Nga Ermal Peçi

Në vitet më të errëta të pas-2021-shit, një pjesë e politikës shqiptare nisi të ushqente demokratët me një retorikë sovraniste, të mbështetur mbi një narrativë mashtruese: se aleanca me Shtetet e Bashkuara të Amerikës ishte prishur prej “ndërhyrjeve” të brendshme dhe se Shqipëria duhej të “çlirohej” nga “ndikimet” e huaja. Ishte një përpjekje e qëllimshme për të justifikuar një realitet personal: shpalljen “non grata” të liderit historik të PD-së, Sali Berisha.

Kjo kthesë nuk ndodhi për interesa kombëtare, por për interesa personale. Nën flamurin e “sovranizmit”, demokratët u gënjyen, u përdorën dhe u çorientuan. Madje më keq: partia u përça. Ata që deri dje na mësonin se pa Amerikën nuk ka demokraci, sot e shanin ambasadën amerikane nga mëngjesi në darkë.

Sa më shumë thellohej retorika sovraniste, aq më shumë radikalizohej veprimi politik. Më 8 janar 2022, selia e Partisë Demokratike u dogj dhe u sulmua nga Berisha dhe grupi i tij – një akt i paprecedentë në historinë e pluralizmit shqiptar. Nuk ishte më thjesht një përplasje idesh, por një demonstrim force kundër vetë shtëpisë politike që i kishte dhënë emër dhe pushtet.

Por ndërkohë që predikonin “sovranizmin”, në prapaskenë ndodhte e vërteta: vetëm pak ditë para zgjedhjeve, qytetarët dhe demokratët u njohën me një kontratë lobimi përtej oqeanit – 6 milionë dollarë të paguar nga llogaritë e njërit prej njerëzve më të afërt të Berishës, për të lobuar nëpër korridoret e Uashingtonit me një mision të vetëm: heqjen e “non gratës” dhe rehabilitimin personal. Sovranistë me flamuj kombëtarë në podium, por me 6 milionë dollarë në xhepa për të lobuar në Amerikë. A ka tallje më të madhe me inteligjencën e demokratëve?

Në publik flasin për “çlirimin nga ndikimet e huaja”, por në prapaskenë trokasnin në çdo derë në Washington për të shpëtuar një njeri të vetëm. Dhe me çfarë parash? Me para që askush nuk i ka sqaruar qartë, por që vijnë nga rrethi më i afërt i liderit në ikje. Pra, jo për demokratët, jo për Shqipërinë, por për të shpëtuar një individ të vetëm. Sovranizëm? Jo. Pazar personal ndërkombëtar.

E për të kompletuar mashtrimin, vjen edhe vula. Në vend që të vendosej mbi bazën e statutit, ligjit dhe rregullave të lojës demokratike, vula e Partisë Demokratike iu dha Berishës me një vendim të mbështetur indirekt – dhe aspak rastësisht – nga kryeministri Edi Rama. Pra, një lider i shpallur “non grata” nga aleati ynë më i madh strategjik, jo vetëm që rikthehet në krye të PD-së përmes një përplasjeje të dhunshme, por më pas edhe legalizohet institucionalisht me bekimin e atij që dikur e kishte shpallur si kundërshtar të përjetshëm. Loja e dyfishtë e Ramës dhe Berishës u mbyll me vulën si trofe.

Në këtë skenë tragjikomike të hipokrizisë politike, ka një fakt që nuk mund të mohohet: Lulzim Basha, për të cilin u hodh baltë pa fund, qëndroi i palëkundur në raport me zotimet politike që mori. Në katër vitet e fundit, ai nuk u përfshi në afera personale, nuk negocioi për “non grata” dhe nuk përdori Partinë Demokratike si mjet për hall personal.

Në kohën kur shantazhi, hakmarrja dhe shkatërrimi ishin moda e re brenda së djathtës, Basha zgjodhi të ruajë vlerat euro-atlantike të PD-së dhe të mos e përdorë partinë si mburojë personale. Ndryshe nga Berisha, i cili sakrifikoi gjithçka dhe këdo për të mbrojtur veten, Basha sakrifikoi veten politike, por nuk sakrifikoi parimet. Kjo është diferenca themelore, që demokratët duhet ta shohin me sy të kthjellët.

Sot, përballë faktit se “sovranistët” paguajnë miliona për të rikthyer privilegjet personale, ndërsa ata që u qëndruan vlerave euroatlantike u linçuan e u përjashtuan, demokratëve u takon të vendosin:
Do vazhdojnë të ndjekin gënjeshtrën me flamuj të rremë, apo do zgjedhin rrugën e vërtetë të rivendosjes së besimit me Perëndimin dhe me të ardhmen?

Sepse tradhtitë në politikë ndodhin, por kur shiten si heroizëm, atëherë kombi është në rrezik.

Nga Taulanda Jupi

Në Shqipërinë e sotme, për shumicën e të rinjve, arsimi nuk është më rruga drejt një jete më të mirë. Është bërë, në fakt, një korridor i gjatë zhgënjimesh, ku shpresa venitet dhe mundësitë shterojnë.

Thuajse nuk ka asnjë mundësi që një i ri nga një familje e varfër, pavarësisht shkollimit të tij, të arrijë të shpëtojë nga varfëria. Pas diplomimit, shumica përballen me një zgjedhje dramatike: ose të pranojnë punë që paguajnë aq pak sa nuk mbulojnë as shpenzimet minimale të jetesës, ose të marrin rrugën e emigrimit.

Por zhgënjimi nuk ndalet këtu. Edhe ata që arrijnë të arsimohen, edhe ata që luftojnë për të qëndruar në vendin e tyre, përballen me një tjetër mur: pamundësinë për të siguruar një shtëpi. Ka thuajse zero shanse që një i ri i pastrehë, edhe me diplomë në dorë, të mund të blejë një apartament dhe të shlyejë një kredi banese me pagën që ofron tregu shqiptar. Ëndrra e strehimit është sot një iluzion për shumicën.

Le të jemi të sinqertë: kjo nuk është vetëm një çështje ekonomike. Është një krizë e thellë intelektuale dhe sociale. Arsimi në Shqipëri ka dështuar jo vetëm të ngrejë standardin e jetesës së qytetarëve tanë, por edhe të çlirojë mendjet e tyre. Shumë të rinj shqiptarë diplomohen pa kompetencat, pa njohuritë dhe pa guximin intelektual për të ndërtuar një shoqëri më të drejtë dhe më të zhvilluar.

Ne nuk mund të mashtrojmë më veten. Nuk mjafton të ndërtojmë shkolla më të bukura, të shtypim diploma me ngjyra apo të organizojmë ceremoni pompoze diplomimi. Reforma e vërtetë në arsim nuk matet me fasada. Matet me jetët e ndryshuara, me mendje të çliruara, me qytetarë që dinë të mendojnë, të punojnë, të ndërtojnë dhe të mbrojnë lirinë e tyre.

Për këtë arsye, unë besoj se Shqipëria ka nevojë për një revolucion të thellë në arsim. Një reformë që shkon përtej grimit sipërfaqësor. Një reformë që e kthen shkollën në një tokë të plleshme të lirisë ekonomike dhe intelektuale.

Ne duhet të garantojmë që arsimi të mos jetë privilegj i pakicës, por forca e madhe që çliron shumicën. Të rinjtë tanë meritojnë më shumë se një diplomë pa vlerë. Meritojnë dije që sjell prosperitet. Meritojnë arsim që hap dyer, jo arsim që ngre mure.

Nëse duam një Shqipëri që qëndron fort në këmbët e saj, atëherë duhet të fillojmë nga themelet: nga shkolla, nga klasa, nga pedagogët, nga studentët. Nëse dështojmë këtu, dështojmë kudo.

Është koha për të thënë të vërtetën. Është koha për të vepruar. Arsimi shqiptar duhet të reformohet rrënjësisht. Përndryshe do të mbetemi robër të një sistemi që na mashtron, na varfëron dhe na errëson çdo ditë.