinit në vitet XX – nuk i ka kthyer kurrë sytë nga Italia për të kërkuar një formë të denjë lidershipi që pas rënies së Perandorisë Roamke gjatë shekullit të V. Italia është një shtet tepër i rëndësishëm, por nuk është apsak e aftë të drejtojë Europën.
Në Britani, Francë dhe Gjermani, e majta është tepër e dobët dhe e copëtuar, ndërsa e djathta e moderuar po bëhet më mbizotëruese këto kohë. Në Shtetet e Bashkuara, e djathta e moderuar nën drejtimin e Donald Trumpit arriti të rrëmbejë të gjitha vitet e të djathtës populiste dhe demokratët janë përçarë ndërmjet të majtës së moderuar të Hillary Clintonit dhe të mjatës së largët të Sandersit.
Edhe në një vend tepër të qendrueshëm siç është Kanadaja, ku trazirat e vetme të 50 viteve të fundit kanë qenë ato të vullkanit tashmë të shuar të separatizmit franko-kanadez, qendra e majtë ka mposhtur qendrën e djathë, por duke bërë këtë, ka arritur ta gjunjëzojë tërësisht të majtën e vendit.
Ka disa shqetësime për të djathtën me tendenca jo të moderuara në Poloni, Spanjë dhe Hungari, ku kanë pasur shpesh histori aspak të kënaqshme, edhe pse është herët për të lëshuar paralajmërime. Por në Amerikën Veriore dhe në tre fuqitë e mëdha europiane, qendra dhe e djathta e moderuar janë tepër të forta dhe do ta ruajnë gatë pushtetin e tyre.
Frikat e përhapura për të fitoren e Trumpin u zhdukën shumë shpejt dhe jehona e së djathtës është duke e frikësuar Le Penin, partinë e pavarur të Britanisë së Madhe dhe partinë alternative të Gjermaninë, të cilat po fillojnë të ndjejnë dështimin e tyre të shpejtë. Nëse ka diçka të qartë për zgjedhjet që nga viti 2015 e deri tek ato që do të zhvillohen në vitin 2017, është që qendra dhe e djathta do të mbajnë pushtetin.
Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI
