Para 96 vitesh në Çeki lindi Milan Kundera. Kundera vetë shpesh bënte shaka që kishte lindur në ditën e gënjeshtrave.
I dukej ironike pasi ai ishte një romancier. Por që e donte tepër muzikën…E deshi dhe gjuhën frënge, aq sa pasi u zhvendos në Francë nguli këmbë që gjithë vepra e tij të kategorizohej si letërsi franceze. Profesioni i tij në njëfarë mënyre ishte të thoshte gënjeshtra, të rrëfente histori të bukura, të joshte dhe të gënjente njerëzit. Kjo dhe e bënte të qeshte. Gënjeshtra. Kundera ka shkruar shumë libra me ese (Testamentet e tradhtuara, Një takim), shumë romane (Lehtësia e padurueshme e qenies, Shakaja), por asnjëherë nuk i është afruar poezisë.
Publicistikës dhe politikës po. Disa nga librat e tij më të mirë hapen me anekdota politike (Libri i të qeshurit dhe harresës) ose ka shkruar mirëfilli për politikë (Një perëndim i rrëmbyer. Kundera është një romancier i kursyer në fjalë, por krenar që është i tillë në traditën e romanit të madh. Orhan Pamuk ka thënë për Kunderën se nuk ka rëndësi forca apo shkëlqimi i pikëpamjeve të tij sa zemërimi, ose, më mirë mënyra e të shprehurit të tyre nëpërmjet zemërimit. Kundera e vë veten në të njëjtin rang me Servantesin dhe Kafkën. Dhe ka të drejtë. “Lehtësia” është një kryevepër e letërsisë botërore, por jo më shumë se “Pavdekësia” apo “Ngadalësia”.
Historia e letërsisë fitoi një figurë të re në panteonin e saj, në panteonin e artistëve të jashtëzakonshëm. Ka shkruar edhe në çekisht edhe në frëngjisht. Përkthimet e librave të tij në frëngjisht i ka korrigjuar gjithmonë vetë, për këtë arsye ato nuk konsiderohen përkthime, por vepra origjinale. Për shkak të censurës komuniste në vendlindje, librat e tij u ndaluan. Ai është bërë shumë i njohur me libra si: “Shakaja”, “Përjetësia”, “Identiteti”, “Mosdija”, “Lehtësia e padurueshme e qenies etj.” Shumica e librave të tij janë përkthyer nga Saverina Pasho, Mirela Kumbaro dhe Balil Gjini dhe janë botuar nga “Dituria”.
ANGAZHIMET
Kundera e përfundoi shkollën e mesme në Brno më 1948. Më pas ai vazhdoi studimet e larta për letërsi dhe estetikë pranë Fakultetit të Arteve në Universitetin Charles. Pas dy vitesh studime u transferua në Fakultetin e Filmit të Akademisë së Arteve të Bukura ne Pragë, ku u përqendrua në regjisurë dhe skenografi. Më 1950 Kundera u detyrua t’i ndërpriste studimet për arsye politike. Pas diplomimit më 1952 u caktua si profesor i letërsisë botërore pranë Akademisë së Filmit. Kundera i përkiste brezit të të rinjve çekë që nuk e kishin provuar Republikën Demokratike Çekosllovake të paraluftës. Rritja e këtij brezi u karakterizua prej eksperiencës së fituar nga Lufta e Dyte Botërore dhe pushtimi gjerman.
Përvoja e totalitarizmit gjerman krijoi një imazh bardh e zi të botës tek ky brez (komunizëm dhe fashizëm) dhe, për rrjedhoje, shtyu një pjesë të madhe të tyre të aktivizoheshin pranë rretheve marksiste dhe të anëtarësoheshin në Partinë Komuniste. Milan Kundera u anëtarësua në Partinë Komuniste Çekosllovake, e cila ishte në pushtet në vitin 1948, kur ishte ende një adoleshent. Më 1950 bashkë me një tjetër shkrimtar çek, Jan Trefulka, Kundera u përjashtua nga partia për “aktivitete kundër partisë”. Trefulka e përshkruan incidentin në novelën e tij Pršelo jim štìstí (Lumturia ra mbi ta) ndërsa Kundera u frymëzua nga kjo ngjarje për të shkruar novelën e tij të parë Žert (Shakaja, 1967).
Milan Kundera u ripranua në Partinë Komuniste më 1956. Më 1970 ai u përjashtua nga partia për herë të dytë. Kundera së bashku me artistë dhe shkrimtarë të tjerë si Václav Havel, ishte i përfshirë në Pranverën e Pragës së vitit 1968. Gjatë kësaj periudhe reformizmi dhe optimizmi i pakët u shtypën nga pushtimi i Çekosllovakisë nga Bashkimi Sovjetik në gusht të 1968. Kjo e ndau nga kultura dhe jeta çeke, ndaloi përkthimin e librave të tij të shkruar në frëngjisht në çekisht (publikimi ose ripublikimi i librave të tij të vjetër në Republikën Çeke u lejua vetëm pas 1989). U nda nga jeta më 11 korrik 2023 në Paris.
