Këto ditë kishte shumë bujë për marrëveshjen ndërmjet Kosovës dhe Turqisë për ndërtimin e fabrikës së parë të municionit në Kosovë. Edhe pse shumëçka rreth saj mbahet sekret, ky artikull sjell përgjigje në së paku disa pyetje: kur mund të funksionalizohet fabrika dhe çfarë hapash duhet të ndiqen për të përfituar prej saj?

Në kohën e pasigurive rajonale dhe tensioneve globale, Kosova i ka vendosur vetes një objektiv: prodhimin e municioneve.

Për ministrin e Mbrojtjes, Ejup Maqedonci, ky do të jetë një hap shumë i rëndësishëm drejt fuqizimit të kapaciteteve ushtarake të vendit.

Fabrika e paralajmëruar e municioneve, sipas tij, do të krijojë jo vetëm aftësi vetanake të mbrojtjes, por edhe mundësi eksporti.

Ekspertët e sigurisë, në anën tjetër, shprehen më të rezervuar – disa thonë se do të duhen vite kohë për përmbushjen e kësaj ambicieje, e të tjerë favorizojnë rritjen e bashkëpunimit rajonal.

Çka synon Kosova?

Me një marrëveshje të nënshkruar më 16 dhjetor me kompaninë turke të armëve, MKE, Kosova synon të ndërtojë një fabrikë të municioneve të kalibrave të ndryshëm – të parën në vend.

Maqedonci nuk jep detaje se ku dhe kur pritet të nisë prodhimi, duke thënë se informacionet e tilla janë të klasifikuara, por shpreh bindjen se me jetësimin e saj, Kosova nuk do të jetë më e varur për municione.

“Ne, normalisht, nuk mund të bëhemi 100% të vetëqëndrueshëm, por mund ta zvogëlojmë varësinë nga vendet e tjera, duke prodhuar municione apo armatime, të cilat shpenzohen më shumë dhe sigurohen më vështirë”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Maqedonci tregon se, fillimisht, do të prodhohen municione 5.56 milimetra dhe 7.62 milimetra, të cilat përdoren edhe nga Forca e Sigurisë së Kosovës, edhe nga Policia e Kosovës.

Ai thotë se fabrika do të drejtohet nga shteti, por se “është e rëndësishme që të ketë edhe investitorë privatë, për të rritur prodhimin”.

“Në atë mënyrë, do të sigurojmë furnizime të qëndrueshme për nevojat e brendshme, por do të jemi në gjendje edhe të eksportojmë në vendet partnere, varësisht kërkesave të tyre”, thotë ministri i Mbrojtjes.

Disa përfaqësues të opozitës shprehin dyshime se ky projekt do të realizohet.

Për Rashit Qalajn, anëtar i Komisionit për Çështje të Sigurisë dhe Mbrojtjes në Kuvendin e Kosovës, vetë nënshkrimi i kontratës me një kompani turke është i diskutueshëm.

“Unë mendoj se për çdo gjë që ka të bëjë me armatimin dhe municionet, ne duhet të orientohemi nga partneri ynë strategjik: SHBA-ja”, thotë ai.

Por, Maqedonci siguron se në krejt këta hapa, Kosova e ka mbështetjen e NATO-s – aleancës ku mëton të anëtarësohet – përfshirë edhe të SHBA-së.

Kosova, me 1.5 milion banorë, ka Forcën e saj të Sigurisë, e cila është në proces të shndërrimit në ushtri të rregullt dhe pritet t’i ketë mbi 7.500 pjesëtarë aktivë dhe rezervistë, si dhe policinë me rreth 9.000 pjesëtarë.

I pranishëm në vend është edhe misioni paqeruajtës i NATO-s, KFOR.

A mund të bëhet Kosova e vetëqëndrueshme me municion?

Ish-zyrtari i NATO-s, Jamie Shea, thotë se përmbushja e kësaj ambicieje, varet nga së paku tre faktorë – jo të arritshëm në afat të shkurtër.

Fillimisht, ai thotë se Turqia duhet të pajtohet për transferimin e teknologjisë dhe të licencave të saj në Kosovë, në mënyrë që ajo t’i zhvillojë aftësitë e veta mbrojtëse.

Pastaj, duhet siguruar zinxhiri i pavarur i furnizimeve, që mund të marrë vite kohë.

“… sepse municioni ka nevojë për kimikate për eksplozivë, për metale speciale dhe për lëndë të para, që shpesh vijnë nga Kina dhe vende të tjera”, thotë Shea për Radion Evropa e Lirë.

“Gjërat mund të komplikohen edhe më, nëse municioni që prodhohet, përfshin predha dhe raketa që varen nga mikroprocesorë dhe aparatura të tjera të sofistikuara elektronike”, sipas tij.

Si faktor të tretë të rëndësishëm, që Kosova duhet ta marrë në konsideratë, Shea përmend përfitimet.

Ai thotë se Kosovës do t’i duhej të eksportojë patjetër municione, në mënyrë që atë kapital ta investojë në mbështetje të industrisë së saj të mbrojtjes.

Një treg potencial për eksporte, sipas Sheas, mund të jetë vetë Turqia, sidomos nëse fabrika në Kosovë operon si strukturë e saj në vend të huaj.

“E, pasi të filloni të prodhoni sasi të mëdha municionesh, ruajtja e sigurt e tyre bëhet një çështje tjetër madhore, por edhe dobësi e mundshme. E mbani mend shpërthimin masiv të një depoje municionesh në Tiranë, disa vite më parë? Ajo ngjarje çoi në krizë politike në atë vend”, kujton Shea.

Rëndësia e bashkëpunimit rajonal

Ish-ministri i Mbrojtjes i Shqipërisë, Fatmir Mediu, thotë se arritja e vetëqëndrueshmërisë në mbrojtje është e vështirë, qoftë për shkak të standardeve të larta që kërkohen, qoftë për koston që ka kjo industri.

Ai sugjeron që Kosova ta rrisë bashkëpunimin me shtetet anëtare të NATO-s në rajonin e Ballkanit – përfshirë këtu Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut – dhe në këtë mënyrë t’i rrisë nivelet e veta operacionale.

Kjo strategji thotë se quhet “smart defence” apo “mbrojtje e zgjuar” dhe krijon siguri më të madhe përmes bashkëpunimit më të madh.

Në mesin e vendeve që e shfrytëzojnë atë, Mediu përmend shtetet baltike: Lituaninë, Letoninë dhe Estoninë.

“Çështja nuk është vetëm të prodhosh e të blesh. Më e rëndësishmja është mirëmbajtja, e cila ka një kosto jo të vogël. Ndaj, një bashkëpunim rajonal do të ishte shumë herë më i vlefshëm, sesa të mendojmë të ndërtojmë diçka të vetëqëndrueshme”, thotë Mediu për Radion Evropa e Lirë.

Tani anëtar i Asamblesë Parlamentare të NATO-s, ai thotë se kjo qasje do t’i shpaguhej Kosovës, marrë parasysh aspiratat e saj për t’u anëtarësuar në NATO dhe nivelin e lartë të bashkëpunimit që kërkon kjo aleancë.

“Në këtë plan, unë mendoj se ka shumë hapësirë për të ecur me prokurime të përbashkëta dhe me ‘smart defence’”, thotë Mediu.

Investimet në mbrojtje

Buxheti për Ministrinë e Mbrojtjes në Kosovë do të jetë 207.8 milionë euro në vitin 2025, apo 54 milionë euro më shumë sesa këtë vit.

Maqedonci thotë se në tre vjetët e kaluar, Kosova ka shpenzuar mbi 239 milionë euro për blerje të armatimit, e “nëse përfshihen edhe blerjet e këtij viti, shuma kalon mbi 269 milionë euro”.

Për shkak të ndjeshmërisë së informacionit, ai nuk jep detaje se nga janë blerë.

Por, ajo që dihet është se Kosova, viteve të fundit, ka siguruar armë edhe nga dy fuqi të NATO-s: SHBA-ja dhe Turqia.

Në mars të vitit 2022, ajo ka themeluar edhe Fondin e Sigurisë, ku qytetarë dhe donatorë të ndryshëm mund të kontribuojnë për mbrojtjen, por se sa është vlera e tij, nuk dihet dhe nuk bëhet publike./REL

Europol në bashkëpunim me autoritetet në disa vende të Evropës, si dhe me SPAK e BKH në Shqipëri, ka goditur një grup kriminal gjatë një operacioni ndërkombëtar kundër pastrimit të parave.

Sipas Europol, mësohet se operacionet GORGON dhe WHITEWALL çuan në arrestimin e nëntë të dyshuarve dhe sekuestrimin e disa dokumenteve, telefona celularë, sende me vlerë, ari, mallra luksi, 35.000 euro cash dhe 25 milionë euro në kriptomonedha.

Në njoftimin zyrtar, Europol thekson se veprime hetimore janë kryer edhe në Shqipëri me mbështetjen e SPAK e BKH, dhe se ky operacion është vazhdim i operacionit “Gorgon”.

Aksioni i koordinuar i Europolit, i mbështetur nga autoritetet në Spanjë, Belgjikë, Bullgari, Holandë dhe SHBA, zbuloi lidhjet ndërkombëtare dhe përdorimin e kriptomonedhave për pastrim parash. Hetimet filluan pas sekuestrimit të kartëmonedhave të shënuara që i referoheshin rrjetit të pastrimit të parave.

“Një nga gjetjet kryesore të hetimit ishte se një anëtar i një rrjeti kriminal me bazë në Shqipëri, i shënjestruar gjatë operacionit GORGON, po lehtësonte transferimin e shumave të mëdha parash përmes kriptomonedhave. 

E përdorur jo vetëm nga bota kriminale shqiptare, por edhe nga organizata të tjera kriminale dhe objektiva me vlera të larta, kjo është një qasje inovative për pastrimin e parave”, thuhet në njoftim.

Njoftimi i plotë

Europol ka mbështetur autoritetet e zbatimit të ligjit nga gjashtë vende për të rrëzuar bankierët e fshehtë që lëviznin dhe pastronin të ardhurat e trafikut të drogës në shkallë të gjerë dhe krimeve të tjera të rënda. Duke u mbështetur në gjetjet nga dy hetime të mëdha, Operacioni GORGON dhe Operacioni ËHITEËALL , ky operacion pasues përfshinte bashkëpunim të ngushtë midis ekspertëve të Europolit në krimin e rëndë dhe të organizuar dhe në hetimet financiare. Ajo çoi në arrestimin e nëntë të dyshuarve dhe sekuestrimin e provave (dokumente, telefona celularë), sende me vlerë (ari, mallra luksi), 35 000 euro cash dhe 25 milionë euro kriptovaluta.

Gjurmë letre në kartëmonedhat euro

Në vitin 2021, para të gatshme u sekuestruan gjatë një kontrolli shtëpie në lidhje me një hetim për trafikun e kokainës. Disa prej kartëmonedhave prej pesë eurosh kishin mbishkrime të shkruara me dorë, të cilat jepnin informacion se kush po koordinonte dhe lehtësonte aspektin financiar të trafikut të drogës.

Guardia Civil spanjoll ia dorëzoi këtë informacion Europolit, i cili e kontrolloi atë me të dhënat e mbledhura në rastet EncroChat dhe Sky ECC. Si rezultat, i dyshuari u identifikua si një koordinator që ofronte shërbime bankare nëntokësore për një rrjet kriminal me bazë në Spanjën jugore, i cili nga ana tjetër ishte nën mbikëqyrjen e një rrjeti që operonte nga Dubai. I dyshuari, shtetas britanik, u arrestua më 12 shtator 2022 .

Duke u ndërtuar mbi këtë sukses

Hapi tjetër në hetim ishte analizimi i të dhënave në më shumë thellësi për të identifikuar individët në kontakt me të dyshuarin. Kjo përpjekje synonte të hartonte rrjetin kriminal dhe të kuptonte rolet e anëtarëve të tij. Bashkëpunimi i ngushtë midis Europolit, Guardia Civil Spanjoll dhe anëtarëve të Task Forcës Operacionale të dedikuar të krijuar në Europol lehtësoi shpërndarjen e paketave të shumta të inteligjencës. Bazuar në këto gjetje, një ditë veprimi i koordinuar nga Europol u zhvillua më 4 nëntor 2024 në Malaga, Spanjë, me pjesëmarrjen e autoriteteve të zbatimit të ligjit belge, bullgare, holandeze dhe të Shteteve të Bashkuara.

Rrjedhat e parave ‘offline’ dhe ‘online’

Operacioni ËHITEËALL ishte hetimi i parë penal i asaj që do të bëhej një Task Force Operacionale e Europolit e fokusuar në bankat e nëndheshme. Ai synonte të prishte dhe çmontonte rrjetet financiare që ofronin ‘krimin si shërbim’. Të kontrolluar kryesisht nga Emiratet e Bashkuara Arabe dhe që veprojnë në të gjithë BE-në dhe më gjerë, këta ofrues të shërbimeve kriminale kujdesen për ata që duhet të fshehin origjinën e sasive të mëdha të të ardhurave të paligjshme.

Një nga gjetjet kryesore të hetimit ishte se një anëtar i një rrjeti kriminal me bazë në Shqipëri, i shënjestruar gjatë operacionit GORGON, po lehtësonte transferimin e shumave të mëdha parash përmes kriptomonedhave. E përdorur jo vetëm nga bota kriminale shqiptare, por edhe nga organizata të tjera kriminale dhe objektiva me vlera të larta, kjo është një qasje inovative për pastrimin e parave.

Europoli si qendër e ekspertizës

Zhdukja e këtyre sipërmarrjeve të sofistikuara kriminale u mbështet në ekspertizën e shumëanshme të Europolit në fusha të ndryshme të krimit nën hetim. Operacionet GORGON dhe ËHITEËALL theksuan shumë aspekte të krimit të organizuar, me bankat e fshehta dhe pastrimin e parave jo vetëm që funksionojnë si krime financiare në vetvete, por edhe si shërbime për ata që janë të përfshirë në trafikun e drogës, vrasjet me pagesë dhe trafikimin e armëve, për të përmendur vetëm disa të krimeve në të cilat janë përfshirë rrjetet.

Në vazhdën e këtyre hetimeve afatgjata, disa prej të cilave janë ende në vazhdim, Europol ka shpërndarë raporte të shumta inteligjente dhe analitike për partnerët bashkëpunëtorë, si dhe takime të shumta operacionale të mbajtura në selitë e Agjencisë në Holandë ose në Spanjë dhe Shqipëri. Gjatë ditëve të aksionit, Europol dërgoi specialistë dhe analistë në bastisje, ku ata ofruan ekspertizë në krimin e organizuar, krimin financiar dhe rikuperimin e aseteve. Ekspertët e kriptomonedhave dhe specialistët kibernetikë mbështetën veprimet në vend me zyra të lëvizshme, si dhe nga selia e Europolit, duke ofruar aftësitë e tyre mjekoligjore dixhitale dhe aftësitë e hetimit në distancë.

Operacioni GORGON dhe Operacioni WHITEWALL janë shembuj tekstesh të ndërtimit të rasteve të strukturuara të bazuara në të dhëna, partneriteteve ndërkombëtare të bazuara në besim dhe mbështetjes ndër-departamentale të ofruara nga Europoli.

Bashkëpunimi me një emetues kryesor të stablecoin dhe një ofrues të shquar global të aseteve të kriptomonedhave rezultoi të jetë instrumental në arritjen e sukseseve të operacioneve. Integrimi i pandërprerë i tyre në hetim dhe përkushtimi për ndalimin e aktiviteteve të paligjshme mundësoi ekzekutimin efikas të masave operacionale komplekse. Ky sukses tregon fuqinë e partneriteteve publike-private në arritjen e konfiskimeve brenda ekosistemit të aseteve dixhitale.

Vendet pjesëmarrëse:

Shqipëri: Prokuroria e Posaçme për Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion – SPAK), Byroja Kombëtare e Hetimit (Byroja Kombëtare e Hetimit)
Bullgari: Drejtoria e Përgjithshme kundër Krimit të Organizuar (Главна дирекция „Борба с организираната престъпност“)
Belgjikë: Policia Federale (Federale Politie)
Holandë: FIOD
Spanjë: Guardia Civil
Shtetet e Bashkuara: Administrata e Zbatimit të Drogës