Nga Edison Ypi

Përmeti, Korça, Kuksi, Tropoja, Skrapari, Elbasani, Berati, Myzeqeja, bëjnë muzikë të hatashme, kanë vegla muzikore të mrekullueshme, thurin tekste inteligjente me ironira dhe autoironira fantastike, edhe me nënkuptime erotike.
Por jo si Kanga Shkodrane.
Kanga Shkodrane është Mbretëresha e Këngëve.
Kanga Shkodrane ka të shkrira brenda vetes gjithçka që ekziston, sende dhe shpirtra, të gjallë e të vdekur.
Drini, Liqeni, Buna, Kiri, përrenjtë, Deti, bora në male, gjithato ujra, vibracione, oshëtima, pëshpërima, psherëtima, janë pjesë përbërëse të Kangës Shkodrane. Janë ato që e bëjn Kangën Shkodrane më të bukurën në botë.
Nature Boy, Kiss of Fire, Dark Eyes, s’guxojnë të maten me Kangën Shkodrane, që është thurja më mahnitëse e tingullit me tekstin.
Ndërsa shkodranët i kanë dhënë Kangës Shkodrane Shpirtin, ujrat i kanë dhënë hapin, tempin, ritmin, tingujt, amëlsinë, Cukali Burrërinë, Malet Seriozitetin, Rrozafa Historinë.
Kanga Shkodrane asht një yllnajë me yj të zjarrtë që digjen e ndritin e ngrohin e kurrë nuk fiken.
Kanga Shkodrane asht nji Univers ku gjithçka asht serioze, gjithçka asht e përsosun, gjithçka asht e bukur.
Kanga Shkodrane asht nji ikje, një arratisje, një largim, evadim, çlirim, lehtësim, degdisje në qiej të largët ku s’ka gravitacion. Në skuta të fshehta ku nuk të gjen asnjë budall me të mërzit. Asnjë idiot me të çudit. Asnjë hajdut me të vjedh.
Duhet me ekzistu diku një tempull i muzikës.
Po. Ai tempull asht Shkodra. Altari i atij Tempulli asht Kanga Shkodrane.
Kanga Shkodrane asht e vetmja kang në botë që kurrë nuk gabon me ta çu gjakun në tru me përpikmëri në vendin e duhur dhe në sasinë e lypsur, për me të bo me ardh në vete, të ndjehesh normal, të ndjehesh i çlodhur.
Kanga Shkodrane nuk lejon me u ndigju në të njëjtin vend dhe në të njëjtin moment diçka tjetër veç Hirësisë së Saj.
Për shembull, po të thërret dikush në celular. Por zëri s’vjen. S’ka problem. Ai që po të thërret duhet me prit me fol derikur Kanga Shkodrane që dikush po e këndon, fërshëllen, ose dëgjon, të mbarojë.
Kanga Shkodrane nuk hesht vetëm celularin. Kudo ku dëgjohet, këndohet, mërmëritet, fëshfëritet, fërshëllehet, Kanga Shkodrane, hesht edhe bombën atomike nëse bën gabimin me shpërthy aty ku s’duhet, aty ku Kanga Shkodrane po këndohet.
Ndodh kjo, ngaqë, ku Kanga Shkodrane nigjohet, gjithçka hesht. Njëlloj si në pyll, ku, kur nis e këndon Bilbili, harabelat, gjinkallat, papagallat, qyqet, kukuvajkat, ndalin këngën, përrenjtë ndalin zhaurimën, gjethet fëshfërimën, ariu hungurrimën, qeni lehjen, ujku kafshimin, të gjithë heshtin, të gjithë ulin kokën me nderim.
Serenata nuk i këndohet Nuses. Nuses ja ke pi dhe ta ka pi sherbetin. Serenata i këndohet të dashurës.
E pra Kanga Shkodrane e bën edhe të pamundurën, i këndon serenatë Nuses më bukur se dashnores.
Kanga Shkodrane asht ngrohje, ndezje, rrjedhje, shpërthim, erruptim, derdhje, më magjike se çdo qef e kënaqsi e kësaj Bote.
Muzikat e vendeve të tjera janë edhe ato të bukura, janë edhe ato mbretëresha. Por janë mbretëresha pa kurorë. Janë guacka bosh. Pa perlë brënda.
Grisja pentagramin Kangës Shkodrane, shkatrroja veglën muzikore, bëje sa një kokrrizë rëre, po deshe edhe digje, ose zgjeroje sa të dush. S’ke bo asigjo. Je lodh kot. Kanga Shkodrane asht po ajo. Nuk ka ndryshu aspak.
Ose dërrmoje Cukalin. Rrafshoje Taraboshin. Pije Liqenin. Thaje Detin. Ndale Drinin. Pengoje Bunën. Prap s’ke bo gjo. Kanga Shkodrane s’don me dit për pirje e thithje, shkatërrime e rrafshime. Ajo do vazhdojë të jetë po Ajo që ka qenë dhe do jetë në shekuj.
Veç nji t’keqe Kanga Shkodrane e ka: Nuk munet me u nigju pa lot në sy.

Nga Ahmed Charai

Më 27 maj, Henry Kissinger festoi ditëlindjen e 100-të. Një jetë shumë e gjatë dhe me pasoja të jashtëzakonshme në dy botë shumë konkurruese të diplomacisë dhe ideve. Pasi u largua nga Gjermania naziste, Kissingeri mbërriti në Shtetet e Bashkuara në vitin 1938 si një adoleshent i pasionuar pas librit por pa ndonjë perspektivë të shpejtë në horizont.

Tridhjetë vjet më vonë, ai do të udhëhiqte politikën e jashtme të SHBA-së, fillimisht si këshilltar për sigurinë kombëtare, më pas si Sekretar Shtetit i 2 presidentëve, Richard M.Nixon dhe Gerald R. Ford.

Në vitin 1973, ai bashkë-fitoi Çmimin Nobel për Paqe. Në 4 vitet e tij si Sekretar i Shtetit, ai ndihmoi në dhënien fund të luftës më të diskutueshme të Amerikës, asaj të Vietnamit, e ndau Kinën nga Rusia dhe rishikoi kufijtë e disa shteteve-kombe. Librat e tij, të mbushur me kërkime të kujdesshme dhe argumente të përpunuara, vazhdojnë të jenë në krye të listës së më të shiturve dhe të tërheqin vëmendjen e liderëve dhe mendimtarëve anembanë botës. Edhe kur kanë kaluar disa dekada pas largimit nga detyra, ai vazhdon të konsultohet nga drejtorët ekzekutivë, kandidatët presidencialë apo analistët.

Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, e kryesuar nga një burrë tjetër i madh, një patriot dhe një nga njerëzit më të ndritur të establishmentit amerikan, John Hamre, organizoi një pritje për nder të Kissinger për të festuar arritjet e tij të jashtëzakonshme. Hamre e filloi fjalimin e tij duke analizuar historinë e dekadave të fundit dhe gjurmën që la Kissinger në të.

Së pari, ishte Lufta e Vietnamit, një konflikt që kishte hyrë në një ngërç. Viti nisi me ofensivën e madhe të Tet-it nga forcat e Vietnamit të Veriut, të cilën Shtetet e Bashkuara e mposhtën duke pësuar edhe vetë humbje serioze. Ne shtator të atij viti, Viet Kongu pushoi së ekzistuari si një forcë e veçantë luftarake, por kjo nuk do të thoshte asnjë fitore për Shtetet e Bashkuara.

Sepse ushtria e Vietnamit të Veriut po bëhej një forcë gjithnjë e më vdekjeprurëse, me divizionet e saj të tankeve që ishin në zgjerim e sipër dhe me avionët sovjetikë dhe raketa anti-ajrore që ishin gjithnjë e më efektive. Për sa kohë që BRSS dhe Kina e mbështetën Veriun, Shtetet e Bashkuara nuk mund ta mposhtnin kurrë atë.

Ai ngërç ishte i dukshëm dhe e përçau Amerikën. Protestat, si kundër luftës po ashtu edhe pro-luftës e ndanë kombin. Në televizor, amerikanët panë rrënojat e djegura në Saigon dhe djegien e kartave në Seattle. Publiku ishte i lodhur nga lufta. Dhe ishte Kissinger ai që udhëhoqi bisedimet e paqes. Është e vërtetë, që Vietnami i Jugut kapitulloi në vitin 1975. Por, 2 vjet më parë, ushtria amerikane ishte në gjendje të realizonte një tërheqje të sigurt dhe mbi të gjitha me dinjitet.

Ndërkohë ne i detyrohemi Kissinger për politikën e famshme të frenimit të Bashkimit Sovjetik. Për herë të parë, Shtetet e Bashkuara dhe BRSS ranë dakord të ngadalësojnë ndjeshëm garën e armëve bërthamore. Për pasojë, disa konflikte rajonale u de-përshkallëzuan. Lufta bërthamore u shmang dhe u kursyen miliona jetë njerëzish në Azinë Juglindore, Afrikën Jugore dhe midis ishujve të Paqësorit, pra në çdo vend ku guerilët komunistë luftuan me shtetet pasuese të fuqive koloniale.

Për të forcuar pozicionin e Amerikës në Azi, administrata Nixon arriti një afrim diplomatik me Kinën kontinentale, nga e cila Shtetet e Bashkuara ishin distancuar që nga viti 1949, kur komunistët morën pushtetin. Për të vulosur marrëdhënien e re, Nixon zhvilloi një udhëtim spektakolar në Kinë në shkurt 1972.

Pas 6 tetorit 1973, zyrtarët izraelitë i telefonuan Kissinger për t’i thënë se po përballeshin me një pushtim. Forcat egjiptiane po sulmonin në Gadishullin e Sinait, ndërsa ushtria siriane ishte në veri të Izraelit. Sapo kishte nisur e ashtuquajtura Lufta e Katërt Arabo-Izraelite. Nixon e dërgoi Kissinger për të negociuar me Izraelin, Egjiptin dhe Sirinë, dhe ndodhi ajo që hyri në histori si “diplomacia e anijes kozmike”. Në fund pati një paqe të re dhe këtë herë të qëndrueshme. Ajo i shërbeu disa interesave të rëndësishme amerikane: ndaloi ciklin e pushtimeve, ndaloi embargon nga shtetet arabe eksportuese të naftës dhe krijoi terrenin për një traktat historik paqeje midis Izraelit dhe Egjiptit (Marrëveshja e Camp David e presidencës Carter).

Kissinger mund të jetë i vetmi fitues i çmimit Nobel për Paqe, që ka siguruar më shumë paqe pas fitimit të çmimit se sa më herët. Këto suksese e bëjnë atë një diplomat me një staturë historike. Intensiteti dhe shtrirja e këtyre nismave diplomatike dhe suksesi i tyre – në kuptimin që të gjitha prodhuan marrëveshje – nuk kanë asnjë paralele në historinë amerikane dhe ndoshta as në historinë e Izraelit.

Me mrekullitë e tij në fushën e diplomacisë, Kissinger la gjurmë në shekullin XX-të. Ndërsa e pranon se profetët kanë “vizionin më të pasionuar”, Kissinger thotë se preferon më shumë shtetarët, pasi ata i njohin realitetet në terren dhe mund të shohin vlerë në përfitimet në rritje.

Mjerisht, klima politike aktuale nuk inkurajon shfaqjen e liderëve si Kissinger. Libri i tij kushtuar “udhëheqjes”, tregon rëndësinë që ka ndërtimi i konsensusit për çështjet kryesore. Një udhëheqës politik nuk mund të zhvillojë një vizion që i jep statusin e një burri shteti, duke postuar në Twitter apo Facebook.

Përkundrazi, siç shkruan Kissinger, udhëheqësit lindin nga studimi i kujdesshëm i historisë. Të gjitha demokracitë vuajnë nga e njëjta sëmundje: Një klasë politike e varfër intelektualisht, e cila është më e fiksuar pas sondazheve dhe rrjeteve sociale sesa nga një vizion për shoqëritë e tyre.

Por ky është një problem, të cilin duhet ta marrin në konsideratë edhe mendimtarët që mendojnë sot për nesër: Si mund të vazhdojë Amerika ta udhëheqë botën pa liderë që mund të kombinojnë teorinë e lartë dhe pragmatizmin e bazuar, siç bënte Kissinger?

Nga Ervis Iljazaj

Megjithëse Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë bën 25 vite nga miratimi me referendum i saj, në nëntor të vitit 1998, është e qartë se nga struktura politiko-institucionale ka mbetur pak ose aspak. Në thelb, që nga ndryshimet kushtuese të 2008-s me marrëveshjen Rama-Berisha, mund të thuhet se ajo kushtetutë nuk ekziston më, ose është një Kushtetutë që ‘’ecën e vdekur’’.

Ndryshimet e 2008-së, si pasojë e një marrëveshje politike bazuar në interesin e liderve të asaj kohe dhe jo në interesin publik, ndër të tjera të hartuara brenda natës, rrëzuan themelet e ekuilibrave kushtetues që ishin vlera kryesore e saj, të paktën në tre drejtime.

E para, krijoi partitë politike të kryetarit. Me ndryshimin e sistemit zgjedhor, vitet që pasuan treguan se kaluam në një kryetaro-kracia apo në një personalizim të jetës politike. Ky ndryshim rezultoi i dëmshëm për demokracinë e re përfaqësuese të Shqipërisë. Kushtetuta e 1998 i jep një rol të rëndësishëm partive politike brenda rendit kushtetues. Mirëpo, këtë rol ja ka dhënë duke patur parasysh organizmin demokratik të tyre, ashtu sikurse përcakton vetë Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë. Kjo garanci e funksionimit demokratik të partive, me ndryshimin e 2008-s ka rënë, dhe si pasojë, ka rënë themeli i kryesor i demokracisë përfaqësuese dhe rolit shumë të rëndësishëm që partitë politike kanë. Në këtë mënyrë partitw politike nga institucione garantuese, tashmë janë kthyer në institucione uzurpuese të rendit kushtetues. Ndryshimet kushtetuese të 2008-s, praktikisht kanë ndërtuar një regjim partitokratik, ndër të tjera një partio-kraci pa parti, duke qenë se ato nuk ekzistojnë më si institucione demokratike por si institucione private të një njeriu.

E dyta, ndryshimet kushtetuese të 2008-së që ndryshuan mënyrën e zgjedhjes së Presidentit të Republikës nga mazhorancë e kualifikuar më mazhorancë absolute, ulën ndjeshëm rolin e institucionit të Presidentit si garant i unitetit popullor dhe si garant i ekuilibrave institucional, i cili është aty pikërisht për të garantuar rendin kushtetues në emër të unitetit të Republikës dhe parimeve të saj. Presidenti i Republikës në republikat parlamentare, ashtu sikurse është Shqipëria, nuk ka kompetencë në asnjë nga pushtetet legjislativ, ekzekutiv apo gjyqësor. Por Kushtetuta i jep mundësi që nëpërmjet dekreteve të marrë pjesë në ushtrimin e të trejave këtyre pushteteve. Kjo pikërisht për të ruajtur ekuilibrat midis pushteteve. Mirëpo, që nga 2008, kur Presidenti është shprehje e vullnetit të mazhorancës, ose ka krijuar presidentë tërësisht të varur nga mazhoranca, ose në rastin tjetër tërësisht konfliktual me mazhorancën. Në të dyja rastet, ka krijuar presidentë që nuk mund ta ushtrojnë rolin dhe misionin që Kushtetuta u ngarkon.

E treta, ndryshimet kushtetuese të 2008-së dhe zhvillimet politike që e pasuan sollën zgjerimin e pushtetit të ekzekutivit në raport me parlamentin dhe institucionet e tjera. Aq më tepër kjo është problem, kur në Shqipëri nuk votojmë për pushtetin ekzekutiv, por vetëm për legjislativin. Në thelb parlamenti sot është kthyer në një organ ratifikues të qeverisë dhe kryeministrit, duke prishur kështu të gjithë filozofinë e formës së qeverisje parlamentare.

Të tre këto elementë dhe deformime nga Kushtetuta origjinale e 1998, praktikisht kanë prishur themelet e një demokracie kushtetuese përfaqësuese. Në bazë të demokracive  kushtetuese janë organizmi demokratik i partive politike, ndarja e pushteteve dhe ekuilibri kushtetues midis tyre, kufizimi i pushtetit të qeverisë dhe shmangja e tiranive të mazhorancës. Pa këto tre elementë sot demokracia shqiptare ngjan më shumë si demokracitë e shekullit të kaluar, ku ekziston parimi i qeverisjes së mazhorancës dhe procedurat formale të saj, por mungonin të gjitha garancitë e lirive dhe të drejtave themelore të njeriut si liritë politike, sociale, ekonomike apo personale si dhe garancia e ndarjeve të pushteteve. Mungonte pra, ajo që sot quhet demokracia kushtetuese. Mungesë e cila solli instalimin e shumicës së regjimeve totalitare të shekullit të kaluar, të cilat erdhën në pushtet në shumicën e rasteve nëpërmjet votës popullore. Në këtë kuptim, është urgjente domosdoshmëria që në Shqipëri të fillojë debati për  konceptimim e një kushtetutë të re, e cila të ketë parasysh rikuperimin e parimeve të demokracive kushtetuese europiane, sa nuk është ende vonë.

/Liberale.al/