Në Ankara ka mbërritur të martën një grup hetuesish dhe zyrtarësh të Ministrisë së Jashtme ruse, të cilët do të hetojnë vrasjen e ambasadorit rus, Andrei Karlov. Ata do të punojnë për të përcaktuar nëse vrasja ishte vepër e një personi të vetëm të armatosur apo pjesë një komploti me qëllim prishjen e marrëdhënieve mes dy vendeve. Autori i vrasjes është pjesë e forcave të policisë turke, por ende nuk është e qartë nëse krimin e ka kryer në bashkëpunim me ndonjë grup.
Presidenti rus, Vladimir Putin e cilësoi vrasjen një provokim me qëllim prishjen e marrëdhënieve mes Rusisë dhe Turqisë.
“Ka vetëm një përgjigje ndaj saj, forcim i luftës ndaj terrorit dhe banditët do ta ndjejnë”. Presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan pajtohet me këtë qëndrim. “Gjatë bisedës që pata me zotin Putin pas incidentit, ramë dakord se ky është një provokim dhe për këtë s’ka asnjë mëdyshje”.
Presidenti Erdogan tha se dy vendet do të bashkëpunojnë në hetimin e kësaj ngjarjeje. Marrëdhëniet mes Moskës dhe Ankarasë kanë qenë të lëkundura për shkak të interesave të tyre të ndryshme lidhur me Sirinë. Rusia mund të përdorë vrasjen e ambasadorit Karlov në avantazh të saj për sa i takon Sirisë thotë eksperti i pavarur ushtarak rus, Alexander Golts. “Mendoj se vrasja e ambasadorit mund të përdoret nga Rusia si një kartë e fortë në bisedimet e ardhshme për Sirinë, sepse nuk mund të anashkalojmë faktin që interesi ynë për Sirinë nuk përkon me atë të Turqisë”.
Rusia mbështet presidentin sirian Asad ndërsa Turqia opozitën. Marrëdhëniet mes dy vendeve u tensionuan pasi Turqia rrëzoi një avion ushtarak rus në Siri në nëntor të 2015. Më vonë, Turqia kërkoi falje dhe prej asaj kohe të dy presidentët kanë qenë në kontakt të vazhdueshëm.
Shtetet e Bashkuara dënuan vrasjen e ambasadorit Karlov dhe i shprehën ngushëllime familjes së tij dhe popullit rus.
“Jemi të gatshëm të ofrojmë çdo lloj ndihme që do të kërkohet prej Rusisë dhe Turqisë, në hetimin e këtij sulmi të neveritshëm. Siç nënvizoi dhe sekretari John Kerry, ky është një sulm mbi të drejtën e të gjithë diplomatëve për të përfaqësuar kombet tyre në gjithë botën në siguri të plotë”, tha përfaqësuesi i Departamentit amerikan të Shtetit, John Kirby. Zyrtarët amerikanë nuk pranuan të bëjnë asnjë koment tjetër lidhur me ngjarjen, deri në përfundim të hetimeve.

“Kamionët e famshëm janë këtu dhe ne jemi duke pritur që të fillojë. Kujdesuni për vogëlushin tim të artë dhe mos e përkëdhelni shumë me dashurinë tuaj. Jetë të mbarë, ne duhet të hipim në kamionë tani. Drejt përjetësisë. Juaja, Vilma”. Ky është teksti i një letre, e marrë kohët e fundit nga Muzeu i Holokaustit i Shteteve të Bashkuara, nga i biri i autores së letrës. Shkruar vetëm disa orë para se Vilma Grunwald të dërgohej për të vdekur në dhomat e gazit më 11 korrik 1944, u deshën të kalonin 72 vjet, përpara se bota të zbulonte mesazhin e saj të lamtumirës.
Sot në Aleppo, mijëra e mijëra civilë që kanë ngecur në anën e gabuar të vijave të frontit, mes bombave dhe snajperëve, janë duke i dërguar botës shënimet e tyre të vdekjes. Për ditë të tëra, Twitter, Facebook, Whatsapp dhe platforma të tjera mediatike janë mbushur me këto thirrje të fundit të dëshpëruara, për mëshirë, teksa vdekja afrohet.
Gjithmonë është supozuar që, nëse bota do të kishte kuptuar më kollaj atë që po ndodhte me Vilma Grunwaldin dhe miliona të tjerë si ajo, më shumë do të ishte bërë për të ndërtuar një reagim të fuqishëm për të shpëtuar jetët e hebrenjve. Kaq i madh ishte turpi ynë kolektiv, saqë pas atij dështimi, bota u betua që “kurrë më” kjo të mos ndodhte dhe nisi kështu ndërtimin e një infrastrukture ndërkombëtare, për ta penguar.
Konventat për Parandalimin e Gjenocidit, Mbrojtjen e Refugjatëve dhe të Drejtat Universale të Njeriut, u miratuan menjëherë në periudhën e pasluftës. Më shumë se 70 vjet më vonë, ato supozime mbi anën më të mirë të natyrës sonë, si dhe forcën e atyre betimeve për të ndërtuar një reagim të fuqishëm, po vihen në një provë ekstreme në Siri – një provë, në të cilën po dështojmë.
Ambasadorja e SHBA, Samantha Pauer, pyeti, e mbushur edhe emocionalisht, përfaqësuesit e Rusisë, Sirisë dhe Iranit në Kombet e Bashkuara këtë javë, në lidhje me përgjigjen e tyre për bombardimin dhe vënien sistematikisht në shënjestër të civilëve brenda Aleppos, duke thënë: “A nuk keni turp?” Përgjigjja është një “jo” e vendosur, por a nuk duhet që ajo pyetje të na bëhet të gjithëve ne?
Si kemi rënë kaq poshtë, nga ndërtimi i muzeve dhe përkujtimoreve të Holokaustit dhe viktimave të tjera të krimeve kundër njerëzimit, saqë të injorojmë se historia po rishkruhet me gjakun e një brezi të ri viktimash, mu përpara syve tanë? Çfarë ka ndryshuar?
Së pari, ai supozimi themelor i parandalimit të gjenocidit, se po të dish më shumë, fuqizohesh dhe të detyron të bësh më shumë, po rezulton i rremë në epokën dixhitale. Konkurrenca për vëmendjen tonë, në një mjedis mediatik gjithmonë të ndezur, në shumë drejtime na ka mpirë përballë peshës së krimeve që po shpalosen në Siri sot.
Lamtumirat personale të atyre që kanë mbetur brenda zonës së vrasjeve në Aleppo sot, “zbresin poshtë” me një të klikuar dhe konkurrojnë me postime shumë më “të pëlqyeshëm” dhe të “rindashëm”, nga ofrues më të mençur materialesh mediatike.
Së dyti, kompleksiteti i aktorëve dhe krimeve që ata po kryejnë në Siri nuk mund të përmbahet në mesazhe 140-germëshe. Ne mundemi të identifikojmë civilët e pafajshëm, por ata që i kryejnë krimet janë shpeshherë të identifikuar kaq turbullt dhe motivet e tyre kaq të paqartë. Si pasojë, shumë amerikanë që përndryshe do të bënin më shumë për të kërkuar një reagim të udhëhequr nga Amerika, dalin më të shastisur dhe të paaftë për të parë interesat e sigurisë për SHBA, në këtë kasaphanë.
Ai që e ndërlikon më shumë këtë narrativë tragjike është spektri i lajmeve të rreme që, i vënë në lëvizje prej makinerive lëvizëse të qeverisë, po ndihmon për të larguar lajmin prej kostove të mëdha njerëzore të këtij konflikti. Rusia e ka futur angazhimin e saj 18-mujor në Siri, në kornizën e një përpjekjeje të koalicionit për të sprapsur rrezikun terrorist, duke përfshirë edhe atë nga Shteti Islamik. Por grupe si Observatori Sirian për të Drejtat e Njeriut kanë raportuar përpara rrethimit aktual të Aleppos, se bombat e rusëve kanë vrarë pothuaj tre herë më shumë civilë dhe anëtarë të opozitë, se sa luftëtarë të ISIS-it.
Dhe vetë ambasadori i Sirisë në OKB, për t’iu kundërpërgjigjur sulmit të ambasadores amerikane, u mburr me “provat” e tij, duke nxjerrë madje atë të një ushtari sirian që ofron “ndihmë dhe mbështetje” për një gjyshe të moshuar, e cila po evakuohej nga Aleppo këtë javë. Pak orë më vonë doli se fotografia e prerë ishte e një ushtari iraken, e shkrepur gjashtë muaj më parë në Falluxhah.
Në betejën e të vërtetës mbi Sirinë, të vetmit humbës realë, ashtu si gjithmonë, janë civilët. Abdul Alhamdo, një mësues në Aleppo, postoi në Twitter të mërkurën e kaluar: “Mesazhi i fundit. Faleminderit për të gjitha. Kemi ndarë shumë momente… militantët e Assadit janë ndoshta 300 metra larg. Nuk kemi ku shkojmë. Kjo është dita e fundit”.
Nuk na janë dashur 70 vite për të zbuluar mesazhin e fundit të Abdulit. Por ndoshta do të na duhen po aq vite, për të kuptuar përse nuk bëmë më shumë për ta ndalur.

Disa nga sirianët që u larguan nga Aleppo gjatë ditëve të fundit mbërritën të dielën në Turqi. Evakuimet nga Aleppoja Lindore filluan javën e kaluar, pasi forcat qeveritare rimorën nën kontroll shumicën e zonave të rebelëve. Por procesi u ndërpre të dielën për shkak të mosmarrëveshjeve ndërmjet grupeve rebele se si duhet të vazhdojnë evakuimet. Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara pritet të votojë të hënën mbi një rezolutë për të dërguar zyrtarë të OKB-së për të monitoruar evakuimet.
Një grup refugjatësh nga Aleppo kaluan kufirin turk të dielën. Disa të tjerë u dërguan në Idlib, një tjetër qytet nën kontrollin e rebelëve në Siri. Këta refugjatë u larguan para se u pezulluan evakuimet, mes dhunës në zonat e mbetura nën kontrollin e rebelëve në Aleppon Lindore.
Gruaja: “Ka luftë. Po bombardojnë njerëzit atje”. Burri: “Ka bombardime, sulme ajrore në Aleppo. Shumë njerëz kanë shkuar në Idlib. Është shumë e vështirë”.
Turqia po ndërton një kamp të përkohshëm refugjatësh në afërsi të kufirit me Sirinë për rreth një mijë refugjatë në nevojë, për të plagosurit, të moshuarit dhe ata me aftësi të kufizuara.
Ndërkohë, militantët dogjën të paktën pesë autobusë të caktuar për evakuime për njerëzit e plagosur dhe të sëmurë nga dy fshatra në zonën e Idlibit. Incidenti rezultoi në pezullimin e evakuimeve dhe la shumë civilë të bllokuar në pika të ndryshme përgjatë rrugës pa qasje në ushqim apo strehim. Autobusë bosh pritën jashtë fshatrave derisa qeveria dhe opozita negociuan një marrëveshje të re evakuimi.
Njerëz në shumë vende të botës kanë protestuar kundër dhunës ndaj civilëve në Siri. Të dielën, një protestë u mbajt përballë ambasadës ruse në kryeqytetin e Jordanisë, Aman.
“Ne duam t’i themi ‘jo’ padrejtësisë, vrasjes së fëmijëve dhe të të gjithë njerëzve në Siri. Ajo që po ndodh atje është përtej … është një masakër, vrasje masive. Dhe ne erdhëm këtu për të thënë ‘jo’, për të protestuar kundër padrejtësisë që po ndodh atje”, thotë Marina, një protestuese jordaneze.
Pas disa orë diskutimesh të dielën, Franca dhe Rusia hartuan një projektrezolutë për dërgimin e vëzhguesve të Kombeve të Bashkuara në zonat e rrethuara për të vëzhguar se si trajtohen civilët dhe që të sigurojnë qasjen e ndihmës ndaj civilëve të bllokuar. Rusia ka vënë veton për gjashtë rezoluta të Këshillit të Sigurimit në Siri që kur ka filluar konflikti në vitin 2011.

Një ish-diplomat rus raportohet se është gjetur i vrarë në apartamentin e tij në Moskë.
Zyrtarë të policisë ruse në kryeqytet kanë thënë dje se trupi i pajetë me shenja të plagëve të shkaktuara nga plumbat është gjetur gjatë natës në një apartament në avenynë Balaklava, ndërsa gëzhojat e plumbit dhe një pistoletë janë gjetur afër viktimës.
Nuk janë dhënë detaje të tjera.
Ndërkohë, mediat ruse duke cituar burime të sigurisë në polici dhe në Ministri të Jashtme, raportojnë se personi në fjalë është Pyotr Polshikov, që dikur e ka udhëhequr Departamentin për Amerikën Latine në Ministrinë e Jashtme ruse.
Burimet thonë se 56-vjeçari Polshikov, ka hequr dorë nga puna në ministri duke mbetur i papunë.
Zyrtarisht nuk është konfirmuar identiteti i viktimës.
Burime policore në Moskë thonë se hetuesit po e hetojnë rastin si vrasje apo vetëvrasje e mundshme.

Shefi i Policisë së Berlinit tha se nuk është e qartë nëse personi i arrestuar pas sulmit të së hënës me kamion në një treg Krishtlindjesh ishte shoferi i automjetit. Klaus Kandt u tha gazetarëve në Berlin se policia “ende nuk ka mundur ta konfirmojë këtë”. Në sulmin e mbrëmjes së të hënës në Berlin u vranë 12 vetë dhe u plagosën rreth 50. Kancelarja Angela Merkel tha se autoritetet supozojnë se sulmi ishte një akt terrorist.
Kamioni u përplas në treg mbrëmjen e së hënës vonë pranë kishës Kaiser Wilhelm, ndërkohë që njerëzit po festonin Krishtlindjet me aktivitete në rrugë. Personi i dyshuar u largua dhe u arrestua rreth dy kilometra më larg.
Ministri i Brendshëm, Thomas de Maiziere tha se i dyshuari ishte nga Pakistani dhe kishte aplikuar për azil, por kishte mohuar se kishte ndonjë lidhje me sulmin.
Zonja Merkel tha se do të ishte “tepër e rëndë për ne të gjithë ta besojmë”, nëse përgjegjës për sulmin do të ishte dikush që kërkon mbrojtje dhe azil. “Kjo do të ishte sidomos e neveritshme për shumë, shumë gjermanë, të cilët çdo ditë punojnë aktivisht për refugjatët, si dhe për ata njerëz, të cilët në fakt kanë nevojë për mbrojtjen tonë dhe që bëjnë përpjekje për t’u integruar në vendin tonë”, u tha ajo gazetarëve.
Shtëpia e Bardhë shprehu ngushëllime në një deklaratë me të cilën dënonte “atë që duket të ketë qenë një sulm terrorist”.
Dëshmitarët thanë se tregu popullor i Krishtlindjeve ishte i mbushur me turistë dhe banorë vendas kur aty u përplas kamioni, që duket se ishte me shpejtësi më të madhe se 60 kilometra në orë. Autoritetet thanë se automjeti ishte i ngarkuar me trarë çeliku.
Departamenti amerikan i Shtetit kishte bërë thirrje më herët për kujdes në sheshe dhe vende të tjera publike në të gjithë Evropën.
Pronari polak i kamionit me targa polake, tha se kamioni, i cili drejtohej nga një i afërm i tij mund të ishte rrëmbyer.
Incidenti ngjalli kujtimet e sulmit të muajit korrik në Nisë të Francës kur një tunizian goditi me kamion turmën që po kremtonte Ditën e Bastijës, duke vrarë 86 veta. Për sulmin në Nisë, përgjegjësinë e mori grupi Shteti Islamik.

Merkel: Gjendje e vështirë pas masakrës

“Në rrethanat aktuale mund të mendojmë se kemi të bëjmë me një sulm terrorist”, tha Merkel në Berlin. “Kjo është një ditë shumë e rëndë për Gjermaninë”. Merkel tha në një prononcim, se ajo në këto çaste mendon në radhë të parë për të vdekurit dhe të plagosurit. Një vend i tërë është i bashkuar në hidhërim. “Unë jam me mendime edhe tek forcat e shpëtimit, policët, zjarrfikësit, mjekët e kujdestarët”. Ajo i falënderoi ata “nga zemra për angazhimin e tyre të vështirë”.
Kancelarja tha se, ka besim të madh tek hetuesit, që po punojnë për ta zbardhur këtë akt. Sipas saj ky është një akt “mizor dhe i pakuptueshëm”, që më ka shokuar. Ky akt do të ndëshkohet, “aq rreptë sa e kërkojnë ligjet tona”.
Merkel theksoi: “Ne nuk duam të jetojmë me mendimin, se frika nga e keqja na paralizon”. Ne nuk do të heqim dorë nga tregjet e Krishtlindjeve.

Reagime të tronditura nga e gjithë bota

Pas mësymjes së kamionit 40 tonësh në një treg Krishtlindjesh në Berlin të hënën në mbrëmje, policia flet se autori e ka futur me dashje kamionin në tregun pranë sheshit Breitscheid. Ministri i Brendshëm gjerman, Thomas de Maiziere është shprehur se ka “shumë” të dhëna që flasin për atentat. “Nuk dua të flas për një atentat, por ka shumë të dhëna që flasin për këtë”, tha De Maiziere për televizionin “ARD”. “Aktualisht po marrim në pyetje një të dyshuar, tha ai “por tani jam me mendje tek të afërmit e viktimave dhe të plagosurit e ngjarjes së tmerrshme”.
Kancelarja gjermane, Angela Merkel, e cila ka qenë që nga orët e mbrëmjes në kontakt të vazhdueshëm me ministrin e Brendshëm, sipas zëdhënësit, Steffen Seibert është shprehur me hidhërim për sulmin në Berlin dhe ka theksuar se “ne mbajmë zi për viktimat”. Presidenti gjerman, Joachim Gauck e ka quajtur të hënën një “natë të rëndë për Berlinin”. Ministri i Jashtëm gjerman, Frank-Walter Steinmeier u shprehu ngushëllimet familjeve të viktimave.
Presidenti francez, François Hollande u shpreh se “francezët ndajnë dhembjen me gjermanët përballë kësaj tragjedie që godet të gjithë Europën”. Ndërsa Kryeministri francez Cazeneuve ka theksuar se “e gjithë Franca është në krah të Gjermanisë”. E ngarkuara e BE-së për politikën e jashtme, Federica Mogherini është shprehur se “Europa u godit edhe një herë. Mendimet tona janë tek viktimat dhe familjet e tyre”.
Edhe qeveria amerikane e ka dënuar sulmin. Presidenti Barack Obama e ka dënuar “me shumë ashpërsi” ngjarjen në Berlin. “Ne jemi bashkë me Berlinin në luftë kundër të gjithë atyre që kërcënojnë mënyrën tonë të jetesës dhe shoqërinë tonë”, ka thënë Obama. Presidenti i zgjedhur, Donald Trump është shprehur se ky është një sulm i tmerrshëm dhe se “bota e civilizuar duhet të ndërrojë qëndrim”.

Ndërkohë që zbulimet mbi përfshirjen e Rusisë në procesin elektoral në SHBA tronditën Amerikën, ka shenja ogurzeza se Rusia po përhap propagandë dhe po angazhohet në sulme kibernetike në Europë, përpara disa palë zgjedhjeve që do të zhvillohen aty vitin tjetër.
Më 2017-ën, Gjermania, Franca dhe Holanda do të zhvillojnë zgjedhje. Është gjithashtu e mundshme që Italia do të afrojë zgjedhjet e planifikuara për vitin 2018, pas dorëheqjes së Kryeministrit Matteo Renzi, pasi votuesit hodhën poshtë një referendum për reformën kushtetuese këtë muaj. Kandidatët që janë populistë të djathtë dhe miqësorë me Rusinë, janë duke fituar terren nëpër Europë, pjesërisht falë ndërhyrjes së Rusisë, që është pak a shumë ajo për të cilën Moska u akuzua se bëri në SHBA. Duket se objektivat e Rusisë në Europë janë që të zgjedhë udhëheqës të huaj, të cilët simpatizojnë ekspansionizmin rus, për të dobësuar NATO-n dhe fuqizuar forcat kundër Bashkimit Europian.
Në Francë, Fronti Nacional i Marine le Pen përfitoi në vitin 2014 nga një hua 11.7 milionë dollarë prej Kremlinit, për të ndihmuar financimin e fushatës. Dhe fituesi i republikanëve këtë muaj, François Fillon, ka bërë thirrje për heqje të sanksioneve ndaj Rusisë, sanksione që u vendosën pas aneksimit të Krimesë dhe luftës në Ukrainë, si dhe për të punuar me Rusinë me qëllim frenimin e imigrimit dhe parandalimin e terrorizmit.
Në Holandë, partia populiste për lirinë, e Geert Vildersit ka pësur rritje, me një fushatë “Ta bëjmë Holandën sërish të madhe”, të ngjashme me atë të Trumpit, e cila është në thelb kundër imigrantëve dhe kundër myslimanëve. Vilders po bën thirrje për një dalje nga Bashkimi Europian.
Gjermania është një shënjestër kryesore për ndërhyrje: Kancelarja Angela Merkel, e cila po kandidon për t’u rizgjedhur, ka qëndruar fort në mbrojtjen e vlerave liberale, unitetin e Europës dhe sanksionet ndaj Rusisë. Agjencia e zbulimit e Gjermanisë ka konkluduar se Rusia ishte me shumë gjasa prapa ndërhyrjes në rrjetin e kompjuterëve të Parlamentit në vitin 2015 dhe ka shumë dyshime se ajo është gjithashtu prapa një sulmi muajin e kaluar, i cili ndërpreu shërbimin e internetit dhe telefonisë për 900 mijë gjermanë.
Ka prova të forta se Rusia ka luajtur një rol në humbjen e referendumit në Itali, si dhe në votimin për Brexit në qershor, ashtu sikurse dhe në një referendum në Holandë në muajin prill, ku votuesit hodhën poshtë një marrëveshje për të forcuar lidhjet mes Bashkimit Europian dhe Ukrainës. Mënyra më e sigurtë për të garantuar që Rusia të mos përsërisë këto suksese në zgjedhjet e vitit të ardhshëm, është që të ekspozohen taktikat e saj, përpara se votuesit të shkojnë të votojnë. Si thotë Kancelarja Merkel: “Sulmet kibernetike apo konfliktet hibride, si njihen ato në doktrinën ruse, janë tashmë pjesë e jetës së përditshme dhe duhet të mësojmë të merremi me to. Në këtë pikë duhet të informojmë njerëzit”.
E ardhmja e demokracive perëndimore mund të varet nga suksesi i qasjes së Merkelit dhe se sa fort do ta ndjekin atë, udhëheqësit e tjerë liberalë të Europës.