Nga Ervis Iljazaj
Në republikat parlamentare, komisionet hetimore janë një nga instrumentet kryesorë të funksionit të kontrollit që ka parlamenti ndaj pushtetit ekzekutiv. Madje, nga shumë studiues, mendohet se kontrolli ndaj qeverisë ka mbetur funksioni i vetëm që parlamenti kryen, duke patur paraysh se propozimet legjislative vijnë pothuajse të gjitha nga qeveritë. Dhe ky është një fenomen jo vetëm shqiptar, edhe pse këtu te ne ky fenomen është më i theksuar. Kontrolli i parlamentit ndaj qeverisë në republikat parlamentare ëshë thelbi i demokracisë, pasi qytetarët nuk votojnë për ekzekutivin, por vetëm për legjislativin nga del dhe qeveria. Prandaj ekziston edhe mocioni i besimit dhe i mos-besimit midis dy pushteteve.
Në shumë vende ku kanë forma qeverisjeje parlamentare, komisionet hetimore parlamentare janë instrumente shumë të rëndësishëm në dorë të legjislativit. Nëpërmjet punës së tyre janë hartuar ligje, janë bërë reforma të rëndësishme, janë luftuar krimi i organizuar apo dhe grupe mafioze. Si të thuash, përdoren në shërbim të qytetarëve si funksion kryesor që qytetarët i kanë deleguar parlamentarëve. Komsionet hetimore kryesisht janë konceptuar si instrument i pakicës parlamentare, por kjo nuk do të thotë që nuk mund ta përdorë dhe mazhoranca.
Nëse ne vendet demokratike komisionet hetimore janë një gjë serioze, në Shqipëri, fatkeqësisht, janë gjithmonë e më shumë duke degraduar si institucion parlamentar. Ditët e fundit me komisionin hetimor për disa koncesione në shëndetësi e tregojnë të qartë këtë. Madje, Shqipëria mund të shërbejë si manual se si këto institucione kaq të rëndësishme parlamentare mund të degradojnë.
E para, mund degradojë një institucion parlamentar kur me përdorimin e tij abuzohet. Kur kërkohen komisione hetimore parlamentare për çfarëdo lloj tematike, madje kërkohen dhe 8 komisionet hetimore parlamentare në të njëjtën kohë. Aq më tepër kur një komision hetimor lejohet si pasojë e një marrëveshjeje opozitë-pozitë.
E dyta, kur mazhoranca parlamentare mendon se e ka ajo në dorë të ngrihet ose jo një komision hetimor parlamentar, dhe jo një e drejtë kushtetutese e opozitës.
E treta, kur ngrihet një komisionit hetimor paralmentar për një çështje që është duke u hetuar nga drejtësia, ashtu sikurse është komisioni për tenderat në shëndetësi. Dhe në këto raste, më shumë se sa ndihmohet drejtësia, ajo pengohet. Ose më saktë, kërkohet të konfondohet opinioni publik.
E katërta, kur në një komision hetimor parlamentar bërtitet, ulëritet, madje dhe përplasen fizikisht anëtarët e tij, sepse qëllimi nuk është vënia përpara drejtësisë përgjegjësit, por thjesht propaganda politike e një pale. Madje, lihen me orë të tëra të presin dëshmitarët me pranga në duar për dy ditë me radhë. Të bërtasësh dhe të ulërasësh, nuk tregon aspak se je agresiv me qeverinë nëse komisioni nuk arrin qëllimet e tij për të cilat ekziston. Mund të jesh agresiv fizikisht, por jo politikisht.
Dhe e fundit, por më e rëndësishmja, kur aprovohet një ligj për komisionet hetimore parlamantare që është antidemokratik dhe shërben si një mur mbrotjës ndaj pushtetit. Njësoj si ligji që ka sot Shqipëria për këto komisione. Një ligj me këto karakteristika nuk ekziston në asnjë vend demokratik.
Në të gjithë historinë e parlamentarizmit shqiptar, i vetmi komision hetimor që ka kryer funksionin e tij ashtu sikurse e kërkon ligji dhe detyra e parlamentit, është ai për inceneratorët, i cili dha rezultatet e tij pozitive. Por dhe ai, u ngrit si pasojë e këmbënguljes së aleatëve ndërkombëtarë të Shqipërisë, dhe jo prej vullnetit të politikës tonë. Degradimi i këtij institucioni parlamentar kaq i rëndësishëm për demokracinë, është një nga shenjat e qarta se si parlamentarizmi shqiptar ka degraduar në përgjithësi./Liberale.al
