Pas dixhitalizimit masiv në pandeminë e Covid-19, ngadalësimi i rritjes së kërkesës globale për shërbime teknologjike, po ndikon te tregu vendas i punësimit për sektorin. Kërkesa globale më tepër është e fokusuar te risitë teknologjike të fushës së Inteligjencës Artificiale. Për të garantuar qëndrueshmëri, kompanitë vendase po diversifikojnë kontratat. Për rrjedhojë, edhe oferta për punësim po orientohet drejt profileve specifike.
Transformimet globale të kërkesës në sektorin e Teknologjisë së Informacionit, po nxisin ndryshime në tregun vendas të punësimit. Për disa nga drejtuesit e kompanive kryesore të Teknologjisë së Informacionit, oferta për punë në tregun e brendshëm ka nisur të ngadalësohet.
Operatorë të tjerë pohojnë se punësimet e tyre janë të orientuara për profile specifike inxhinierësh, duke e bërë më të vështirë përfshirjen e të rinjve pa eksperiencë.
Ndryshimi në tregun e punës, sipas drejtuesve të kompanive të sektorit TI, fillimisht është ndikuar nga rënia e kërkesës globale për shërbime në teknologji, pas rritjes së vrullshme që pati në pandeminë e Covid-19.
Në 2021 pati një bum të përdorimit të teknologjive të reja informatike, si për aplikacionet e shitblerjeve online, të kontrollit shëndetësor dhe të aplikacioneve për lojëra virtuale. Kjo solli rritje të jashtëzakonshme të kërkesës për zhvillues jashtë, por edhe në Shqipëri.
Në atë periudhë në mbarë botën, për të përballuar rritjen e kërkesës, kompanitë u shtuan në staf, të cilat prej muajve të verës së vitit 2022 filluan të bien në mënyrë drastike. Për rrjedhojë, shumica e kompanive u detyruan të largojnë nga stafi një numër të konsiderueshëm punonjësish.
Aktualisht transformimi dixhital global po nxit më tepër kërkesën e kompanive për investime të reja në fushat e Inteligjencës Artificiale (AI) dhe sigurisë kibernetike. Për t’u përshtatur me kërkesën dhe për ruajtur qëndrueshmërinë financiare, kompanitë ofruese të shërbimeve po diversifikojnë kontratat.
“Në treg, kërkesa për investime në teknologji ka pësuar rënie të dukshme, veçanërisht pas periudhës së pandemisë së Covid-19, kur sektori përjetoi një flluskë të fortë për shkak të dixhitalizimit masiv. Megjithatë, kjo ulje kërkese nuk është uniforme për të gjithë aktorët në treg.
Kompanitë që janë pozicionuar si ofrues të shërbimeve të cilësisë së lartë, dhe jo thjesht suport IT, vazhdojnë të përjetojnë kërkesë të qëndrueshme nga klientët që kërkojnë zgjidhje teknologjike të avancuara dhe me vlerë të shtuar”, pohon themeluesi dhe drejtuesi i kompanisë “Ritech”, Aleksandër Risilia.
Ai shton se për të ruajtur qëndrueshmërinë financiare, kompania “Ritech” ka diversifikuar kontratat dhe ka përmirësuar proceset e brendshme.
“Në këtë kuadër, kompania jonë ka adoptuar një qasje të orientuar drejt risive teknologjike, duke sjellë shërbime të reja që përfshijnë automatizimin inteligjent, implementimin e sistemeve të bazuara në Inteligjencë Artificiale dhe zhvillimin e zgjidhjeve të personalizuara për menaxhimin e të dhënave dhe optimizimin e proceseve të biznesit.
Fokusi në inovacion dhe përshtatja ndaj nevojave specifike të klientëve na ka lejuar jo vetëm të mbajmë klientët ekzistues, por edhe të tërheqim biznese të reja që synojnë transformimin dixhital të operacioneve të tyre”.
Gjatë vitit 2024, një ndër kompanitë më të mëdha të sektorit të teknologjisë së informacionit “Lufthansa Industry Solutions”, sipas administratores Albana Shkurta, ka parë rritje të kërkesave për shërbime teknologjike dhe dixhitale, duke reflektuar një tendencë globale të investimit në inovacion dhe dixhitalizim.
Zonja Shkurta shton se kompania pret një rritje të qëndrueshme të kërkesës, por me një ritëm më të ulët, duke reflektuar tendencat e industrisë në botë.
“Kërkesa e bizneseve për investime në teknologji ka shfaqur një tendencë të qëndrueshme në rritje, pasi kompanitë përpiqen të përmirësojnë efikasitetin, të optimizojnë proceset dhe të forcojnë pozicionin e tyre në treg.
Transformimi dixhital dhe nevoja për të qenë të qëndrueshëm përballë kërkesave të tregut po nxisin investime të reja, veçanërisht në fushat e Inteligjencës Artificiale (AI), cloud computing dhe sigurisë kibernetike.
Brenda grupit Lufthansa (LH Group), ka një trend në rritje të investimeve në teknologji, duke reflektuar përkushtimin për inovacion dhe përmirësimin e vazhdueshëm të proceseve operacionale”.
Edhe administratorja e kompanisë “Soft Solutions”, znj. Arjola Koromani, thotë se kërkesa për investime në teknologji ka pasur rritje të qëndrueshme, sidomos në zgjidhje për automatizim dhe optimizim procesesh.
“Kompania jonë ka sjellë disa shërbime risi në treg, duke përfshirë zgjidhje të avancuara në zhvillimin e Inteligjencës Artificiale, shërbime për sigurinë kibernetike dhe sisteme për analizë të të dhënave që i ndihmojnë bizneset të marrin vendime më të informuara.
Industria në të cilën ne operojmë është vazhdimisht e ndryshueshme me prurje të reja dhe për këtë, ne kemi gjithashtu në fokus fushën e kërkimit dhe research-it, e cila lidhet shumë ngushtë me të gjithë pikat që sapo përmenda më lart”.
Por në këtë periudhë, problem kryesor mbetet edhe fuqizimi i Lekut, i cili ka krijuar presion mbi eksportuesit, përfshirë ata të shërbimeve IT, duke ulur konkurrueshmërinë e produkteve dhe shërbimeve në tregjet ndërkombëtare.
“Kjo situatë kërkon një qasje të balancuar për të mbrojtur biznesin nga këto ndikime të jashtme dhe për të ruajtur avantazhet konkurruese në një sektor të sfiduar globalisht”, thekson drejtuesi i kompanisë “Ritech”.
Si po ndryshon oferta dhe kërkesa e tregut të punës
Kompanitë e Teknologjisë së Informacionit në vend ofrojnë shërbime ndaj të tretëve, të fokusuara kryesisht në tregun amerikan dhe europian. Ngadalësimi i kërkesës për shërbime teknologjike në tregun e huaj krahasuar me periudhën e pandemisë, po ndikon edhe tek oferta për punësime në tregun vendas.
“Tregu i punës ka nisur të ngadalësohet për shkak të një cikli ekonomik global në industrinë e IT-së, që ka çuar në ulje të ritmit të punësimeve dhe në një ngopje për disa pozicione specifike”, thotë z. Risilia.
Nga ana tjetër, kërkesa e të rinjve për punësime në këtë sektor vijon të mbetet e lartë, për shkak të pagesave të larta që ofron sektori për të punësuarit. Në shumë raste, për shkak të përfitimeve, të rinjtë janë nxitur për të ndjekur studime apo kurse profesionale në teknologji.
Por aktualisht, në kushtet e rënies së ofertës dhe kërkesës së lartë për punësime dhe orientimeve globale për shërbime sa më inovatore, punësimet e kompanive janë të orientuara kryesisht për punë të specializuara në profile pune me risitë e novacionit ose me eksperiencë.
“Kërkesa e të rinjve për të punuar në sektorin e IT-së vijon të jetë shumë e lartë, duke ndjekur trendin e viteve të fundit. Kjo kërkesë ndikohet dhe diktohet veçanërisht nga përfitimet e larta që ofron kjo fushë, si pagat konkurruese, mundësitë për punë fleksibël dhe shanset për një zhvillim të shpejtë të karrierës.
Megjithatë, edhe pse shumë të rinj po ndjekin studime dhe trajnime në fushën e teknologjisë, oferta ende nuk arrin të plotësojë tërësisht kërkesën e tregut, i cili aktualisht shkon drejt profileve specifike dhe me përvojë, duke bërë kështu pak të vështirë punësimin e të rinjve pa eksperiencë në tregun e punës.
“Rekrutimi është gjithmonë sfidues, sepse duhet gjithmonë të bësh kombinimin e duhur midis aftësive specifike të kërkuara, konkurrencës në treg për kandidatë të kualifikuar dhe pritshmërinë të larta të kandidatëve”, pohon Albana Shkurta, nga kompania “Lufthansa Industry Solutions”.
Themeluesi i kompanisë “Ritech”, Aleksandër Risilia, rekomandon se në kushtet e ndryshimeve të kërkesës për shërbime në botë, është e domosdoshme që edhe programet mësimore në vend të orientohen drejt risive teknologjike.
“Kërkesa e të rinjve për të punuar në sektorin e IT-së dhe numri i të diplomuarve në këtë fushë kanë vazhduar të rriten në mënyrë progresive, duke reflektuar interesin e lartë për profesionet teknologjike dhe përfitimet që ato ofrojnë.
Por tregu i punës ka nisur të ngadalësohet. Në këtë kontekst, ka një nevojë urgjente për të orientuar arsimin drejt themeleve të domosdoshme, si aftësitë bazë të komunikimit të shkruar dhe verbal, si dhe bazat teknike në TI, përfshirë Algoritmikën, Struktura e të Dhënave dhe Mendimin sipas Sistemeve (Systems Thinking)”.
Profesioni i IT, ndër më të paguarit në 2023
Sipas të dhënave të INSTAT, për pagat sipas profesioneve, në vitin 2023 profesioni i dytë më i paguar në vend ishte “Specialistë të Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit”, me pagë mesatare prej 144 mijë lekësh në muaj.
Profesionistët e IT kanë marrë mesatarisht 16 mijë lekë, ose 12.6% më shumë në 2023 krahasuar me vitin paraardhës. Për herë të parë në 2023, ky grup rezultoi i dyti ndër më të paguarit.
Grupi për profesionin “Drejtues administrativë dhe komercialë” ka dhe pagën më të lartë në vend, me 194 mijë lekë në muaj për 2023. Në krahasim me vitin e mëparshëm, paga e tyre është rritur me 15 mijë lekë, ose 8.6%.
“Drejtues prodhimi dhe shërbimesh të specializuara” kaluan në profesionin e tretë më të paguar, me pagë mesatare prej gati 144 mijë lekësh në muaj, me rritje 9.2% (+12 mijë lekë).
Në rritjen e pagave për punonjësit e punësuar në sektorin e Teknologjisë së Informacionit ka ndikuar orientimi i bizneseve drejt teknologjisë së bashku me mungesën e specialistëve të këtij sektori për shkak se është një nga profesionet që po emigron më shumë.
Krahas rritjes së pagave, me qëllim frenimin e emigracionit, për rritjen e numrit të inxhinierëve të kualifikuar, shumë kompani po fokusohen te përgatitja e tyre profesionale, nëpërmjet ngritjes së akademive, mbështetur në programe specifike të brendshme të kompanisë ofruese të shërbimeve teknologjike.
“Tregu i punës në fushën e teknologjisë në Shqipëri është në zgjerim dhe ne e kemi parë në rastet konkrete të kompanisë sonë. Kërkesa për të rinj në IT dhe fushat e programimit është e lartë, por edhe ofertat për pozicione pune janë rritur.
Për ne ruajtja e standardeve është shumë e rëndësishme për “produktin final” prandaj, shpeshherë hasim edhe sfida në rekrutim, pasi kërkohet që punonjësit të kenë padyshim specializim dhe aftësi të avancuara në përputhje me pozicionet për të cilat ato aplikojnë.
Për ne është shumë i rëndësishëm investimi te të rinjtë gjithashtu, ndaj edhe kemi në fokus zhvillimin e talenteve përmes ‘Soft Academy’ dhe programeve të brendshme për të siguruar burime njerëzore të përgatitura”, pohon administratorja e “Soft Solutions”, Arjola Koromani.
Potencialet e zhvillimit dhe sfidat e tregut
Drejtuesit e kompanive kryesore të Teknologjisë së Informacionit pohojnë njëzëri se tregu vendas ka ende shumë potenciale për t’u zhvilluar, për shkak të kostos së ulët nga lehtësitë fiskale. Por prej tyre kërkohet zgjidhja e mjaft sfidave, veçanërisht frenimi i emigracionit të të rinjve.
“Tregu i Teknologjisë së Informacionit në Shqipëri ka potencial të madh për t’u zhvilluar dhe për të kontribuar ndjeshëm në ekonominë e vendit. Ky potencial bazohet në disa avantazhe kryesore:
Rinia e talentuar shqiptare: Shqipëria ka një numër të madh të rinjsh të talentuar në fushën e IT-së, të cilët mund të gjejnë mundësi të mira për karrierë brenda vendit.
Institucionet arsimore të kualifikuara: Sistemi profesional ka institucione cilësore që përgatisin specialistë të mirëfilltë për tregun e teknologjisë.
Kosto e ulët: Shqipëria mbetet një vend me kosto tërheqëse për investime në IT, duke ofruar shërbime konkurruese në raport me kostot.
Lehtësi fiskale: Stimulimi në formë të përjashtimeve apo uljeve tatimore e bën më tërheqës zhvillimin e bizneseve në sektorin e IT-së në Shqipëri.
Nga ana tjetër, disa sfida pengojnë zhvillimin e plotë të këtij sektori:
Konkurrenca jo e ndershme: Praktikat jo të ndershme në treg ngadalësojnë investimet e huaja, pasi krijojnë pasiguri për investitorët.
Burokracia: Procedurat e ndërlikuara administrative janë një pengesë e madhe për kompanitë që kërkojnë efikasitet dhe zhvillim të shpejtë.
Tregu i vogël: Me një kërkesë të kufizuar në tregun vendas, kompanitë shqiptare duhet të mbështeten në tregje të huaja për rritje të qëndrueshme.
Emigracioni: Tendenca për t’u larguar bën që shumë talente të IT-së të zgjedhin mundësi të tjera jashtë vendit, duke dobësuar bazën e ekspertizës së sektorit në Shqipëri.
Nëse zgjidhen këto sfida, Shqipëria ka potencial të bëhet një qendër e rëndësishme për shërbimet IT, duke ndikuar pozitivisht në zhvillimin ekonomik të vendit.
Edhe administratorja e kompanisë “SOFT & SOLUTION”, znj. Arjola Koromani, e konsideron frenimin e emigracionit të të rinjve një nga sfidat që nevojitet të adresohet.
“Tregu i Teknologjisë së Informacionit në Shqipëri ka një potencial të madh zhvillimi, ashtu si edhe në vendet e tjera ndërkombëtare, duke kontribuar gjithnjë e më shumë në ekonominë e vendit.
Avantazhet kryesore janë rinia e edukuar teknologjikisht dhe kostot konkurruese për investimet. Faktorët që pengojnë zhvillimin e mëtejshëm të kësaj industrie do të lidheshin pak me pjesën e emigracionit të të rinjve të specializuar”, pohon ajo.
Drejtuesi i kompanisë “Ritech”, Aleksandër Risilia, thotë se duke tërhequr investime të huaja dhe duke zhvilluar një ekonomi dixhitale me start-up-e të suksesshme, Shqipëria mund të krijojë një avantazh konkurrues afatgjatë, duke u shndërruar në një qendër rajonale për shërbime dhe inovacione teknologjike./ MONITOR
