Drejtoria e Përgjithshme Thesarit ka humbur kontrollin mbi shpenzimet buxhetore, pasi sipas një auditimi që ka bërë Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) prokurimet publike bëhen në masë pa vulën e thesarit. Kështu vlerat e tenderëve nga Agjencia e Prokurimeve Publike (APP) raportohen me vonesë në thesar dhe shpesh vlerat e prokurimit nuk i përgjigjen vlerës së kërkuar në thesarin e shtetit.
Në përputhje me Ligjin nr.9936 “ligjit nr.9936 dt.26.6.2008 “Mbi zbatimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, neni 149 i tij, çdo institucion shpenzues duhet të paraqitet në Degën e Thesarit për të marrë vulën e konfirmimit të fondeve disponibël përpara se të fillojë procesin e prokurimit. Për institucionet pa akses direkt në SIFQ ( sistemi online i thesarit) ky proces nuk dokumentohet pasi nuk ekziston mundësia (fusha) për regjistrimin e këtij dokumenti, rrjedhimisht nuk ka informacion nëse çdo prokurim ka filluar pasi janë konfirmuar fondet disponibël në Thesar, gjë do të shmangte marrjen e angazhimeve pa fonde buxhetore dhe rrjedhimisht krijimin e stokut të faturave të prapambetura, konstaton Kontrolli i Lartë i Shtetit.
Sipas KLSH-së, aktualisht, Drejtoria e Thesarit nuk ushtron kontroll, nuk mbledh informacion për prokurimet e shpallura dhe kontratat e pritshme, informacion që duhet raportuar në zbatim të Nenin 37, të të Udhëzimit të Ministrisë së Financave nr. 8 datë 13.01.2017, në të cilin citohet se: “Dega e Thesarit informon strukturën përgjegjëse të në Ministrinë e Financave, një herë në muaj, brenda 10 ditëve të para të muajit pasardhës, mbi urdhrat e prokurimit të miratuara prej saj, sipas strukturës buxhetore”.
Sipas KLSH-se, ky informacion do të shërbente për monitorimin e zbatimit të buxhetit, menaxhimin e likuiditetit, planifikimin koherent të programeve buxhetore të ardhshme, shmangien e rishpërndarjeve buxhetore të shumta.
Nga auditimi i të dhënave të urdhër–prokurimeve të regjistruara gjatë 7 mujorit të parë të vitit 2018, KLSH konstaton se problemi i mosrregjistrimit të të gjithë urdhër-prokurimeve nga të gjitha institucionet dhe mosrregjistrimi në afatet e përcaktuara me qëllim konfirmimin dhe bllokimin e fondeve buxhetore disponibël vazhdon të mbetet.
Kështu, Drejtoria e Thesarit vazhdon të mos ketë rekorde nëse institucionet pa akses direkt në SIFQ janë paraqitur pranë Degëve të Thesarit për të konfirmuar fondet disponibël përpara shpalljes së procedurës së prokurimit në APP.
Vetë drejtoria e Thesarit nuk ka kontroll, informacion për prokurimet e shpallura dhe kontratat e pritshme, gjë që duhej paraqitur në raportimet faktike të planit buxhetit, në pasqyrat financiare të konsoliduara si angazhime të pritshme dhe duhej të monitorohej në bashkëpunim të ngushtë me Drejtorinë e Buxhetit me qëllim planifikimin koherent të programeve buxhetore të ardhshme, shmangien e rishpërndarjeve buxhetore të shumta si dhe menaxhimin e likuiditetit, vëren me tej KLSH.
Nga krahasimi i të dhënave të SIFQ me të dhënat e APP, nga 41 raste të zgjedhura në 16 prej tyre rezulton se urdhër-prokurimet janë të regjistruara në vitin 2017 në APP ndërsa në SIFQ janë regjistruar në vitin 2018. Dhe në 9 raste vlera e kontratës e rregjistruar në APP është e ndryshme nga ajo e rregjistruar në SIFQ me një diferencë prej 1.7 miliardë lekë (më pak).
Copëzohet vlera e kontratave, nuk dihet kosto reale
Duke vlerësuar si tepër shqetësues dhe me risk të lartë për raportimet e zbatimit të buxhetit, menaxhimit të likuiditetit kontratat u investiguan me qëllim identifikimin e shkakut të një praktike të tillë të rregjistrimit të pjesshëm (copëzuar) të vlerave të tyre, raporton KLSH.
Për këtë qëllim, u kërkua informacion nga KLSH në lidhje me çeljet buxhetore të secilit prokurim/kontratë të përzgjedhur nga kampioni i të dhënave të APP dhe regjistruar në SIFQ nga ku u konstatua se në momentin e prokurimit të kontratës çelja buxhetore disponibel ishte shumë më e vogël se vlera e prokurimit dhe kontratës së nënshkruar.
Kështu, rezultuan 6 raste me diference në vlerë prej 1.38 miliardë lekë midis vlerës së prokuruar dhe çeljes buxhetore nga të cilat 5 raste janë të projekteve të Bashkisë Tiranë me diferencë në vlera të çeljeve buxhetore prej 0.667 miliardë lekë.
Nga auditimi në Aparatin e Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë u konstatuan dy kontrata të lidhura gjatë vitit 2017 me vlerë rreth 174 milinë lekë të paraportuara në SIFQ, të pambështetura plotësisht me çelje buxhetore dhe për më tepër procedura e prokurimit fillon pa u rregjistruar urdhër- prokurimi në SIFQ.
KLSH ve ne dukje se, këto veprime janë në kundërshtim me ligjin për menaxhimin e sistemit buxhetor në RSH. Për më tepër, kur angazhimet e marra janë të pambështetura me fonde buxhetore sipas ligjit, nuk njihen si detyrime të shtetit.
Mbartja e kontratave shumëvjeçare me vlera jo të plota dhe të copëzuara sipas faturave të lëshuara
Në zbatim të Udhëzimit nr.8 datë 13.01.2017, neni 37, kontratat për investime duhet të regjistrohet për vlerën e saj të plotë dhe e shoqëruar me planin e pagesave në vite (angazhimet për 3 vite).
Në vitin 2016 me lindjen e detyrimit të të gjithë njësive për regjistrimin e kontratës në SIFQ, çdo kontratë duhej të regjistrohej në SIFQ për vitin korrent 2016 me vlerën e barabartë me çeljen buxhetore vjetore dhe planin e pagesave sipas PBA.
Nëse projekti nuk kishte plan buxhetor të miratuar diferenca regjistrohej në vitin 2017 me qëllim mospërfshirjen në treguesit fiskal. Kjo kërkoi gjithashtu dhe pastrimin e balancave të kontratave të lidhura para vitit 2016. Për këtë qëllim u bënë rakordimet me degët e thesarit me qëllim evidentimin e vlerave të mbetura të secilës kontratë në vazhdim.
Nga investigimi i balancave hapëse për disa projekte dhe i pagesave të kryera më pas përgjatë vitit 2017 rezultoi se këto vlera nuk janë marrë nga kontrata fizike të depozituara në Degët e Thesarit azhornuar me pagesat e kryera por në të vërtete ato janë bazuar në llogaritjen : fatura të paguara (për pjesën e zbatuar të projekteve) + fatura të prapambetura (të papaguara për punime tashmë të kryera).
Në vijim regjistrimi i çdo faturë e re apo deklarimi (pagesa) e faturave të prapambetura (të pa përfshira me parë në fazën e rakordimit, azhurnon dhe vlerën totale të angazhimit. Pra rakordimi i fillim vitit 2017 nuk ishte në të vërtetë regjistrim i vlerave reale të mbetura sipas kontratës fizike. Ky fenomen u konstatua kryesisht për projektet e ndërtimit të rrugëve me institucion kontraktor: Autoritetin Rrugor Shqiptar, Fondi i Zhvillimit Shqiptar dhe shumë Bashki. Nga një vështrim i kujdesshëm i veprimeve për pagesat e lidhura me këto kontrata dhe vlerat e regjistruara konstatohet se në më të shumtën e rasteve ato identifikohen apo mbarten vetëm në momentin e regjistrimit të faturës në sistemin SIFQ. Kjo pasi sistemi kushtëzon që çdo urdhër-shpenzim, verën KLSH.
“Në këto kushte nuk dihet apo nuk mund të konkludojmë se sa në të vërtetë është vlera totale e këtij angazhimi dhe detyrimet e prapambetura të lidhura me të”, konstaton KLSH.
