Pasditen e 2 prillit, profesorja amerikane Lori Amy dhe një koleg i saj shqiptar, u arrestuan nga policia shqiptare dhe u mbajtën në paraburgim për 7 orë, pa pasur mundësi të flisnin me avokat apo përkthyes.
Lory Amy jeton aktualisht në Shqipëri pasi po studion efektet traumatike të krimeve të komunizmit në shoqërinë bashkëkohore shqiptare.
Amy dhe kolegu i saj janë paditur nga policia shqiptare sipas nenit 242 të Kodit Penal për “mosbindje ndaj urdhërit të punonjësit të policisë së rendit publik” dhe nenit 293 “pengimi i qarkullimit të mjeteve të transportit”. Policia e ka referuar rastin e tyre në prokurori.
Ngjarja, pas së cilës Amy dhe kolegu i saj u arrestuan, ndodhi gjatë protestës së qytetarëve dhe familjarëve të të arrestuarve nga Kukësi, përpara Drejtorisë së Policisë. (19 persona u arrestuan në natën e 31 marsit pas protestës në aksin Milot-Morinë kundër vënies së tarifave për kalimin e këtij aksi. Qytetarë e familjarë të të burgosurve që prej 1 prillit po protestojnë për lirimin e të burgosurve.)
Exit.al foli me Profesore Amyn në datë 3 prill. Ajo e shpjegoi përvojën e saj:
“Ne ishim duke shkuar për të protestuar para stacionit të policisë në Rrugën “Sami Frashëri”, kur pamë se disa makina ishin bllokuar në rrugë për shkak të protestës. Ishte një situatë shumë e rrezikshme: kishte makina duke u përpjekur të ktheheshin dhe njerëz të shqetësuar që po protestonin.

Ne shkuam te një oficer policie dhe i thamë të shkojë tek kryqëzimi i rrugës me lumin Lana dhe t’u tregojë njerëzve se rruga është e bllokuar. Oficeri i policisë na tha se nuk mund ta bënte këtë sepse nuk kishte marrë asnjë urdhër. Kështu shkuam tek një tjetër polic afër kryqëzimit dhe i kërkuam të njëjtën gjë. Nuk na u përgjigj njeri. Më nisëm t’i tregonim vetë shoferëve në kryqëzim se rruga ishte bllokuar. Shoferët ishin të kënaqur që po i njoftonim.
Pastaj erdhi një grup prej tre policësh dhe ne menduam se ata do të na ndihmonin. Ata na thanë: “Faleminderit për ndihmën, por tani do ta marrim ne përsipër situatën”. Kështu, lamë kryqëzimin dhe shkuam të merrnim një kafe. Më pas vumë re, se policia ende po lejonte makinat të hynin në rrugë. U kthyem dhe pyetëm se çfarë po ndodhte. Policët thanë: “Ne kemi marrë urdher për të mos devijuar trafikun sepse kjo lloj proteste [përpara stacionit të policisë] është e paligjshme”.
Me fjalë të tjera, për shkak se policia e gjykonte protestën të paligjshme, ajo nuk pranoi të mbronte sigurinë e qytetarëve, si të atyre që ngisnin makinat në një rrugë të bllokuar, ashtu dhe të atyre që protestonin.
“Më pas ata na akuzuan për bllokimin e rrugës, megjithëse vetëm i kemi dhënë shoferëve informacion se rruga Sami Frashëri është bllokuar!” vazhdoi rrëfimin zonja Amy.
“Dymbëdhjetë oficerë policie na rrethuan dhe na thanë që të mos u tregonim njerëzve se rruga ishte bllokuar, veprim të cilin e refuzova. Kishte disa oficerë policie, të cilët e njihnin të kaluarën komuniste, dhe qartësisht ishin në konflikt me urdhrat e dhëna. Ata donin të mbronin sigurinë e qytetarëve, por nuk kishin marrë urdhër për ta bërë. Kjo tregon se ne kemi disa njerez të mirë në forcat e policisë, të cilët ndihen të dyzuar sepse e dinë çfarë është moralisht e drejtë, por kanë urdhra për të bërë diçka që është kundër ndërgjegjes së tyre.

Meqë unë nuk pranova të mos njoftojë shoferët se rruga është e bllokuar, policët na thanë se ne duhej të shkonim në stacionin e policisë për të “dhënë informacion”. Ata thanë se nuk isha e arrestuar, por ata gjithashtu nuk më thanë se për çfarë e donin këtë “informacion”. Policët e detyruan kolegun tim të hipte në një makinë policie dhe e lidhën me pranga, e pastaj dhe unë u dorëzova. I pyeta: “A jam duke u arrestuar?”, dhe ata thanë “Jo” Asnjë shpjegim, asnjë informacion rreth asaj që po ndodhte.”
Në stacionin e policisë, rreth orës 15:00, Lory Amyt iu sekuestrua laptopi dhe celulari. Atë e futën në qeli dhe nuk i dhanë mundësi për të folur me avokat apo përkthyes, sepse ajo nuk pranoi të dorëzonte dokumentet e saj. Ajo gjithashtu nuk pranoi t’i jepte deklaratë policisë:
“Nuk e kisha idenë se si do ta përkthenin atë që do t’i thoja, dhe cila do të ishte vlera ligjore e një deklarate të tillë. Ishte situatë aq e çuditshme! Unë vazhdoja t’i pyesja: “A jam nën arrest?”, dhe ata sërish më thanë “Jo”. “Por pse atëherë,” pyeta, ” jam në një qeli burgu me derën e mbyllur? Unë nuk jam nën arrest, por nuk jam e lirë të iki. Çfarë do të thotë kjo?”
Profesore Lory Amy dhe kolegu i saj u liruan dhe dolën nga komisariati i policisë rreth orës 22:30. Lory Amy këmbëngul që ngjarjet e asaj dite duhet të konsiderohen veçmas nga protesta “jashtëzakonisht e rëndësishme” në Kukës:
“Ne duhet të ndajmë dy raste specifike. Protesta në Kukës, e cila është jashtëzakonisht e rëndësishme, është një gjë, për të cilën unë kam shumë respekt. Situata jonë është një tjetër. Kjo ka të bëjë me rrezikun e sigurisë publike. Unë thjesht nuk mund të largohesha kur njerëzit po hynin në rrugë në një situatë jashtëzakonisht të rrezikshme që i vinte njerëzit dhe jetën e tyre në rrezik. Si rezultat unë kam shkelur dy nene të Kodit Penal.
Në një moment rreziku të sigurisë publike, përgjegjësia e çdo qytetari është të veprojë për atë që është e drejtë. Nëse nuk kemi ndërgjegjen morale për të vepruar për atë që është e drejtë përballë një urdhri që na thotë të bëjmë atë që është e gabuar, atëherë ne kthehemi në bashkëpunëtor të strukturava të dhunës që vazhdojnë të na plagosin”.