Anders Aslund

Gjatë dekatave të fundit, teksa Presidenti Vladimir Putin zgjeronte autoritetin e tij, Rusia duket se ka bërë hapa mbrapa në aspektin social dhe ekonomik, por edhe pse Kremlini e di mirë se duhet ta ndryshojë këtë trajektore, reformat qeveritare do të ishin tërësisht të papërputhshme me karakterin kleptokratik të regjimit të Putinit. Në vitin 1984, pak para se Mikhail Gorbachev të zbriste nga pushteti, ekzistonte një ndjenjë në Moskë se Bashkimi Sovjetik ishte ngurtësuar dhe se ndryshimi ishte i pamundur. Por më pas gjithçka ndryshoi vërtetë, duke nxjerrë në pah edhe transformimin që kishte ndodhur nën sipërfaqe. Sot, një ndjesi e ngjashme është përhapur përsëri në Moskë, pasi regjimit i Vladimir Putinit duket i qendrueshëm, madje i palëkundshëm, por nëse e shikon më nga afër, mund të dallosh disa të krisura në armaturë.
Rusia ka bërë hapa mbarapa gjatë dekatave të fundit. Në vitet 1990, Rusia ishte një vend i shkujdesur ku gjithçka ishte virtualisht e lejueshme. Moska kishte 20 gazeta të përditshme, ku mund të lexoje qëndrime që nga më liberalet, tek ato më staliniste. Sot, shoqëria civile ruse është ngurtësuar ndjeshëm dhe nëse sheh televizionet në Moskë, mund të gjesh 20 kanale televizive të kontrolluara nga Kremlini.
Në vitin 1991, Boris Yeltsin, si një prej vendimeve të tij të para si president, e shpërbëri KGB-në në disa agjenci të ndryshme, e përgjysmoi stafin dhe reduktoi buxhetin. Sot, pasaardhësja e KGB-së, Shërbimi i Sigurisë Federale (FSB) ka marrë në dorë kontrollin e plotë mbi aparatin e sigurisë ruse, përfshirë këtu edhe arrestimin e gjeneralëve të lartë dhe zyrtarëve të zbatimit të ligjit. Rezultati është që shërbimi i vetëm i sigurisë në vend është bërë më i fortë se në kohën e Stalinit dhe konsiderohet si i pavarur nga Kremlini.
Rusia ka bërë hapa mbrapa edhe në frontin ekonomik. Në vitin 2003, sektori privat prodhonte 70 për qind të GDP-së së vendit. Sot, sektori shtetëror prodhon pjesën më të mëdha, duke i marrë frymëm sipërmarrjeve të mëdha dhe të mesme dhe vetëm pesë banka të mëdha dominojnë tregun financiar.
Për më tepër, politikat e egra të Putinit kanë gjeneruar kontrolle aq të forta kundër liderëve të biznesit gjatë viteve 1990, sa shumica e tyre i kanë shitur asetet që kishin në Rusi dhe janë shpërngulur në Londër dhe Monako. Ky trend u përshpejtua nga mungesa e legjislacionit mbi të drejtën e pronës në Rusi, gjë që e ka lejuar Kremlinin të godasë më të pasurit e Rusisë sipas dëshirës, shpesh duke vënë nën shënjestër ata që zbatonin më shumë ligjin. Nuk është aspak habi që parashikimet për rritjen ekonomike vjetore kanë ngecur në 1.5 – 2 për qind.
Regjimi kërkon ta ndryshojë këtë model. Në maj të vitit 2016, Putini kërkoi nga tre grupe ekspertësh rekomandime për programe të reformave ekonomike: një grup liberal i drejtuar nga ish-ministri i Financave Alexei Kudrin; një grup teknokrat i drejtuar nga ministri i Ekonomisë, Maxim Oreshkin; dhe një grup në statisticion i drejtuar nga miku biznesmen i Putinit, Boris Titov. Secili grup dorëzoi mijëra e mijëra faqe raportesh dhe ekspertizash.
Problemi është që çdo ndryshim që çon drejt zbatimit të rregullit të ligjit do të ishte i papërputhshëm me karakterin kleptokrat të regjimit të Putinit, gjë që e bën të pamundur implementimin e çdo lloj reforme. Mandati i dhënë këtyre tre grupeve duket kështu asgjë më shumë se një terapi për shkencëtarët socialë, një mënyrë për t’i, mbajtur të zënë me punë dhe larg opozitës.
Putini nuk ka ndërmend të lejojë ndryshimin, madje do të kërkojë një mandat të katërt në zgjedhjet presidenciale të vitit të ardhshëm – një garë që do ta fitojë patjetër, duke pasur parasysh kontrollin që Kremlini ka mbi mediat dhe gjykatat. Por për ta bërë këtë fitore sa më të besueshme, Putini ka nevojë që popullsia e zhgënjyer dhe e frustruar e Rusisë të shkojë të votojë. Thuhet se Sergei Kiriyenko, shefi i stafit të Kremlinit, ka synim të arrijë një pjesëmarrje prej 70 për qind në votime dhe që 70 për qind e tyre të votojnë për Putinin.
Kjo nuk do të jetë e lehtë për t’u arritur. Në zgjedhjet shtetërore të Dumës në shtator të vitit 2016, vetëm 47,8 për qind të votuesve të regjistruar morën pjesë në votime. Në zgjedhjet e fundit lokale numri i pjesëmarrësve ishte akoma më i ulët, madje në Vladivostok u regjistrua një pjesëmarrje prej vetëm 13 për qind. Nëse votuesit do të marrin pjesë në zgjedhje vitin e ardhshëm, ata duhet të besojnë se ndryshimi është vërtetë i mundshëm, Putinit i duhet një rival i besueshëm, jo i njëjti kandidat i lidhur me Kremlinin si komunisti Gennady Zyuganov, nacionalisti Vladimir Zhirinovsky dhe liberali akoma më falco, Grigory Yavlinsky. Nevojitet një rival real që t’i bashkohet garës. Personaliteti i famshëm, Ksenia Sobchak, e cila e shpalli kandidaturën e saj pas takimit me Putinin, mund të arrijë të injektojë pas jetë në fushatën zgjedhore. Për të siguruar pjesëmarrjen e nevojshme në zgjedhje, ka vetëm një mundësi reale: nevojitet pjesëmarrja e aktivistit anti-korrupsion dhe opozitarit, Alexei Navalny.
Në shtator të vitit 2013, kurt Navalny kandidaoi për kryebashkiak të Moskës, fitoi 27 për qind të votave, por qendra e pavarur e sondazheve Levada, pretendon se pavarësisht mbështetjes së Navalny ka në Moskë, ai nuk do të arrinte dot të fitonte më shumë vota në zgjedhjet presidenciale. Me këtë parashikim në mendje, disa këshilltarë të Kremlinit duan ta lënë Navalnyn të kandidojë, duke e mbajtur atë jashtë mbulimit mediatik. Duket se Kremlini është pjesërisht dakord, duke qenë se e ka lejuar atë të mbajë takime zgjedhore me 10 mijë pjesëmarrës në 100 qytete.
Megjithatë, të tjerë në rrethin e ngushtë të Putinit do të preferonin ta fusnin Navalnyn në burg për të katërtën herë këtë vit, duke qenë se ka vërtetuar në të shkuarën aftësinë e tij për të trazuar autoritetin në Rusi. Gjatë marsit të vitit të kaluar, Navalny prodhoi një dokumentar 50-minutësh në lidhje me korrupsionin, duke zbuluar se kryeministri Dmitri Medvedev kishte përdorur 1,3 miliardë dollarë në rryshfete për të blerë gjashtë pallate dhe dy vreshta. Dokumentari i ndjekur në YouTube nga 25 milionë njerëz arriti me të vërtetë të shkatërronte karrierën e Medvedevit.

Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI

Me Traktatin e Versajës, të nënshkruar nga të plotfuqishmit respektivë më 15 maj 1768, Republika e Gjenovës ia ofroi Mbretërisë së Francës ishullin e trazuar dhe krenar të Korsikës, si garanci për borxhet e kontraktuara me Parisin të barabarta me 2 milionë lira gjenoveze. Situatë politike e ishullit, në momentin e kalimit të përgjegjësive, ishte në rebelim të plotë kundër pushtimit gjenovas, që vazhdoi i udhëhequr nga patrioti i madh Pasquale Paoli edhe kundër francezëve. Zjarri indipendentist u shtyp midis 8 dhe 9 majit 1769 nga francezët me betejën e Ponte Nuovo, që në vijim të fitores pushtuan të gjithë Korsikën, por pavarësisht kësaj nuk arritën që t’i ndërpresin raportet e rrënjosura dhe shumëshekullore tregtare dhe kulturore me gadishullin italian.
Dekreti i ribashkimit të Korsikës me Francën, akti i fundi i aneksimit francez ndaj ishullit të Mesdheut, ndodhi më 30 nëntor 1789. Por italianizmi ishte shumë i fortë, aq sa filologu dhe historiani Niccolò Tommaseo, në bashkëpunim me magjistratin dhe poetin Salvator Viale nga Bastia, midis viteve Tridhjetë dhe Dyzet të Tetëqindës studioi të folurën korsikase, e influencuar nga krahina e Toscana, duke e përkufizuar si më të pastërtin midis dialekteve italiane. Gjatë gjithë pjesës tjetër të shekullit pati një lloj përçarjeje të aspekteve gjuhësore: e folura korsikase u konsiderua e përshtatshme vetëm për subjekte të ulëta, ndërsa për ato më të larta e më serioze zgjedhja binde mbi italishten.
Ndryshimi i kursit francez ndodhi me Napoleonin e III-të dhe francezizimi që solli imponimin e gjuhës, të ligjeve dhe të zakoneve franceze. U arrit deri në njohjen e munguar të titujve studimorë të lëshuar nga universitetet italiane. Garibaldinë dhe patriot të ndryshëm italianë qenë me prejardhje korsikane, si për shembull Leonetto Cipriani di Centuri që e përfundoi karrierën e tij të bujshme politike dhe ushtarake, duke u bërë sentor i Mbretërisë së Italisë. Pas Luftës së Parë Botërore, aspekti i italianitetit ishullor erdhi duke u përkeqësuar për shkak të politikës shoviniste franceze që pretendonte të anulonte çdo referim kulturor italian të Korsikës, duke prishur me të njëjtin ritëm edhe lidhjet politike e tregtare. Qe në këtë kontekst që, si reaksion, lindi në Korsikë një lëvizje e zjarrtë irredentiste që u përhap në të gjithë popullsinë dhe në të gjitha shtresat shoqërore.
Situata ekonomike, tashmë e brishtë, ishte bërë katastrofike: shumë korsikanë u detyruan që të emigrojnë dhe të bëjnë zgjedhje ane. Kush u mbështet tek Franca arriti që të gjente një punë në administratë dhe në ushtrinë koloniale franceze, kush shikonte një të ardhme për ishullin në Itali, si shumë intelektualë, shkuan për të studiuar dhe punuar në Itali. Ndërkohë në Korsikë u verifikuan përplasje të vazhdueshme meskine midis klaneve, “famullive” autonomiste dhe grupeve të pensionistëve të vjetër të perandorisë koloniale franceze për ndarjen e kuotave lokale të pushtetit.
Me ardhjen e Mussolini në pushtet, në Itali u rrit interesi për territoret me kulturë dhe gjuhë italiane akoma jo të bashkuar me Romën, si për shembull Korsika dhe Malta. Ndërkohë u rrit në Korsikë dhe në zona të tjera irredente një ndjenjë shumë e fortë në favor të Romës, e avantazhuar veç të tjerash nga arritjet sociale të regjimit. Veç të tjerash, të përditshme si “Il Telegrafo” i Livorno dhe “L’Isola” e Sassari botonin në mënyrë të përjavshme një faqe lidhur me jetën korsikane. Njëkohësisht lulëzuan revista me karakter të spikatur korsikan dhe irredentiste, të tilla si “Korsika e lashtë dhe moderne” e Francesco Guerri, me pseudonimin “Mimmo Grosso”, dhe “Ideja Korsikane”, e drejtuar nga Anton Francesco Filippini. Një prej intelektualëve të parë korsikanë në favor të Italisë qe Petru Rocca, i lindur në Vico me 28 shtator 1887. Pasi ka marrë pjesë në Luftën e Parë Botërore, në vitin 1920 themeloi revistën “A Muvra”, organ informacioni i Partisë Korsikane të Aksionit (PCdA).
Kjo parti në vitin 1927 u riemërtua Partitu Corsu Autonimistu, statutin e të cilës donte ta shkruante Rocca me objektivin e një rezistence korsikane ndaj Francës. Duke qenë se kishte marrë një gjurmë të fortë antifranceze në vitin 1939 partia u ndalua me akuzën se kishte bashkëpunuar me Mussolinin. Revista tashmë e përmendur “A Muvra” e ekspozonte vazhdimisht objektivin fiks e gazetarëve të saj: bashkimin e Korsikës me Italinë. Patriot të tjerë qenë Petru Giovacchini, Marco Angeli dhe Bertino Poli, të cilët në vitet ’30 themeluan Grupet e Veprimit Korsikan, me qëllim zhvillimin e aktiviteteve kulturore dhe politike për aneksimin e Korsikës me Mbretërinë. Ndërsa dy të parët trajtonin argumenta të ndryshme dhe letrare, Poli shprehu një përmbajtje më politike me vepra të tilla si “Mendimi irredentist korsikan dhe polemikat e tij”, i botuar në Firenze në vitin 1940, dhe “A Corsica di dumani”, botuar në Livorno në 1943. Por ai që aderoi më konkretisht dhe më faktikisht me fashizmin e që ngjalli kështu vlerësim më të madh pranë autoriteteve italiane qe Petru Giovacchini.
Ai lindi në Canale Verde më 1 janar të 1910 nga një familje e vjetër fisnike, italiane për nga kultura, ndjenjat, traditat. Paraardhësit e tij kishin luftuar gjithmonë për italianitetin e Korsikës. Simeone Giovacchini, i burgosur gjatë lëvizjeve të para antifranceze, vdiq në Kështjellën e Tulonit pa i mohuar asnjëherë idealet e tij të lirisë nga i huaji. Një tjetër paraardhësi i tij, Anghieluvisu, mori pjesë aktivisht në Rilindjen italiane si kreu i Pennuti, karbonarëve korsikanë. Petru Giovacchini u transferua në Bastia për të studiuar në Liceo Nazionale dhe thuhet se qysh si adoleshent bashkëpunoi me periodikët që kishin të bënin me autonomizmin korsikan. Në 1927, duke qenë se kish vendosur se duhej të shkruante në një të përjavshme patjetër irredentiste, themeloi “Primavera”, por që u sekuestrua shpejt, duke shkaktuar kështu për Giovacchini përjashtimin nga liceu. Dy vitet e mëpasme botoi dy përmbledhje me këngë patriotike dialektore: “Musa casalinga” dhe “Rime notturne”. Në 1930 u regjistrua në Fakultetin e Mjekësisë pranë Universitetit të Pizës, por, pasi është kthyer më pas në Korsikë, për të asistuar babain e sëmurë rëndë, u detyrua që të bëjë shërbimin e detyruar ushtarak, duke pësuar persekutime dhe dhunë gjatë shërbimit, me përfundimin e të cilit ju mohua mundësia për të përfunduar studimet në Itali. U transferua në Universitetin e Padovas ku themeloi në 1933 Grupet e Kulturës Korsikane në nëntorin e po atij viti. Shumë shpejt këto grupe u transformuan në Grupet e Veprimit Korsikan. Petru Giovacchini qe vullnetar në Afrikën Lindore, i rekrutuar në Batalionin e 147-të CC.NN. Qe vullnetar në Spanjë, si mjek i Milicisë, duke u dalluar për trimëri, duke siguruar dekorata dhe transferimin në shërbimin e përhershëm për merita lufte. Kur Italia hyri në luftë më 10 qershor të 1940, Petru kërkoi që të luftojë në vijën e parë për çlirimin e Korsikës nga zgjedha franceze, por Komanda e Përgjithshme e Milicisë mendoi se do të kishte shumë më e frytshme të shfrytëzoheshin aftësitë e tij dialektike në fushën e propagandës. Deklarimi i luftës së Francës dhe pushtimi i Korsikës nga ana e trupave italiane u dhanë shpresë irredentistëve, por Mussolini e shtyu formalizimin e aneksimin me mbarimin e luftës, për të mos bërë armike Francën e qeverisë së Vichy. Në vitin 1942 u propozua si Guvernator i Korsikës sapo të mbaronte konflikti i ashpër luftarak.
Në shkurt të 1943 në Sardenjë u krijua Batalioni Korsikan, i inkuadruar në Legjionin e 73-të Këmishëzi. Ky episod përfaqësoi kulmin e bashkëpunimit midis korsikanëve dhe italianëve. Pas 8 shtatorit, përpara ripushtimit të Korsikës nga ana e trupave goliste, u kidnapua nga partizanët lokalë dhe më pas u dënua me vdekje Koloneli Petru Simone Cristofini, me akuzën se kishte bashkëpunuar me autoritetet italiane e gjermane të pranishme në ishull dhe pse u kishte dhënë informacione lidhur me rezistencën lokale. U pushkatua në Algjer në nëntor të 1943, pasi Koloneli kishte tentuar vetëvrasjen, duke u hedhur nga një dritare e katit të katërt të gjykatës. Bashkëshortja e tij, Marta Renucci, gruaja e parë në Korsikë gazetare, u dënua me 5 vite burg, që ju desh t’i bënte në burgjet e Algjerit, dhe me konfiskimin e pronave. Me të njëjtat akuza u dënuan me vdekje, Koloneli Pantalacci dhe i biri Antoine, por që arritën në kohë të arratisen në Itali. Një kolonel tjetër, Pascal Mondielli, u dënua me burgim të përjetshëm si kolaboracionist. Pas 8 shtatorit, Petru Giovacchini ia besoi organizatën irredentiste Giuseppe Mastroserio dhe u transferua në veri për t’u rekrutuar në Republikën Sociale Italiane bashkë me miqtë e tij, Angeli dhe Poli. Nuk u kthyen më në Francë, pasi mbi ta rëndonte dënimi me vdekje.
Në vjeshtën e vitit 1946 Gjykata e Drejtësisë e Bastias dënoi me vdekje në mungesë Giovanni Luccarotti, një pasardhës i largët i Pasquale Paoli, Pietro Luigi Marchetti, gazetar Bertino Poli, Marco Angeli dhe Petru Giovacchini, të gjithë në kërkim, të strehuar në Itali, ku jetonin në gjysmëklandestinitet për të shmangur drejtësinë franceze. Me dënime të rënda u dënuan të akuzuar të tjerë: Petru Rocca me 15 vjet punë të detyruar, u internua në Guajanë; Yvis Croce, punonjës i Arkivit Shtetëror të Korsikës me 5 vjet punë të detyruar; Don Domenico Parlotti, kanonik i Katedrales së Bastias dhe shkrimtar që shkruante në dialekt, me 10 vjet burg, vdiq në burg; Don Giuseppe Damiani, Drejtor Didaktik me 5 vjet punë të detyruar. Rezultuan të dënuara edhe dy gra: Margherita Ambrosi, vejusha e poetit Piazzoli, që kishte lavdëruar Italinë me 5 vjet burg dhe Maria Rosa Alfonsi, parukiere e re nga Ajaccio, në mungesë me 5 vjet punë të detyruar. U dënua me 2 vjet burg Angelo Giovacchini, vëllai i Petru. Të gjithë u konsideruan fajtorë se kishin bërë atentat ndaj sigurisë kombëtare. Pronat e tyre u konfiskuan, me përjashtim të Angelo Giovacchini. Ndërsa Marco Leca, kryebashkiaku i Pastricciola, u dënua me degradim kombëtar.
Represioni francez, që ka pasuar fitoren e ushtrive aleate, qe mjaft i egër; çdo lëvizje autonomiste u shtyp. U desh të ndalohej dhe të anulohej çdo rekurs ndaj gjuhës italiane dhe deri ndaj dialektit korsikas. Kur kapeshin duke folur në dialekt, nxënësit e shkollave të ndryshme përjashtoheshin dhe deri dënoheshin. Qe një represion mizor. Deri Kisha Katolike, që deri më atëhere e kishte adhuruar italishten, në predikime, në falje, në komunikimet zyrtare, u shtrëngua që të përdorë frengjishten nën kërcënimin e arrestimeve e persekutimeve. Më pas irredentistët u persekutuan egër, u kapën u arrestuan, u procesuan, u dënuan, u deportuan. Francezizimi i ishullit u krye me një kolonizim në kuptimin e vërtetë të fjalës të imponuar me sjelljen e kultivuesve francezë refugjatë nga Algjeria dhe jo vetëm, të famshmit Pieds Noirs, të cilëve ju dhanë trojet më të mira kadastrale të ishullit. U favorizua edhe spekulimi turistik i huaj dhe në fund, për të kurorëzuar veprën, u transferua Legjioni i Huaj në Corte. Këto manovra me karakter neokolonial kanë shfytyruar me sa duket krejtësisht kuadrin etnik të Korsikës.

Përgatiti
ARMIN TIRANA

“Corriere della Sera”

“Më shumë se një reformë fiskale është një reformë e kapitalizmit. Në bazën e saj është një projekt gjeopolitik i rilançimit të Amerikës bazuar mbi investimet: shtytje për kompanitë dhe fund të rënies. Kush thotë se, Shtetet e Bashkuara po kthehen në strategjinë e Arthur Laffer, frymëzuesit ekonomik të Ronald Reagan, e ka gabim: reforma e Donald Trump ndjek një logjikë të kundërt ndaj asaj të Ronald Reagan në vitet Tetëdhjetë”.
Giulio Tremonti përgatitet për sfidën elektorale, bashkë me Vittorio Sgarbi, në drejtimin e një lëvizjeje të re me frymëzim estetiko-politik, e quajtur Rinascimento, por në të gjallojnë gjithmonë genet e ministrit që për shumë vite ka projektuar politikat ekonomike dhe tributare të qeverive Berlusconi. Frymëzohet që të shpjegojë sesi, sipas tij, Trump do t’i përdorë taksat për të ndryshuar jo vetëm ekonominë, por edhe rolin ndërkombëtar e Shteteve të Bashkuara. Dhe në fund, kalon pikërisht aty: “Nuk më takon mua të bëj krahasime, por filozofia e kësaj reforme amerikane është shumë e ngjashme me atë të ligjit Tremonti të vitit 1994. Atëherë miratuam një detaksim të fitimeve të përdorur për të blerë mallra instrumentalë. Qe eksperimenti i parë i përdorimit të tatimeve për të stimuluar në vend se për të taksuar. Të stimulojë investimet në këtë rast. Trump bën të njëjtën gjë: për rilançimin synohet tek prodhimi, jo tek konsumet”.

Pse Trump shkon në drejtim të kundërt krahasuar me Reagan?
“Reformën e parë fiskale Amerika e ka pasur me Franklin Delano Roosevelt që në vitet ‘40 të shekullit të kaluar transformoi taksën mbi të ardhurat në një tatim personal progresiv masiv për të financuar luftën dhe, më pas, të ashtuquajturin Big Government. 40 vite më pas, Ronald Reagan ndryshon kurs: ul në mënyrë drastike taksat personale në mënyrë që të rrisë konsumet dhe, për pasojë, PBB-në. Dëshiron të japë një shtytje të menjëhershme, është era e hedonizmit reaganian”.

Edhe Trump thotë se reforma e tij do ta rigjallërojë ekonominë. Ashtu si Reagan, edhe ai rrezikon që të shkaktojë një rritje të fortë të borxhit publik federal.
“Reforma e viteve ’80 bëri të rritej ekonomia. Nuk është e qartë nëse ka qenë përgjegjëse edhe për rritjen e borxhit: ato qenë vite shpenzimesh të fuqishme riarmatimi ushtarak, qenë akoma kohërat e Luftës së Ftohtë. Sigurisht që Reagan nuk preokupohej më shumë sesa Trump për respektimin e kufizimeve të bilancit. E kujton shprehjen e tij të famshme lidhur me deficitin që është mjaft i madh sa mund të kujdeset për veten? Por le të kthehemi në ditët tona. Do të duhet kohë për të matur efektin e reformës së re të bilancit federal dhe impaktin ekonomik ndaj familjeve. Veç të tjerash, tekstet e miratuara nga Dhoma dhe Senati janë të ndryshëm. Do të shohim se çfarë do të ndodhë në seli pajtimi dhe me votën finale. Por është e qartë deri më tani se ajo e Trump është një reformë shumë ndryshe: nuk është e përqendruar mbi të ardhurat individuale, por mbi kompanitë, nuk kërkon as popullaritetin, as impaktin e menjëhershëm me një ulje të fortë të tatimeve ndaj personave fizikë, shikon larg. Synon që të ndryshojë strukturën industriale në periudhën afatgjatë. Besoj se edhe kësaj radhe, ashtu si në epokën Reagan, Amerika do të bëjë shkollë: Europa të marrë shënim”.

Benefitet për kompanitë janë praktikisht të mëdha. Por janë të shumtë ata që mendojnë se këtu Trump ka normalizuar një situatë anormale: Shtetet e Bashkuara, që kishin një tatim mbi bizneset shumë të lartë, 35%, dhe pretendimi për të taksuar aktivitetet e zhvilluara nga bizneset amerikane edhe jashtë vendit, tani ulen në 20%, si vendet e tjera perëndimore, dhe parapëlqejnë një sistem taksimi territorial: më e ngjashme me atë të pjesës tjetër të botës.
“Ka edhe më. Ndërkaq kjo është reforma e parë në epokën e globalizimit. Ajo e Reagan e menduar për kontribuesit individual në një botë në të cilën ekzistonin akoma kufijtë kombëtarë. Kurse reforma aktuale është e menduar për botën e globalizuar, për të sjellë në shtëpi kompanitë amerikane që kanë shkuar jashtë vendit. Trump fut një tarifë më të ulët se ato europiane dhe një mekanizëm administrativ shumë më të thjeshtë. Kjo do t’u japë një avantazh të madh Shteteve të Bashkuara: bizneset e tyre do të kenë të gjithë interesin që të kthehen e t’i përqendrojnë aktivitetet e tyre të taksueshme në vend. Për Europën do të ketë telashe edhe pse, me masën e vetme që dëgjoj të kritikohet ashpërt, kjo reformë krijon një destimulues për të bërë blerje jashtë vendit. Bizneset amerikane do të duhet të paguajnë një tatim prej 20% – akcizë apo inbound tax – mbi atë që blejnë në vendet e tjera. Është proteksionizëm, një rikthim i ekzagjeruar në merkantilizëm: një rrezik i madh për Europën, e cila duhet të kërkojë sesi të reagojë, çfarë të bëjë”.

Një Donald Trump, që pasi ka kërcënuar prej vitesh një mbyllje të Amerikës së përgjakur nga free trade, zgjedh izolacionizmin fiskal? Një tjetër faktor shqitës të raportit të Shteteve të Bashkuara me aleatët e tyre.
“Lidhur me këtë duhet reflektuar. Shkurajimi i blerje jashtë nënkupton që të flitet për merkantilizëm: nuk është mirë. Ama kjo është një reformë me efekte shumë më të gjera: përpara një udhëkryqi midis rënies dhe zhvillimit, zgjedh zhvillimin”.

Ama e bën në mënyrë të çekuilibruar dhe, ndoshta në momentin e gabuar: vlerëson të pasurit më shumë sesa të varfërit në një vend tashmë të shënuar nga shpërdorime ekstreme në shpërndarjen e të ardhurave. Pastaj, ekonomistët vërejnë se detaksimet për të mbështetur ekonominë bëhen për të përmbysur një cikël negativ, ndërsa ekonomia amerikane rritet me ritëm të mirë: rreziku është që ta nxehë.
“Lëri rehat ekonomistët. Kjo, siç e kam thënë, është një manovër konjukturale. Nuk është një reformë që kërkon rezultatin ekonomik dhe as konsensusin e mënjehershëm elektoral. Kush do të paguajë më pak taksa, gjithsesi, nuk do të fitojë shumë. Është një reformë sistemi që ndryshon rregullat e kapitalizmit amerikan. Mund të mos pëlqejë, por është me këtë që do të duhet të përballemi. Për sa i përket barazisë, do mund t’ju përgjigjesha me apologjinë e bukës: përpara se ta konsumosh, duhet ta prodhosh. Nëse bukëpjekësi arrin që të prodhojë më shumë, nga kjo do të përfitonin të gjithë”.

Përveçse në Amerikë në fakt rrogat ngecin në vend dhe shtresa e mesme zhduket. Rriten vetëm fitimet.
“Atëhere në një fazë të dytë, benefitet fiskale do të jepen duke u kërkuar në shkëmbim bizneseve që të paguajnë rrogat e duhura. Por problemi i barazisë, megjithëse i rëndësishëm, nuk mund të lërë në hije rënien e projektit gjeopolitik që është në bazën e bastit të Donald Trump: të ndalojë rënien e Amerikës, duke u dhënë një shkundje bizneseve të saj. Parashikoj fenomene imitimi në Europë: në vend që të konkurrojnë fiskalisht midis tyre, Gjermania dhe Franca do të duhet të preokupohem për konkurrencën tributare të Shteteve të Bashkuara”.

Përgatiti
ARMIN TIRANA