Shqipëria ka bërë përparim të dukshëm në zgjerimin e aksesit në arsimin e lartë, por ndërkohë që numri i studentëve që diplomohen nga institucionet e arsimit të lartë është rritur, ka një çekuilibër të theksuar midis fushave të studimit.

Në këtë përfundim del Banka Botërore, ku sipas të dhënave të publikuara së fundmi, më pak se 15 për qind e të diplomuarve në Shqipëri janë nga programet STEM që përfshijnë shkencën, teknologjinë, inxhinierinë, matematikën, krahasuar me norma dyfish më të larta. lartë në ekonomitë e përparuara të Evropës.

Banka Botërore sugjeron që për të siguruar që arsimi i lartë të kontribuojë efektivisht në rritjen ekonomike, Shqipëria duhet të fokusohet në përmirësimin e cilësisë dhe rëndësisë së arsimit.

Sipas Bankës Botërore, në veçanti, arsimi i shkencës, teknologjisë, inxhinierisë, matematikës (STEM) në arsimin e lartë është jetik për zhvillimin e një fuqie punëtore të kualifikuar, nxitjen e inovacionit dhe adresimin e sfidave globale.

Ky institucion beson se duke integruar këto aftësi, duke promovuar mësimin ndërdisiplinor dhe duke rritur pjesëmarrjen e grupeve të nënpërfaqësuara, arsimi STEM mund të kontribuojë ndjeshëm në përparimin ekonomik dhe social.

Pavarësisht progresit të rëndësishëm, cilësia e arsimit në Shqipëri mbetet ende nën kërkesat e tregut. Sondazhet me bizneset tregojnë se mungesa e fuqisë punëtore të kualifikuar është një pengesë e konsiderueshme për bizneset.

Prandaj, sugjerohet që është thelbësore që rezultatet e arsimit të harmonizohen me nevojat e tregut të punës, duke siguruar që të diplomuarit të zotërojnë aftësitë e kërkuara nga punëdhënësit. Duke mësuar nga shembujt e suksesshëm të vendeve të tjera, praktikat më të mira mund të adoptohen për të kapërcyer këtë hendek.

Raporti ekonomik i Bankës Botërore për rajonin e Evropës dhe Azisë Qendrore nënvizon rolin thelbësor të arsimit të lartë në nxitjen e rritjes ekonomike dhe zhvillimin e inovacionit në të gjithë rajonin, përfshirë Shqipërinë./SCAN

Biznesi është agjenti kryesor i ekonomisë. Ai që hap vende pune, paguan taksa e lë vlerë të shtuar. Kjo do të thotë se një biznes i shëndetshëm përkthehet në një ekonomi të shëndetshme. Por a është i tillë biznesi shqiptar? Apo vështirësitë që has ia faturon konsumatorëve me rritje çmimesh?

Tregu shqiptar është i vogël dhe për shkak të tranzicionit të zgjatur dhe politikave shumë herë të gabuara fiskale ka pësuar deformime të forta në drejtim të konkurrencës. Ai është i dominuar kryesisht nga biznese të vogla. Ndaj nuk është çudi që brenda një lagjeje të ketë disa farmaci, dyqane buke, bar kafe apo parukeri. Modele të ngjashme biznesi, që nisin me pak para dhe shërbejnë kryesisht për punësimin e familjes.

Në vitin 2023, numri i bizneseve në shkallë vendi arriti në mbi 130 mijë, me rritje 4.1% kundrejt një viti më parë. Por teksa trendi në rritje i hapjes së bizneseve të reja është pozitiv, problem mbetet struktura.

Aktualisht, vetëm 1.6% e bizneseve në vend janë ndërmarrje të mëdha me më shumë se 50 të punësuar. Shumica dërrmuese janë subjekte të vogla, që kanë nga 1 deri në 4 të punësuar.

Shqiptarët preferojnë më shumë të merren me tregti dhe shërbime dhe më pak me prodhim. Kjo pasi të bësh biznes në këta sektorë është më e lehtë dhe me risk më të ulët. Përveç kësaj, nuk nevojiten të ardhura të mëdha për të hapur një aktivitet të tillë dhe as njohuri të thelluara apo eksperiencë.

Të dhënat tregojnë se në fushën e tregtisë janë aktive mbi 44 mijë biznese dhe në atë të shërbimeve më shumë se 62 mijë. Në total, vetëm në këta dy sektorë janë të përqendruar mbi 82% e totalit të bizneseve në vend.

Por si ka qenë ky vit për bizneset e vogla? Cilat janë problemet kryesore, me të cilat ata përballen?

Kjo duke pasur parasysh se për t’i ndihmuar, në qershor të vitit 2020 qeveria i përjashtoi nga taksat deri në vitin 2029.

Por ndërsa bizneset e vogla janë të rëndësishme kryesisht për punësimin, ndërmarrjet e mëdha janë ato që prodhojnë, kontribuojnë më shumë në buxhetin e shtetit me taksa dhe lënë vlerë të shtuar në ekonomi. Viti 2024 nuk ka qenë i lehtë për to.

Të dhënat tregojnë se në 10 mujorin e parë të këtij viti, eksportet arritën vlerën e 369.8 miliardë lekëve, me rënie 53 miliardë lekë ose 14.3% kundrejt të njëjtës periudhë të një viti më parë.

Për një pjesë të prodhimit “Made in Albania” humbjet kanë qenë edhe më të mëdha.

Rënien më të fortë këtë vit e kanë pësuar grupet “Minerale, lëndë djegëse, energji”, “Tekstile dhe këpucë”, që ndryshe i njohim edhe si fasonët, si dhe “Materiale ndërtimi, metale”.

Të bësh biznes në Shqipëri nuk e lehtë. Një refren që drejtuesit e kompanive të mëdha e përsërisin vazhdimisht teksa rendisin gamën e vështirësive që duhet të përballin çdo ditë,

Disa probleme janë të trashëguara e disa të tjera të krijuara vitet e fundit, si mungesa e fuqisë punëtore, zhvlerësimi i fortë i euros, informaliteti; marrëdhëniet jo të lehta me institucionet; korrupsioni dhe mungesa e financimeve.

E kësaj panorama i shtohen edhe disa nga nismat e fundit të qeverisë, të cilat kanë pasur fokus biznesin. Iniciativa që nuk kanë qenë gjithmonë të mirëpritura. Pas rritjes së pagës minimale vitin e kaluar, gjë që shtoi kostot për sipërmarrjen, qeveria ka rikthyer luftën kundër informalitetit në tregun e punës. Me një gjuhët të ashpër, kryeministri gjatë muajve të fundit ka kërkuar nga biznesi të deklarojë pagat reale të punonjësve, si e vetmja mënyrë për të rritur pensionet.

Por sa është konsultuar qeveria me biznesin për nismën anti-informalitet, por jo vetëm? A ekziston sot një dialog real mes palëve? Ku qeveria jo vetëm dëgjon, por merr edhe parasysh atë që sipërmarrja thotë dhe kërkon?

Bizneset po përballen sot me presionin e rritjes së kostove. Kjo pasi mungesa e punëtorëve përkthehet në kosto shtesë për biznesin. Rritja e pagës minimale është një tjetër kosto shtesë. Korrupsioni është një taksë e fshehtë, që rrit gjithashtu kostot. E këto kosto të shtuara sipërmarrja nuk i mban vetë, pasi synon fitimin. Ato i transferohen qytetarit me rritje të çmimeve.

E kur çmimet rriten, ashtu siç ka ndodhur veçanërisht dy vitet e fundit, as rritja e pagave dhe as bonusi i pensionistëve nuk bën më fajde. Ndaj dhe çdo nismë, sado me qëllim të mirë, duhet të konsultohet e jo të imponohet, pasi qeveria i shkarkon kostot tek biznesi dhe biznesi tek qytetarët. E për këta të fundit që duhet të mendojnë të gjithë, nuk mendon askënd.

Dhjetëra adoleshentë në Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut kanë mbetur të lënduar për shkak të realizimit të sfidës së supermenit në TikTok.

Për Report Tv sociologë e psikologë u bëjnë thirrje prindërve t’u shpjegojnë fëmijëve rreziqet e kësaj sfide dhe të kalojmë më shumë kohë me ta.

Sfida e “Supermenit” një lojë e rrezikshme që po përhapet gjerësisht në tik-tok, ka shkaktuar lëndimin e shumë fëmijëve e adoleshentëve edhe në Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut.

‘TikTok mund të ndalohet në SHBA, nëse nuk i shitet një kompanie amerikane’, Gjykata Federale e Apelit në SHBA i jep të drejtë presidentit Biden

Jeton Braishori, pedagog e sociolog nga Kosova, pasi rrëfeu rastin e një të afërmi që ra pre e kësaj sfide dhe përgëzoi nismën për mbyllen e tiktok si një platformë që servir antivlera.

“Kam pasur një rast. Fëmija e një të afërmit tim e ka luajtur këtë sfidë dhe ai tregon se ka shkuar tek mjeku për shkak se nuk është ndier mirë ka pas marramendje të mëdha. Mjeku e ka konstatuar se ka pësuar një lëndim në veshin e mesëm kjo ka ndodhur për shkak të tronditjes me kokë që personi ka pësuar kur ka rënë. Me insistimin e mjekut dhe të prindit djali ka treguar që e ka luajtur këtë lojë”, tha Jeton Braishori.

Për psikologen Elona Mustafaraj, prindërit duhet t’u shpjegojnë fëmijëve rreziqet që vijnë nga sfida të tilla dhe duhet të kalojnë kohë cilësore me fëmijët.

“Duke u përfshirë edhe ne në disa lojëra duke dhënë atë mesazhin që roli ynë prindëror, si edukator si psikolog, punonjës social apo çfarë do qoftë ka në fokus mirëqenien e tyre psikologjike dhe emocionale, nëse ulemi dhe u shpjegojmë të rinjve se ku qëndron rreziku real I kësaj loje do të jetë më e lehtë ti tërheqim ata sesa tu themi mos e bëni këtë lojë t’i ftojmë të rinjtë në diskutim për rreziqet që ka kjo loja”, shprehet Elona Mustafaraj.

Vetëm 4 ditët e fundit në Shkup të paktën 11 gjimnazistë të cilët kishin realizuar këtë sfidë, përfunduan me fraktura në spital, ndërsa në Rumani janë me dhjetëra fëmijët e lënduar. Sfida është që dikush të kërcejë me një krah të shtrirë si personazhi i filmit Superman dhe grupi hedh në ajër djalin ose vajzën e sfiduar. Ai kërcen mbi një grup fëmijësh që ose do ta kapin ose jo, duke shkaktuar deri në rrezik për jetën.