Në fakt autoritarët e zgjuar janë një kërcënim për lirinë dhe barazinë.
Fatmir Terziu
Para disa ditësh isha në një koncert me një kolegun tim ku dëgjuam midis të tjerave dhe disa kompozime dhe këngë nga Daniel Kidane. Kidane (i lindur në vitin 1986) është një kompozitor në Londër, veprat e të cilit shkojnë nga pjesë solo deri në vepra të mëdha orkestrale. Shpesh duke tërhequr përvojat nga prejardhja e tij dhe edukimit, kompozimet e Kidane eksplorojnë narracionet sociale, veçanërisht ndërveprimet shumëgjuhëshe në jetën e përditshme dhe asaj politike.
Gjatë koncertit në fjalë, audienca u trajtua me një interpretim të kompozimit të fundit të Daniel Kidane, ‘Woke’ (Zgjimi). Kidane e kishte shkruar tekstin, sepse ishte i shqetësuar se fjala kishte ikur nga përkufizimi i saj i mëparshëm, d.m.th., të jesh ‘vigjilent ndaj padrejtësive në shoqëri, veçanërisht abuzimit politik”. Kështu kuptohej fjala kur ajo buronte në lëvizjet e ndryshme të sigluara për të drejtat civile të shekullit të 20-të. Nëse kjo është gjithçka do të thotë të zgjohesh, ose më saktë “më numëro edhe mua se u zgjova!”.
Fatkeqësisht, gjatë viteve të shkuara, termi është përvetësuar dhe sloganizuar nga kulti i drejtësisë sociale. ‘Zgjimi’ nuk është më thjesht çështje qëndrimi ndaj fenomenit në fjalë, por është i lidhur në mënyrë të pakthyeshme me mentalitetin autoritar të së majtës identitare. Në vend që të përballeshin me idetë e këqija përmes diskutimit, debateve, talljeve dhe protestave, ata që vetë-identifikohen si ‘u zgjuan’ më shpejt do t’i frikësonin detektorët e tyre në heshtje përmes asaj që është bërë e njohur si ‘anuloni kulturën’.
Më fshehtë, ata kanë kërkuar të fuqizojnë shtetin dhe të forcojnë ligjet e fjalës së urrejtjes, (me ligjet e antishpifjes) të cilat në fakt sikurse dihet frenojnë lirinë individuale. Ata i bëjnë të gjitha këto në besimin se e vetja është një shkak i drejtë, por veprimet e tyre në fund të fundit forcojnë vetë idetë që ata synojnë të përçmojnë.
Për më tepër, kjo nevojë monomaniake për të ekspozuar një grup gjithnjë në zgjerim të ‘fobive’ në shoqëri do të thotë që ato përfundojnë duke zbuluar paragjykimet edhe atje ku nuk ekzistojnë. Në mungesë të provave të “shpifjes”, zgjimi ka një zakon të thjesht ta konvokojë atë; kështu, theksi i vazhdueshëm në “paragjykim të pavetëdijshëm”, “privilegj të drejtë” dhe “strukturat e pushtetit institucional”.
Idetë e tilla kanë mbirë gjatë shumë viteve në këtë strukturë, tashmë të kapur me ngut dhe me ndihmë nga dirrigjimi politik i jashtëm dhe i brendshëm, veçanërisht në degët postmoderne të teorisë kritike dhe që prej asaj kohe kanë depërtuar në rrjedhën kryesore.
Kjo është arsyeja pse publiku përballet në mënyrë rutinore me artikuj absurdë në media të bazuar në një formë ekstreme të intersloganit politik. Një, për shembull, pretendon se ato që shtron PD dhe aleatët e saj janë “të liga”, një tjetër që Lulzim Basha mbetet “paaftësi” dhe një “neveri”.
Mezi kalon një ditë pa ndonjë denoncim të tërbuar të një inskenimi ndaj Bashës, PD-së apo një serie të tërë ndaj Opozitës, si nga vetë PS dhe nga ata që e kanë mjelur në vite PD-në për mungesën e diversitetit dhe përfaqësimit pozitiv, sikur funksioni i politikës është të dërgojë një mesazh që përputhet me vlera reale, apo dhe më saktë me “konkurrencën” “Sali Berishist dhe Lulzim Bashist në PD”. A kanë arsye këto shpifje të vetë faturës antishpifje?
Pak anëtarë të publikut janë plotësisht të njohur me zhargonin (“cic-mic-politikë”, “lojë-politikizëm”, “politikë toksike”), por janë siguruar megjithatë që ambientet janë të padiskutueshme, kur ato tashmë janë një valle “me media dhe politikë, me tendera dhe para, me sponzorime dhe reklama, me dekorata dhe filma, me dokumetarë dhe para me thasë për jo-shpifësit e antishpifjes”. Ekziston një arsye shumë e mirë pse PD i rezistoi përkthimit të kësaj fature të madhe dhe të kushtueshme në gjuhë të brendshme urryese për kaq gjatë. ndaj pretendohet edhe kështu: “Ata që janë në pushtet gjithmonë janë të kërcënuar kur plebejasit fillojnë të mendojnë vetë dhe bëjnë ligje dhe veprime të tilla të vështira”.
Disa komentues kohët e fundit kanë ngritur shqetësime se ‘zgjimi’ është si një mashtrim kundër fushatës që duhet të ishte në kulmin e saj. Ambasadori i BE-së, për shembull, ka pohuar në Media se zgjedhjet e përkohshme janë e drejta e brendshme e partive poltike. Kjo më duket si veçanërisht e çuditshme, duke pasur parasysh përdorimin e shpeshtë të fjalës së dhënë tashmë vetëm politikës së brendshme, duke ditur se gjithnjë kur ngre zërin e drejtë opozita e sotme, të tillët gjithnjë fjalën e kanë të gatshme dhe shpërfillëse. Nga duhet të emetohet efekti i zgjimit.
Efekti i lëvizjes së zgjuar nuk është të kultivojë një klimë në të cilën njerëzit e mirë ndjehen të paaftë të flasin me mendjet e tyre nga frika se mos keq interpretohen dhe keqkuptohen, me qëllim ose ndryshe. Siç shënojnë Helen Pluckrose dhe James Lindsay në librin e tyre, Teoritë Cinike, shumë njerëz po pyesin se çfarë po ndodh, si arritëm këtu, çfarë do të thonë të gjitha, dhe si (dhe sa shpejt) ne mund ta rregullojmë atë dhe të rivendosim disa arsye të përbashkëta, demokraci dhe arsye… jo me antishpifje, por me liri fjale.
Sidoqoftë, ta bësh këtë pikë të hapur është të rrezikosh që të dekretohesh në terma më të dëmshëm. Në të vërtetë, etiketat ‘shpifës’, ‘alarmues’, ‘transformues’, ‘dashakeq’ dhe ‘keqinformues’, pohime tejet të rënda që duhet të përdoren vetëm kur ekzistojnë prova të kontrollueshme për t’i mbështetur ata, tani me ligjin Antishpifje duket se janë të gatshne dhe janë aplikuar aq shumë në mënyrë promovuese sa ka humbur ndikimi i duhur dhe detyra opozitare e informimit dhe ndëshkimit të së keqes. Kjo jo vetëm që siguron mbulimin e ekstremit, por gjithashtu promovon në mënyrë aktive njerëzit më të këqij në shoqëri duke krijuar një iluzion të kripo-fashizmit të përhapur, duke lënë arsyen se “këta flasin kot”, pa le të zhvatet, mbushen xhepat … le të flejnë gjumë. Ja pra, në fakt autoritarët e zgjuar janë një kërcënim për lirinë dhe barazinë.
Nëse jemi serioz në lidhje me drejtësinë e vërtetë sociale, ne duhet ta marrim këtë detyrë për trivializimin e tyre të vazhdueshëm të shkaqeve të rëndësishme siç janë anti-korrupsioni, barazia gjinore dhe të drejtat për pakicat në nevojë. Shkurt përgjegjësi e përparimtarëve të vërtetë për të riafirmuar qendrën e debatit të hapur si gurthemeli i çdo shoqërie të lirë. Me pak fjalë, duhet të mbrojmë me forcë vlerat liberale demokratike, që aktivistët e zgjuar i kanë refuzuar marrëzisht si forma të shtypjes institucionale. Muzika dhe teksi i Daniel Kidane nuk mbeti thjesht në vesh e në mendje… e mora me vete.
#fatmir #terziu
