Nga sovjetikët tek koreanoveriorët, beteja ndaj politikisht korrektes është shtyrë përpara edhe nga kush është arratisur prej regjimeve komuniste.
Në vitin 1976, nga faqet e “New York Times” Noam Chomsky, gjuhëtari i famshëm i MIT, denoncoi fatin e një disidenti në Bashkimin Sovjetik: “Gjuhëtari i njohur rus Igor Melçuk është pushuar nga Instituti i Gjuhësisë i Moskës, ku ka punuar 20 vitet e fundit. Melçuk është sulmuar prej mbrojtjes që u ka bërë qytetarëve të tjerë sovjetikë, përfshi Daniel dhe Sinyaysky. Si anëtarë të komunitetit ndërkombëtar të gjuhëtarëve ndjehemi në detyrim që të shprehim preokupimin tonë të madh”. Sot Melçuk është gjuhëtar në Montreal të Kanadasë dhe është shumë i preokupuar për çka sheh nëpër universitetet që e pritën pas ekzilit në Amerikë. “Kam kaluar gjysmën e jetës time në ish Bashkimin Sovjetik si hulumtues në Akademinë e Shkencave”, ka shkruar për “Wall Street Journal”. “Kam përjetuar Terrorin e Madh dhe përvoja më mundëson që të shoh pasojën e pashmangshme e sulmit të sotëm ndaj institucioneve të republikës amerikane: shkatërrimin e tyre të pashmangshëm. Turma që avancon nuk merret me mbrojtjen e të drejtave të minorancave: dëshiron pushtetin”.
Azilantët europianë kanë zënë gjithmonë një pozicion të privilegjuar në dhënien vlerë të brishtësisë dhe bukurisë së lirisë të shprehjes e të mendimit. Studiuesi i më të madhit të perandorëve mesjetarë gjermanë, Frederikut të II të Svevisë, historiani Ernst Kantorowicz, nuk pati zgjedhje tjetër përveçse ta linte Gjermaninë në annus horribilis 1939. Nuk mjaftonte që biografia e tij e madhe lidhur me perandorin i kishte pëlqyer. Kantorowicz ishte hebre dhe duhej të largohej. Siguroi Katedrën e Historisë Mesjetare në Berkeley, ku megjithëse antikomunist, në kulmin e çmendurive makkartiste Kantorowicz refuzoi të firmosë betimin e antikomunizmit pasi tmerrohej nga një zgjedhë e ngjashme intelektuale. U shkarkua dhe gjeti punë në Princeton falë ndërhyrjes së fizikanit Robert Oppenheimer. Gjithmonë në Berkeley një tjetër azilant, Czeslaw Milosz, ai i “Mendjes së burgosur”, disa vite më vonë do të refuzojë një tjetër lloj zgjedhje.
“Atmosfera në universitetet amerikane është e modeluar nga revolucionarët e ’68. Tani janë bërë profesorë, por ndërkohë nuk kanë përparuar shumë. Berkeley është plot me këto fosile të çuditshme. Këto ditë duhet të jesh “politikisht korrekt”, gjë që nënkupton se duhet të jesh nga ana e zezakëve, kundër racizmit, të jesh për gjithçka është progresiste”. Pyetjes se cilat qenë diferencat dhe ngjashmëritë midis represionit sovjetik dhe politikisht korrektes të stilit perëndimor, disidenti Vladimir Bukovsky u përgjigj në stilin e mirësjelljes së tij të famshme: “Po bëhen gjithnjë e më të ngjashëm. Pjesa më e madhe e kësaj ndyrësie e ka pasur origjinën në kampuset universitare e Shteteve të Bashkuara. Isha në Stanford University në mesin e viteve ’80 dhe shikoja me habi sesi shpërtheu politikisht korrektja. Për censurën kam fajësuar gjithmonë njerëz si Stalini apo Beria, por tani kam kuptuar se edhe shumë intelektualë e duan! Do të duan të jenë gjithmonë shtypës sepse shtiren gjithmonë se janë të shtypur”.
Ata që luftojnë sot politikisht korrekten në Amerikë janë shumë azilantë nga regjimet komuniste, si ish refusnik sovjetik Nathan Sharansky, që në një shkrim të gjatë të disa muajve më parë ka shpjeguar se politikisht korrektja ka lindur në Bashkimin Sovjetik. Shikojnë kushtëzimin ideologjik, parashkrimin e një numri fjalësh, detyrimin e festimit të ideologjisë edhe kur realiteti e shkishëron, pjesëmarrjen në ritualë të urrejtjes publike, denoncimin e kujt kundërshton diktatin dhe, megjithëse në diferencën e qartë midis një sistemi që vriste dhe një tjetri që maksimumi të fshin, janë të ngurosur nga ngjashmëritë. “Clarissa” është një profesore e emigruar në Shtetet e Bashkuara pak vite përpara rënies së Bashkimit Sovjetik. Nuk përdor emrin e vërtetë, pasi i frikësohet hakmarrjeve profesionale, në mbajtjen e një blogu ku boton disa prej diktateve më groteskë akademikë “woke”. “Në Bashkimin Sovjetik ekzistonte një praktikë ku i thuhej njerëzve të mblidheshin në grupe pune dhe t’u shkruanin letra gazetave për të denoncuar poetë apo artistë të famshëm”, ka thënë “Clarissa”. “E shohim sot në Twitter. Njerëzit e adhurojnë sepse i mundëson një njeriu të vogël të shkatërrojë plotësisht dikë që ka bërë diçka të madhe. Në Bashkimin Sovjetik, kur isha i ri, cinizmi ishte kudo. Askush nuk besonte në asgjë. Mendoja se cinizmi ishte gjëja më e keqe e botës. Nuk është. Gjëja më e keqe e botës është mungesa e cinizmit dhe e diferencës kritike, pranimi i gjithçkaje në mënyrë akritike. Këta njerëz sot besojnë gjithçka në gjithë këtë ideologji woke dhe është kjo ajo që të ngjall vërtet frikë”.
Ka edhe nga ata që vënë emër e mbiemër. Si një matematikan i madh i lindur në Rumaninë e Çausheskut nga një familje hebreje komuniste në vitin 1950, Sergiu Klainerman (një një prej “gjenive” të Çmimit MacArthur). Sot, nga katedra e tij në Princeton University, Klainerman është i impenjuar në një betejë jo me numrat, por në mbrojtje të lirisë së fjalës. Kimisti Tomas Hudlicky, që erdhi në Amerikë nga Çekosllovakia komuniste, është një profesor i famshëm universitar në Kanada. Ka shkruar një artikull për “Angewandte Chemie”, zhurnalin më të rëndësishëm në botë të Kimisë, ku ka kritikuar kuotat e rezervuara minorancave në botën e kërkimit si “antishkencore” dhe jo meritokratike. Rezultati? Artikulli i hequr, kërkimfalje zhurnalit dhe një e treta e anëtarëve të komitetit ndërkombëtar (që përfshin shumë nobelistë) të dorëhequr. “Zbatimi i praktikave që sugjerojnë apo imponojnë barazinë është kundërprodhuese në rast se përkthehet në diskriminim kundrejt kandidatëve më meritorë”, kishte shkruar kimisti. Fjalët e pakta të solidaritetit ndaj profesorit kanë ardhur nga Republika Çeke. Jan Konvalinka, zëvendësrektor i Charles University të Pragës, ka thënë se familja e Hudlicky është “arratisur nga Çekosllovakia komuniste dhe e ka ndërtuar shtëpinë e tij në Perëndimin e lirë. Do të ishte ironike dhe preokupuese sikur të njëjtat forca censure dhe jotolerance që e shtrënguan Hudlicky të largohej nga vendilndja e tij t’ia mbyllnin gojën në Kanada”. Derek Lowe në “Sciencemag” e ka krahasuar trajtimin e Hudlicky me atë të shkencëtarëve nën nazizmin.
Artikulli përfundimtar lidhur me “woke” është botuar vjeshtën e kaluar në gazetën ruse “Novaya Gazeta” me firmën e Yulia Latynina, shkrimtare dhe gazetare ruse e njohur si kritike e Putinit dhe trashëgimtare e Anna Politkovskaja. Latynina e ka quajtur “socializëm fëminor”. Përdor fjalorin “ spastrimeve të partisë dhe vetëfshikullimin publik në Kinën maoiste”. Shpejt asnjë kompani nuk do të mund të bëjë pa shërbimet e këtyre specialistëve të çmuar të “diversitetit”, “pikërisht ashtu si Ushtria e Kuqe nuk mund të luftonte pa komisarët politikë”. Është “bota e re e mrekullueshme e socializmit woke”.
Ditët e kaluara në “Journal of Physical Chemistry Letters” është shfaqur shkrimi i një shkencëtareje e lindur në Bashkimin Sovjetik dhe që sot jep mësim në University of California (është një prej hulumtuesve kryesore të kuantikës molekulare). “Jam bërë maxhorene gjatë një periudhe relativisht të butë të qeverisë sovjetike, pas Stalinit”, ka shkruar Anna Krylov. “Megjithatë, ideologjia përshkonte të gjitha aspektet e jetës dhe mbijetesa kërkonte një aderim të vaktuar ndaj vijës së partisë dhe demonstrime entuziaste të sjelljes ideologjikisht korrekte. Leximi i një libri të gabuar (Orwell, Solzhenicin, etj) apo dhe i një libri me poezi që nuk ndodhej në listën e miratuar nga shteti, mund të të vinte në bela”.
Krylov bën një krahasim midis mbulojës ideologjike që ka përjetuar në Bashkimin Sovjetik dhe politizimit aktual të jetës shkencore dhe kulturore në Perëndim. “Komitetet ideologjike qenë në kërkim të individëve mbështetja ndaj regjimit e të cilëve nuk ishte mjaftueshëm entuziaste. Nuk ishte e rrallë të ndëshkoheshe pse kishe qenë shumë i heshtur gjatë asambleve politike apo pse ishte paraqitur me vonesë në manifestimet masive (si parakalimet e majit apo të nëntorit). Një herë kam marrë një paralajmërim pse kisha promovuar një axhendë imperialiste duke u paraqitur e veshur me xhinse në një event shkollor”.
Përpara me shpejtësi deri më 2021, një shekull tjetër. “Lufta e Ftohtë është një kujtim i largët dhe vendi i treguar në certifikatën e lindjes dhe në diplomat e mia shkollore e universitare, Bashkimi Sovjetik, nuk ekziston më në hartë. Por më duhet ta jetoj trashëgiminë e tij mijëra kilometra larg në Perndim, sikur të jetoja në një zonë errësire orwelliane. Jam dëshmitare e tentativa gjithnjë e më të mëdha për t’ia nënshtruar shkencën dhe arësimin kontrollit ideologjik dhe censurës. Ashtu si në kohën e Bashkimit Sovjetik, censura është e justifikuar nga e mira sipërore. Atëhere ishte revolucioni botëror, në 2021 është “drejtësia sociale”.
Ashtu si në Bashkimin Sovjetik, censura imponohet me entuziazëm edhe nga poshtë, nga anëtarët e komunitetit shkencor, motivet e të cilit vërtiten nga idealizmi naiv tek marrja cinike e pushtetit. Sot na thuhet se racizmi, patriarkati, misgigjonia dhe ide të tjera të qortueshme janë kodifikuara në terma shkencorë, në emra ekuacionesh dhe në fjalë të thjeshta. Na thuhet se për të ndërtuar një botë më të mirë dhe për të luftuar pabarazitë sociale, kemi nevojë për ta spastruar letërsinë tonë nga emrat e njerëzve, kurrikulumet e të cilëve nuk janë në lartësinë e szandardeve të bartësve të vetëshpallur e të vërtetës së re, “të Zgjedhurit”. Na thuhet se duhet të rishkruajmë programet tona dhe të ndryshojmë mënyrën tonë sesi mësojmë dhe sesi flasim”. Krylov shesh sot në veprim një “gjueti të stilit sovjetik ndaj fantazmave” që rifiton terren. “Fjalë të reja fshihen çdo ditë dhe sapo kam mësuar se fjala “normale” nuk do të përdoret më në kutitë e sapunit Dove sepse “e bën shumicën dërrmuese e njerëzve të ndjehet e përjashtuar”. Është në lojë e ardhmja jonë. Si komunitet, jemi përballë një zgjedhjeje të rëndësishme”.
Dy vite më parë në Vermont, shtetin më liberal të Amerikës (i senatorit Bernie Sanders) dhe bastion i kundërkulturës progresiste, Middlebury College ftoi filozofin polak Ryszard Legutko. Duke ndjekur skemën e zakonshme, studentët nënshkruan një peticion ku akuzonin Legutko pr “ksenofobi, racizëm, misigjoni”. I kanë kërkuar edhe Departamentit të Shkencave Politike që t’ia anullojnë konferencën. Tre orë përpara diskutimit të Legutko, universiteti ka dërguar një email ku thoshte se prania e tij nuk ishte më e nevojshme dhe se ishte anulluar konferenca për shkak të “rreziqeve potenciale për sigurinë””. “Gjatë ditëve të totalitarizmit komunist, studiuesit e Perëndimit kanë shkuar në vendet e bllokut lindor për të mbajtur leksione dhe seminare klandestine”, ka thënë Keegan Callanan, i cili drejton Forumin Alexander Hamilton dhe që kishte ftuar filozofin polak. Tani një intelektual i lëvizjes disidente polake Solidarnosc si Legutko, përgjegjës intelektual i Solidarnosc dhe drejtor i revistës së famshme klandestine “Arka”, nuk është i mirëpritur në universitetet amerikane. Pas gjithë kësaj që ndodhi, Legutko ftohet të flasë nga profesori Callanan pas sugjerimit të një grupi studentësh që nuk donin të përsëritej incidenti i Murray. U fut fshehurazi në makinën e një studenti të kampusit dhe ka hyrë në godinë nga dera e prapme. Kur po dilte nga dhoma, shefi i sigurisë ju afrua Legutko, duke i ofruar një dalje të sigurtë nga kampusi. “Demons in democracy” është libri ku Legutko heq një paralele midis konformizmit në sovjetikët dhe atij të sotëm. “Po na detyrojmë të mendojmë me mënyrën që duan të mendojmë ne. Në Amerikë kam parë kaq shumë ngjashmëri me atë që kam parë në Korenë e Veriut, aq sa kam nisur të preokupohem”.
Ajo që ka folur kështu ditët e kaluara ka qenë Yeonmi Park, dezertorja më e famshmja koreanoveriore, e cila në Itali ka botuar “Lufta ime për lirinë”. Ka frekuentuar Columbia University dhe është shokuar menjëherë nga ajo që ka parë nëpër klasa, ndjenjën antiperëndimore dhe politikisht korrekten, që e kanë shtyrë të mendojë “se as Koreja e Veriut nuk është kaq e çmendur”. Nuk mund të besonte se do t’i kërkohej “ta censuroja veten aq shumë” në një universitet të Shteteve të Bashkuara. “Praktikisht kam përshkuar Shkretërirën e Gobit për të qenë e lirë dhe kam kuptuar se nuk jam e lirë aspak”. Duke shkuar në Columbia University, gjëja e parë që kam mësuar ka qenë “hapësirë e sigurtë”, ka rrëfyer Park. “Çdo problem, na kanë shpjeguar, është për shkak të njerëzve të bardhë”.
Disa prej diskutimeve lidhur me privilegjin e të bardhëve i kanë kujtuar sistemin e kastave të vendlindje, ku njerëzit klasifikoheshin në bazë të paraardhësve të tyre. Është akuzuar pse ka thënë se i pëlqenin shkrimet e Jane Austen. “Kam thënë se “i dua shumë ato libra”. Kam menduar se ishte një gjë e mirë”. Por i kanë thënë: “E dini se ata shkrimtarë kishin një mentalitet kolonial? Qenë racistë, fanatikë dhe në mënyrë të pavullnetshme po të bëjnë shpëlarjen e trurit””. Edhe në Korenë e Veriut studentët qenë mësuar të heshtnin. “Ime më më kishte mësuar që as mos të pëshpërisja, pasi zogjtë dhe minjtë mund të më dëgjonin. Më tha se gjëja më e rrezikshme që kisha në trup ishte gjuha. Kështu që e dija sesa e rrezikshme ishte të thoja gjëra të gabuara në një vend”. Është e trishtueshme, Yoemni, kur shikon sesi Amerika mendon mendon se është një vend i padrejtë dhe racist. “Është e pabesueshme, por nuk e di pse njerëzit po çmenden kolektivisht”. Në fillim kemi cituar disidentin rus Andrej Siniavskij. Në vitin 1975 dha një intervistë për RAI, e cila u pre pa mëshirë nga Enzo Forcella. Ishte shumë i fortë antikomunizmi i shkrimtarit që kishte mbajtur mbi shpatull arkivolin e Boris Pasternakut. Dhe Siniavskij komentoi: “Të çlirohesh nga një censurë për të përfunduar nën një tjetër, çfarë fati i çuditshëm!”. Ja ku jemi prap.
(nga Il Foglio)
Përgatiti
ARMIN TIRANA
