NGA EDISON YPI
Po vidhet dhe po rrehet si n’harradoz. S’ka mbet gjë pa u vjedh e pa u rrejt. Do me vjedh diçka që nuk është vjedhur më parë nga dikush tjetër apo disa të tjerë më parë? Nuk mundesh, edhe po të paguash. Nuk duan t’u falësh. Po t’u falësh, ta refuzojnë dhe të kërcënojnë. Duan vetëm të vjedhin dhe të rrejnë. Ku ndodhet vallë një vend ku ndoshta ka mbetur diçka pa u vjedhur dhe pa u rrejtur, me vajt me verifiku nëse vjedhja përmes rrenës është fenomen lokal, ndodh vetëm në kryeqytet, apo edhe dikund tjetër në Shqipërinë tonë të dashur e të lodhur nga rrenat dhe vjedhjet? A mund të jetë ky vend, ta zëmë, fshati Roshnik që i ka dhënë perandorisë osmane 4 vezirë dhe qindra ministra?
Të shkojmë ta shohim në vend, diku në Berat. Naftën dhe makinën për në Roshnik, ai që s’ta jep, ta vjedh. S’ka problem. Për kënaqësi estetike, intelektuale, ia vlen. Kodrat, vreshtat, ullishtat e Ndroqit, përmes rrenave të duhura, edhe ato me siguri do i kishin vjedh. Por meqenëse s’kanë vinç me i shkul dhe karrocë me i zvarrit, i vjedhin ngadalë duke i lëpirë si akullore. Po ashtu, edhe kodrat dhe fushat e Kavajës, Rrogozhinës, Dumresë, Darsisë, Myzeqesë. Berati më i gjallë se kurrë, me kuç me maç është zbrazur i tëri nëpër rrugë. Nuk është festë në kalendar. Kudo njerëz, kamionë, furgona, karroca, me vegla pune, kazma, lopata, sharra, gurë, gëlqere, llaç e tulla. Trokitjet e tyre pas pak do zëvendësohen nga piskamat e papërmbajtura habitore: What a magic town, Che bella citta, ×óäåñíûé ãîðîä, dalë nga gurrmazët e lodhur të mizërisë së turistëve që pas pak do kullufisin të babëzitur tavat e dhesë dhe specat e mush.
Pushtuesit modernë të mirëseardhur duhet të priten sa më mirë. Tashmë që qyteti nuk mjafton, edhe në hotele e bujtina nëpër fshatra. Rruga për Roshnik kthen më të majtë në të dalë të Beratit. Çka të sheh syri sapo hyn në këtë rrugë është vorreza e Beratit. Sa duket, ku vdes një qytet, lind një fshat. Më tutje s’ka vorreza. Ka kodra mahnitëse si copa hallve të përmbysura, fusha të mbjella, plantacione me pemë frutore, vreshta, ullishta, banorë lokalë që kalojnë me shata e lopata në sup, fuoristrada të ngarkuara me turlilloj produkte bujqësore ose materiale dhe vegla ndërtimi. Mos bjer në mëkat rrugën për në Roshnik që të çon vetëm në Roshnik, ta përfytyrosh si rrugën për në Ndroq që të çon kahmos. E pamundur t’i qëndrosh tundimit për të folur me kalimtarët anës udhës që të përgjigjen në dialekt mahnitës dhe gjestikulacion tmerrësisht interesant. Rruga për Roshnik shkon nëpër ca kthesa të buta e të bukura nëpër kodrinat me përroçka në mes. Bukuria si kjo këtu, bukuria që lodh, bukuria që sëmur, bukuria që vdes, nuk është badihava, ka kosto. Këto aroma janë secila kuruese. Këto ngjyra janë ilaç për sytë. Këto cicërima shërojnë veshët. Ky vend është i gjithi një farmaci gratis. Te secila prej këtyre kthesave duhet ngritur nga një postbllok për me kalu me pagesë. Pesë euro për çdo kalim është pak. Baba Tomorin e ka mbuluar mjegulla. Vetëm mjekra e bardhë shkëmbore i varet teposhtë deri në Roshnik e Vojnik. Babai i shenjtë aty ka qenë e aty do jetë. Nuk mundet me e vjedh as me e rrejt kush.
Veç po e shkallmojnë nga pak. Po ia rrjepin me dinamit lëkurën e mermertë. Do ishte mirë këto kodra e këto kthesa të mos mbarojnë kurrë. Por Roshniku ndodhet afër. Për me e mësu ku saktësisht, nuk më lypsen navigatorë dhe GPS-ra të ftohta. Më mjaftojnë kalimtarët anës udhës. Halli se po të llafosesh me të gjithë ata, në Roshnik nuk arrin kurrë. Fare pranë Roshnikut, ku nën qiellin vjeshtak, shiu i imët, mjegullat, ngjyrat, aromat, tingujt, nakatosen aq mahnitshëm sa mund të çmendesh, aty ndodh çudia e çudirave. Si te Makbethi, pas një kthese në një yrt të shkretë më fanepset përballë një “Opel” i vogël gri. Brenda në “Opel”, një xhind. E përshëndes Xhindin me dorë. Kam ardhur këtu për një arsye të vogël, të ulët, të mjerë, të turpshme, të shoh nëse ka mbetur gjë pa u vjedhur dhe pa u rrejtur. Xhindi ndalon. Ul xhamin. Mua që do isha çmendur nga qejfi po të gjeja këtu edhe gjurmën më të vogël të lavdisë së dikurshme të qyprillinjve, edhe vetëm një germë nga një mbishkrim mbi ndonjë gur varri, ky Xhind, pa pikë mëshire se mund të më ndalë zemra ose bjerë damllaja, më derdh në tru, shekujt, historinë, me dy fjalë:
-Jam Qyprilli.
Nga një gur varri që prisja të më dali para, ja një Qyprilli i gjallë. Pamja si nëpër ëndrra është e papërballueshme për sytë, e padurueshme për zemrën që po përpëlitet, e papërshtatshme për trurin që po më marramendet. Xhindi fitimtar Qyprilliu, kështu quhet, ballëlartë dhe sy të ndritshëm, më shoqëron në një udhëtim dantesk. Thonë se qytetet antike si Roma, Athina etj., janë vende ku historia është tangible, është e prekshme. Në Roshnik, Historia është më tepër se e prekshme, është e papërballueshme. Këtu nuk e prek ti historinë, por të prek, të merr, të rrëmben, të degdis historia ty. Xhindi vazhdon të rrëfejë për vezirë, ministra, stërgjyshër. Kemi liqen. Ja atje tej Roshniku i Vogël. Kultivojmë prej shekujsh frutat më të shijshme, fikun sidomos. Këtu ku vigjëlon Babai i shenjtë me mjekër shkëmbore, nuk vjedh as nuk rren dot. Këtu po vodhe dhe po rrejte, të merr dreqi. Të zënë sëmundje të pashërueshme. Të bie mishi çikçika. Ikim në kurbet. Por edhe vijmë. Nuk kemi asnjë shtëpi dhe asnjë tokë të braktisur. Shtëpitë i kemi të gjitha të reja. Adhurues i të kaluarës së lavdishme historike të Roshnikut për të cilën edhe kishte shkruar, i bukurisë së natyrës, begatisë së tokës, më 2008 këtu erdhi Ismalil dhe Helena Kadare. Mbollën këtë ulli.
Në Roshnik kanë ardhur shkencëtarë nga an’ e anës që kanë bërë matje dhe studime. Roshniku është nga vendet me klimën, cilësitë meteorologjike, gjeologjike, gjeofizike, relievin, lagështinë, temperaturat, erërat, lartësinë nga deti, më të përshtatshme për të kultivuar rrushin dhe bërë verëra nga më të mirat në botë… Faleminderit Qyprilli! Mjaft për sot. Truri nuk më nxë më. Do vij përsëri. Në kthim, Berati ndajnat’herë. Ethet e turizmit, Good evening, Buona sera, Ïðèâåò äåâî÷êà, makina karroca, vegla, llaç e tulla, të gjithë nguten te shtëpia te hoteli, te bujtina, te leku, dollari, euro, rubla. Secili do me ndërtu hotelin e vet. Nuk e dua Shqipërinë të përpiktë si sahati i hoxhës që punon me dekika. As si Zvicra ku trenat vijnë me sekonda. E dua pa hajnira, pa rrena, pa dallavera. Si Beratin dhe Roshnikun. Kantier, kaotik, turistik.
