Banka Botërore publikoi së fundmi një studim me titullin “Ndikimi shpërndarës i sistemit fiskal” i fokusuar vetëm tek Shqipëria. Studimi përmbys të vetmin argument që mazhoranca aktuale përdori në mandatin e parë lidhur me taksën progresive.
Sipas autorëve kjo taksë ka varfëruar më shumë ata që konsideroheshin tashmë të varfër sipas pragjeve të vendosura mbi të ardhurat e disponueshme për konsum. Raporti thotë se rreth 29 për qind e ekonomive familjare u varfëruan dhe lëvizën tek të ardhurat e disponueshme për konsum (pas pagimit të taksave indirekte) në 4 dollarë në ditë kurse 8 për qind e tyre ranë në 2.5 dollarë në ditë.
Në këtë pikë Banka Botërore nuk është e vetme, pasi më herët ka qenë edhe një studim i PNUD, që trajtonte pikërisht këtë aspekt.

Por çfarë thotë në fakt studimi?
“Efekti i rritjes së varfërisë nga taksat direkte dhe kontributet është i vogël, por jo i parëndësishëm. Varfëria u rrit me 0.23 për qind tek niveli nën 2.5 dollarë në ditë të disponueshme për konsum. Efekti është më i madh për ata që janë në nivelin 4 dollarë në ditë me një kontribut marxhinal në varfëri nga Tatimi mbi të Ardhurat personale me 0.87 për qind dhe 0.91 për qind nga kontributet e sigurimit shoqëror dhe shëndetësor.
Kjo e rrit normën e varfërisë me 1.48 pikë përqindje, kur kombinohen të dyja. Ndikimi në varfëri i taksave direkte lidhet me pragjet relativisht të ulët për pagesën e secilës prej ndarjeve të Tatimit mbi të Ardhurat Personale. Nëse të paktën njëri prej anëtarëve të familjes fiton më shumë se 1.06 dollarë në ditë në sektorin formal (pagë apo i vetëpunësuar) ai anëtar paguan një Taksë mbi të Ardhurat Personale prej 13 për qind.
Pragu për pagesën e një niveli 23 për qind në Tatimin mbi të Ardhurat Personale për punonjësit me pagë është 4.58 dollarë në ditë. Në mënyrë të ngjashme një person që fiton më shumë se 0.80 dollarë në ditë paguan një sigurim shëndetësor dhe social.

Si rezultat i kësaj, 9 për qind e popullsisë në Shqipëri është varfëruar (u bënë të varfër ose ranë më poshtë në varfëri tek 4 dollarë në ditë) pas pagesës së taksave direkte dhe kontributeve”, thuhet në studimin e Bankës Botërore.
Por sikur të mos mjaftonte kjo edhe taksat indirekte kanë pasur një rritje të ndikimit të tyre në varfërimin e shqiptarëve. Banka Botërore sjell në vëmendje Tatimin mbi Vlerën e Shtuar dhe Akcizën.
“Taksat indirekte në anën tjetër janë regresive dhe lehtësisht të pabarabarta dhe po rezultojnë në rritje në masë të varfërisë. Ky efekt udhëhiqet nga TVSH-ja. Kjo taksë ka shtyrë një pjesë të familjeve në varfëri. Akciza megjithëse progresive ka një ndikim negativ në varfëri. Rreth 29 për qind e ekonomive familjare u varfëruan dhe lëvizën tek të ardhurat e disponueshme për konsum (pas pagimit të taksave indirekte) në 4 dollarë në ditë kurse 8 për qind ranë në 2.5 dollarë në ditë”, vlerëson studimi.

Nga 1 prilli, të gjitha bizneset që kanë xhiro vjetore më të lartë sesa 2 milionë lekë në vit do të hyjnë në skemën e TVSH-së. Tatimet kanë vlerësuar se janë rreth 11 mijë biznese që në një fazë të parë do të duhet të deklarojnë dhe të paguajnë TVSH për herë të parë në muajin korrik (TVSH-ja e biznesit të vogël do të deklarohet një herë në tre muaj). Por, Fondi Monetar Ndërkombëtar ka shprehur sërish skepticizmin lidhur me uljen e pragut të TVSH-së nga 5 në 2 milionë lekë. Në një takim me mediat, përfaqësuesja e Misionit të FMN në Tiranë, Anita Tuludhar tha se, përfshirja e këtyre bizneseve në skemë do të krijojë më shumë ngarkesë për administratën dhe do ta shpërqendrojë, në vend të fokusohet te ndërmarrjet e mëdha. Kjo mund të ndikojë në uljen e të ardhurave. Që në tetor të vitit të kaluar, kur qeveria prezantoi planin e saj për të ulur pragun e TVSH-së, FMN-ja e shprehu hapur skepticizmin e saj. Më herët, përfaqësuesi i përhershëm i FMN-së, në Shqipëri, Jens Reinke, është shprehur se “Pas vlerësimeve të shumta nga ekspertët tanë të taksave, ne e kemi këshilluar qeverinë fuqimisht kundër uljes së kufirit të TVSH-së nga niveli aktual. Ndërmarrjet e vogla përbëjnë gjysmën e të gjithë bizneseve, por sjellin vetëm 2% të transaksioneve të taksueshme. Zgjerimi i sistemit të TVSH-së do të jetë një barrë shumë e rëndë për burimet e Departamentit të Taksave. Informaliteti dhe evazioni i taksave mund të rritet dhe eficenca e administratës së taksave ka të ngjarë të bjerë. Sipërmarrjet e vogla do të mund të përballen gjithashtu me një barrë të shtuar të kërkesave për raportime”. Pavarësisht këshillave të FMN-së dhe ekspertëve të tjerë, qeveria u shpreh e vendosur që të vazhdojë me planin e saj dhe brenda pak ditësh ekonomia shqiptare do të testojë pasojat që do të ketë TVSH-ja te bizneset e vogla dhe tek të ardhurat buxhetore. Bizneset që kanë xhiro mbi 2 milionë lekë në vit do të përfshihen në skemën e TVSH-së, duke filluar nga data 1 prill. Në një vëzhgim të realizuar me kamerën e Televizionit SCAN, bizneset e vogla janë të frikësuar të flasin, pasi i druhen ndonjë penalizimi të mundshëm nga tatimorët. Por, jashtë kamerës pranojnë se nuk janë gati për një gjë të tillë. Ndërkohë, ka edhe nga ata përfaqësues biznesesh, të cilët janë më guximshëm e që flasin hapur se, përfshirja në skemën e TVSH-së do t’i detyrojë që të mbyllin aktivitetin e tyre. Opozita ka qenë kundër uljes së nivelit të xhiros vjetore nga pesë milionë në dy për biznesin e vogël. Sipas opozitës një gjë e tillë do të dëmtojë shumë familje, të cilat mbahen me biznese familjare. Ndërkohë që nga pozita TVSH tek biznesi i vogël do të ndikojë në formalizimin e tregut.

Këshilli i Ministrave ka miratuar vendimin që i hap rrugën ngritjes së një komisioni të posaçëm për përzgjedhjen me procedurë të veçantë të konsulentit për negociimin dhe lidhjen e kontratës, ndërmjet shtetit shqiptar dhe shoqërive “Çengiz Construction & Kalyon & Kolin Construction”, me objekt projektimin, ndërtimin, operimin, mirëmbajtjen dhe menaxhimin e Aeroportit të Vlorës”.
Komisioni do të përbëhet nga jo më pak se tre anëtarë, specialistë të fushave përkatëse të autoritetit kontraktor (juristë, ekonomistë dhe inxhinierë).
Ky komision do të kryejë identifikimin e shoqërive konsulente që ofrojnë shërbim në fushën e këshillimit juridiko-financiar e teknik, bazuar edhe në eksperiencat e mëparshme të bashkëpunimit të shtetit shqiptar me këto shoqëri, si dhe në vlerësimet e këtyre konsulentëve në publikime kombëtare dhe ndërkombëtare.

Kriteret që duhen plotësuar
Ftesa për ofertë duhet të përmbajë specifikimin e objektit dhe të llojit të shërbimit të kërkuar, nevojën e kontraktimit të konsulentëve, kriteret e përgjithshme e të veçanta që duhet të plotësohen nga konsulentët dhe datën përfundimtare të pranimit të kërkesës nga të interesuarit dhe:
a) në çdo rast, numri i shoqërive të identifikuara nuk duhet të jetë më i vogël se tre;
b) komisioni fton të gjitha shoqëritë që të paraqesin dokumentacionin për të provuar kapacitetin e tyre për përmbushjen e objektit të kësaj kontrate, brenda një periudhe jo më shumë se 7 ditë nga data e dërgimit të ftesës. Ftesa dhe kriteret e përzgjedhjes duhet të përmbajnë elementët që përcaktohen në këtë vendim;
c) komisioni vlerëson kompanitë që përmbushin kriteret dhe i fton ato për paraqitjen e ofertës teknike dhe financiare;
ç) në përfundim të vlerësimit, komisioni harton një raport përmbledhës për zhvillimin e procedurës dhe ia paraqet për miratim titullarit të autoritetit kontraktor;
d) komisioni vazhdon vlerësimin edhe në rast të paraqitjes së një oferte/operatori ekonomik të vetëm, brenda afatit të fundit të paraqitur në ftesën për ofertë;

dh) në rast kualifikimi të një ose më shumë ofertave, komisioni i lë kohën e nevojshme, por jo më shumë se 10 (dhjetë) ditë pune, ofertuesit/ofertuesve për paraqitjen e ofertës tekniko-financiare.
e) pas paraqitjes së ofertave/ofertës, komisioni, brenda 5 (pesë) ditëve pune, bën vlerësimin përfundimtar dhe harton raportin përfundimtar sipas përcaktimit në shkronjën “ç”, të këtij neni.
Kriteret ligjore, teknike dhe financiare që duhet të plotësojnë ofertuesit/operatorët ekonomikë për pjesëmarrje dhe kualifikim janë, si më poshtë:
a) Të kenë dokumentacionin e regjistrimit në QKB ose një dokument ekuivalent për operatorët e huaj;
b) Të kenë një vetëdeklarim që operatori nuk është në proces falimentimi dhe në ndjekje penale;
c) Të kenë, të paktën, një kontratë për shërbim të ngjashëm, të realizuar brenda tri viteve të fundit. Shërbimi duhet të jetë ofruar dhe realizuar për një investim me vlerë minimale 70 000 000 (shtatëdhjetë milionë) euro;

ç) Të kenë një xhiro vjetore mesatare të tri viteve të fundit jo më pak se 50% të vlerës së investimit;
d) Të kenë një përshkrim të detajuar i metodologjisë që do të përdoret për realizimin e shërbimit të kërkuar të shoqëruar me një grafik të hapave që do të ndërmerren dhe afatet përkatëse.
Ofertat e kualifikuara do të vlerësohen në bazë të çmimit të ofruar. Oferta me çmimin më të ulët do të jetë oferta fituese. Fondi limit është 20 000 000 (njëzet milionë) lekë, pa përfshirë TVSH-në.
Pas miratimit të raportit përmbledhës nga titullari i autoritetit kontraktor, komisioni, brenda 5 (pesë) ditëve, fton operatorin fitues të negociojë kushtet e kontratës. Çmimi si kriter i vlerësimit është kusht i panegociueshëm. Palët duhet të përfundojnë negociimin brenda 7 (shtatë) ditëve. Nëse dështojnë negociatat me operatorin fitues ose nëse ai tërhiqet, komisioni fton për negociim operatorin e radhës, nëse ka. Në rast se nuk mbetet asnjë ofertues në garë, autoriteti kontraktor do të rihapë garën.
Në rast të një procedure të suksesshme për negociimin dhe nënshkrimin e kontratës për ndërtimin e Aeroportit të Vlorës me shoqëritë “Çengiz Construction & Kalyon & Kolin Construction”, komisioni i negociimit të kontratës do të vendosë si kusht në kontratën e konsulencës edhe detyrimin e këtyre shoqërive për të paguar vlerën përkatëse të paguar nga autoriteti kontraktor për konsulencën e dhënë nga operatori ekonomik fitues.

Rrethinat e Tiranës dhe në përgjithësi të rajonit të qendrës së Shqipërisë, Durrës dhe Elbasan, kanë çmimin më të lartë të tokës bujqësore në Europë. Sipas të dhënave Eurostat çmimi mesatar i tokës në BE arriti në 63,000 mijë euro për një hektar (6.3 euro metri katror) në vitin 2017. Në Shqipëri çmimi mesatar i një metri katror në fshatrat e Tiranës varion mesatarisht në 70-90 euro për metër katror sipas të dhënave që dha ekspertja Xheni Jahja nga Tirana Real Estate. Sipas të dhënave krahasuese çmimi i tokës bujqësore në Shqipëri është rreth 10 herë më i lartë se në vendet e BE-së.
Ekspertja Jajha ka disa shpjegime për këtë deformim të tregut të tokës bujqësore në vendin tonë. Së pari, mungesa e planeve rregulluese dhe planeve të detajuara. Sipas saj, të pasurit e një plani eliminon abuzimin që bëjnë pronarët në ofertën që hedhin në treg. Ndaj dhe çdo ditë përballemi me oferta të fryra që nuk i përshtaten kërkesës që ka tregu, shtoi ajo. Së dyti, çmimi i lartë i tokës në zonat rurale është edhe për shkak të kërkesës së vazhdueshme për zhvillim të sipërfaqeve të mëdha për zona industriale. Ekspertët e fushës mendojnë se, shkak për deformimin e çmimeve të pasurive të paluajtshme në Shqipëri janë ndërtimet, të cilat vijojnë të bëhen jo konform planeve rregulluese. Për shkak se toka bujqësore është përdorur lirisht edhe për tokë truall vlera e saj është rritur artificialisht pas viteve 1990. Duke u ndryshuar distanconi i përdorimit të tokës pa mbikëqyrjen e shtetit, aktualisht Shqipëria paraqitet me çmimet më të larta të tokës në Rajon. Jahja thotë se së fundmi ka pasur një klient që donte të shiste një tokë në Kamëz dhe e mbante me 180 euro/m2, pasi ngulte këmbë se e shiste për ndërtim, ndonëse ajo ishte tokë arë.

Toka në Europë
Sipas të dhënave të Eurostat, Holanda regjistroi çmimin më të shtrenjtë të blerjes së një hektari tokë të punueshme në BE në vitin 2016 (63 000 euro). Çmimi i tokës së punueshme në çdo rajon të Holandës ishte mbi të gjitha mesataret kombëtare të BE-së.
Megjithatë, midis rajoneve të BE-së për të cilat disponohen të dhëna, çmimi më i shtrenjtë për tokën bujqësore ishte në rajonin Liguria të Italisë (mesatarisht 108 000 euro për hektar (10.8 euro). Ndërsa toka me e lirë u regjistrua në Rumani, ku një hektar kushton mesatarisht 1958 euro. Ky informacion, i publikuar nga Eurostat, vjen nga një grup i ri statistikash mbi çmimet e tokës bujqësore dhe qiratë, e cila mbulon shumicën e shteteve anëtare të BE.
Eurostat shpjegon se niveli i çmimeve të tokës varet nga ligjet kombëtare, rajonale (klima, afërsia me rrjetet) dhe faktorët lokalë (cilësia e tokës, pjerrësia, drenazhimi etj.) si dhe forcat e tregut të ofertës dhe kërkesës rregullat e pronësisë së huaj). Nga të dhënat në dispozicion, rritja më e madhe në çmimet e tokës bujqësore midis 2011 dhe 2016 ishte në Republikën Çeke (një rritje tre herë), Lituania, Estonia, Letonia dhe Hungaria (një rritje dyfish). Çmimet u rritën edhe në shtetet e tjera anëtare, edhe pse me norma shumë më të ulëta. Në pothuajse të gjitha rajonet, blerja e tokës bujqësore ishte më e shtrenjtë se blerja e kullotave (20 herë më të shtrenjta në ishujt grekë të Voreio Aigaio). Po ashtu, blerja e tokës së punueshme të ujitshme ishte më e shtrenjtë se tokat në të thatë. /Monitor/