Në ndërtimin e administratës së tij, presidenti i sapozgjedhur Donald Trump duket se po tregon kujdes dhe mjeshtëri të madhe. Këtë e provon edhe përzgjedhja e James Mattis, një ish-gjenerali i trupave Marins, për postin e sekretarit të Mbrojtjes.
66-vjeçari James Mattis nuk është një figurë e panjohur në Amerikë. I futur në trupën e marinsave në moshën 19-vjeçare, ai e bën pagëzimin me zjarrin në Luftën e Parë të Gjirit, për të vazhduar karrierën e shpejtë fillimisht në Afganistan dhe më pas akoma në Irak. Më 2003, në fillim të pushtimit të Bagdadit, është tashmë Gjeneralmajor. Një vit më pas “Mad Dog”, kjo është edhe nofka e tij, dallohet në betejën e Falluxhas, një prej kapitujve më të errët të pushtimit amerikan të Irakut. Mattis e ka siguruar nofkën e tij në terren, duke krijuar një reputacion prej komandanti karizmatik dhe gjithmonë në vijë të parë. Sipas “Marine Corps Time”, “Mattis është një prej marinsave më të adhuruar të gjeneratës së tij”.
Lidhur me të qarkullojnë edhe shumë citime dhe anekdota, shumica e të cilave i përkasin vitit 2006, kur Mattis ishte gjeneral në provincën e Anbarit në Irak, ku kërkohej një përzierje aftësish civile dhe ushtarake, dorë që mund të jetë njëherazi hekur dhe pambuk, aftësi bindëse të buta dhe brutalitet i paimagjinueshëm. “Jini të edukuar, jini profesionistë, por kini gjithmonë gati një plan për të vrarë këdo që takoni”, u thoshte marinsave, të cilëve çdo ditë u takonte të bënin traktativa me klane arabe që vetëm pak kohë më parë – ose ndoshta aspak – kishin braktisur ISIS-in. “Kam ardhur në paqe, nuk kam marrë artileri me vete, por ua them me lot në sy: në qoftë se do të provoni të ma fusni, do t’ju vras të gjithëve”, ishte një shprehje tjetër në negociatat me tributë e ndryshme, ashtu si dhe tjetra e ngjashme: “Po ju lutem, mos dilni kundër nesh, sepse në qoftë se do ta provoni, të mbijetuarit do të shkruajnë për atë që do të bëjmë këtu në 10000 vitet e ardhshme”. Patjetër që kjo vendosmëri e Mattis ka siguruar simpatinë e presidentit Trump.
Megjithatë, një historian bashkëkohës i luftërave amerikane si Tom Ricks, të cilit i detyrohen thëniet e Mattis të dëgjuara në terren gjatë luftës në Iran, ka shkruar një koment të artikuluar në “Foreign Policy” për të shpjeguar se gjenerali ka një aureolë shumë të fortë pathyeshmërie (“alla Chuck Norris”, shkruan ai), por që në thelb ka diferenca të mëdha me Trump. Mattis është kundër izolacionizmit, që në fakt është orientimi i parapëlqyer i Trump në politikën e jashtme, të paktën deri më tani dhe është një fans i atij që quhet “angazhimi permanent i Amerikës në botë”, domethënë i bindjes se duke marrë pjesë aktivisht në punët e jashtme dhe duke u mos izoluar, Amerika në fund do të jetë më e sigurtë.
Mattis nuk i beson Rusisë, që sipas tij “dëshiron ta shpërbëjë NATO-n”. Ish-komandanti është edhe një konservator në fushën fiskale, gjë që mund ta bëjnë një skeptik për sa i përket idesë së lëshuar nga Trump për t’i rritur me 20% shpenzimet ushtarake dhe njëherazi të ulë taksat. Ricks rendit një numër diferencash personale që mund të bëhen po aq pika fërkimi midis marinsit dhe Trump: “Për shembull, i pari është një lexues i thekur” dhe përpara se të nisej për Irak më 2004 u dërgoi një listë librash oficerëve të tij me motivacionin se, “njerëzit luftojnë prej 50000 vjetësh në këtë planet, do të ndodhemi përballë shumë situatash tashmë të zgjidhura nga Aleksandri i Madh dhe në të njëjtat vende”. Sepse “në fushën e betejës gjëja që ka më shumë vlerë është ajo midis veshëve”. Mattis është bashkautor bashkë me Gjeneralin David Petraues (i nxjerrë jashtë loje nga një skandal personal) i manualit ushtarak që qysh nga viti 2005 u shpjegon ushtarëve të famshmen counterinsurgency, doktrinën ushtarake që imponon të mbrohet dhe të bëhet mike popullsia lokale përpara edhe vetëm se të mendohet që të luftohet guerilja.
Për një officer të tijin që gjatë një seance marrjeje në pyetje kish qëlluar me pistoletë afër veshit një të burgosur, shkroi: “Ky oficer ka humbur ekuilibrin e tij moral ose ka parë shumë filma të Hollywood” (ky oficer, Allen West, më pas u zgjodh në Kongres dhe më pas u bë komentator në “Fox News”). Mbi të gjitha, Mattis thotë atë që mendon në mënyrë direkte dhe kjo mund ta vendosë në kontrast me një administratë në të cilën “besnikëria e padiskutueshme ndaj shefit vlen më shumë se faktet”, shkruan Ricks. Sigurisht, Mattis gëzon kredit të mjaftueshëm midis republikanëve edhe armiqësorë ndaj Trump për të siguruar emërimin si kreu i Pentagonit dhe roli i tij mund të imagjinohet si ai antiMichael Flynn, ish-gjenerali proPutin i zgjedhur këshilltar për Sigurinë Kombëtare.
Duke parë kurrikulumin, mund të rezultojë e habitshme, por gjenerali nuk është i dashur vetëm në kampin republikan. Qysh kur ka nisur t’i qarkullojë emri, jo pak përfaqësues të Partisë Demokrate janë shprehur në favor të kandidaturës së tij. Fama bipartizan e tij në ambientet ushtarake dhe miratimi popullor e bën të vështirë për cilindo që të dalë kundër “Mad Dog”, i konsideruar gjithsesi më i miri prej zgjedhjeve të tjera të mundshme nga ana e The Donald. Një testim për të parë sesi do të reagojë Kongresi, pasi Mattis do të ketë nevojë për dritën jeshile të Kongresit. Sipas legjislacionit aktual, sekretari i Mbrojtjes duhet të jetë i liruar nga shërbimi aktiv prej të paktën 7 vitesh, kurse ai është liruar vetëm më 2013. Megjithatë, Kongresi ka qenë pozitiv më 1950, kur ka dhënë dritën jeshile për një tjetër gjeneral të famshëm që nuk kishte 7 vjet në lirim, Xhorxh Marshallin.

Disa nga shprehjet e tij

-“Nuk më zë gjumi natën nga mundësia e dështimit. Madje as nuk e gërmëzoj dot fjalën dështim”.
-“Tregohu i sjellshëm, profesionist, por duhet të kesh gjithmonë një plan se si të vrasësh këdo që takon”.
-“Është argëtuese që të qëllosh. Është gallatë. Është zbavitëse të qëllosh mbi njerëzit”.
-“Ka disa shk… në botë që thjesht kanë nevojë që t’i qëllosh”.
-“Kam ardhur në paqe. Nuk kam sjellë artilerinë. Por po të lutem me lot në sy: Nëse tall k… me mua, do ju vras të gjithëve”.
-“Ka disa njerëz që mendojnë se duhet t’i urresh, që t’i vrasësh. Nuk mendoj kështu. Është thjesht biznes”.
-“Në një vend me miliona njerëz dhe makina kudo, armiku mund të vendosë një makinë-bombë kurdo”.
-“Këto ditë marr shumë vlerësime për gjëra që nuk i kam bërë kurrë”.
-“Vëre në punë trurin, përpara se të vësh në punë armën”.
-“Nuk ka gjë më të bukur se sa të të qëllojnë dhe të mos të kapë plumbi. Është fantastike”.
-“PowerPoint-i po na bën budallenj”.
-“Në një betejë, dhjetë centimetrat më të rëndësishëm janë mes veshëve të tu”.
-“Po të lutem të mos na mërzisësh. Nëse e bën, të mbijetuarit do shkruajnë për 10 mijë vite për atë që do ndodhë këtu”.
-“Asnjë luftë nuk mbaron nëse armiku nuk thotë se mbaroi”.
-“Nuk mund të lejosh njerëzit që të shmangin faktet brutale. Nëse nisin të jetojnë në një botë ëndrrash, kjo është gjë e keqe”.
-“Lufto me zemër të lumtur dhe shpirt të fortë”.

ARMIN TIRANA

Annie Karni

Gjatë muajit shtator, teksa Donald Trump sulmonte mediat dhe e përshkruante veten si kandidati i amerikanëve të harruar, Ivanka Trump u fut brenda në strofullën e mediave liberale dhe në elitën e pushtetshme që qeshte me babain e saj. Ajo u nis me avion drej Aspenit së bashku me bashkëshortin e saj, Jared Kushner, për ta marrë pjesë në eventin “Fundjavë në Charlie Rose”, një mbledhje jo zyrtare ku 90 për qind e të ftuarve e urrenin Trump-in.
Eventi i përvitshëm është tipikisht i mbushur me të diplomuar Nobel, ish-zyrtarë të qeverisë, fisnikëri nga jashtë vendit, manjatë të biznesit dhe njerëz të famshëm që bëjnë diskutime për politikat ekonomike dhe ato të jashtme. Mund të thuhet që shumica e pjesëmarrësve ishin të gjithë antiTrump.
Nëse njerëzit mendonin se përfshirja e thellë e Ivankës në fushatën përçarëse të babait do të shkatërronte qëndrimin e saj ndërmjet liberalëve, atëherë duhet ta mendojnë edhe një herë. Më pak se dy muaj përpara ditës së zgjedhjeve ajo ishte përsëri anëtare e respektuar e klubit të tyre.
35-vjeçarja Ivanka, e dërguara e Trump-it në elitën e pasur të të majtëve, pritet të jetë “vajza e parë” në historinë moderne që luan një rol publik më të rëndësishëm se Zonja e Parë. Ajo po e pozicionon veten pikërisht aty ku nevojitet, si urë takimi ndërmjet të moderuarve dhe liberalëve, por e pajisur me qëndrimin dhe tonin e liderit të ri të Shteteve të Bashkuara.
Vajza ambicioze e presidentit, e cila e ka ngritur karrierën e saj mbi dominimin ndërkombëtar të markës, po planifikon të marrë përsipër një barrë shumë të rëndë. Ivanka dëshiron të bëhet avokatja e ndryshimit të klimës – një çështje që babai i saj e quajti mashtrim të sajuar nga kinezët – dhe do të bëjë të pamundurën për t’ia arritur qëllimit, tha një burim i ngushtë i saj për “Politico”. I njëjti burim tha se Ivanka është në fazat e para të eksplorimit të mundësive të jashtëzakonshme që i ofron pozicioni i saj për të mbrojtur këtë çështje.
Nëse arrin ta bëjë, mbështetja e saj për ndryshimin e klimës mund të jetë një psherëtimë lehtësimi për shumë amerikanë të frikësuar. Gjatë javës së kaluar, njujorkezët e shqetësuar për deklaratat e mëparshme të Trump-it kanë postuar letra të hapura të titulluara “E dashur, Ivanka” në rrjetet sociale dhe jashtë Puck Building në Manhattan në pronësi të bashkëshortit të saj. Një nga temat e këtyre letrave është frika se, Trump-i mund të zhbëjë politikat e ndryshimit të klimës të administratës Obama.
Shprehja e kundërshtimit për emetimet e karbonit dhe lëndët djegëse fosile do të krijojnë pa dyshim një tjetër sferë influence në orbitën e Trump-it. Shefi i stafit Reince Priebus ka qartësuar gjatë ditëve të fundit se, qëndrimi i Trumpit për çështjen e klimës nuk është plotësisht ajo që ka shprehur gjatë fushatës.
Askush nuk qëndron më afër presidentit të ri se vajza e tij e madhe dhe ky nuk do të ishte pozicioni i parë liberal që ajo përpiqet t’i shesë konservatorëve. Gjatë Konventës Kombëtare Republikane në korrik, Ivanka drejtoi çështjet e barazisë së pagës dhe lejet prindërore, çështje familjare që ka ndërmend t’i ndjekë në këtë platformë unike që përfaqëson rolin e saj si një këshilltare, zëvendësuese dhe Zonjë të Parë funksionale.
“Çështjet për të cilat ajo po flet janë të njëjtat që ka pasur për zemër gjithmonë”, thotë një burim i ngushtë i Ivankës. “Këto janë çështje që përputhen më së miri me mënyrën se si ajo ka krijuar dhe zhvilluar imazhin e saj. Ivanka po luan një rol kritik duke i ndjenjur afër grave të moderuara dhe liberale, duke krijuar një urë me anën tjetër”. Ivanka nuk pritet momentalisht të transferohet nga Manhattani në Washington, por është vënë në kërkim të një shefi stafi dhe punonjës të tjerë që do ta ndihmojnë të krijojë rolin e saj. “Natyrisht kjo është diçka e paprecedent në epokën moderne”, thotë Katherine Jellison, eksperte e studimit të Zonjave të Para në Universitetin e Ohios. “Nuk kemi parë një gjë të tillë që pas Luftës së Parë Botërore”.
Bashkëshortja e tretë e Trump-it, Melania, nuk ka bërë shfaqje ose deklarata publike që pas ditës së zgjedhjeve, përveç intervistës së përbashkët familjare “60 minuta”. Ish-modelja e lindur në Slloveni është parë jashtë shtëpisë së saj në Kullën Trump vetëm dy herë. Është Ivanka, me pamjen e saj pa asnjë të metë, ajo që po shfaqet kudo për mbështetje dhe aprovim në rrethet sociale dhe po luan rolin drejtues të familjes për presidentin e ri të Shteteve të Bashkuara.
Por teksa Trumpi përpiqet të evitojë konfliktet e biznesit, Ivanka pritet të ketë përgjegjësi më të madhe edhe në kompaninë e familjes dhe është ende e paqartë se si do të përçojë mesazhet e saj politike duke mbikëqyrur edhe kompaninë ndërkombëtare të pasurive të paluajtshme.
“Bëhet konflikt nëse ajo do të ishte në pozicionin e politikëbërjes apo këshillimit”, tha Jaellison. “Nëse do të ishte e aftë të ishte vetëm pritëse për Shtëpinë e Bardhë dhe do ta përcaktonte me shumë kujdes rolin e saj, atëherë do të jetë e sigurtë. Në çdo rast, nëse njerëzit e saj të afërt do ta shikojnë të rrëshqasë në role të politikëbërjes dhe këshillimit, atëherë do të ketë akuza për konflikt interesi”.
Tani, e mësuar në një familje që tradicionalisht ka promovuar marka të ndryshme nëpër botë dhe përmes konflikteve të ndryshme të interesit, Ivanka duket se po zbulon me ngadalë kufijtë e imponuar nga pozicioni i saj i ri. Në fillim të këtij muaji, ajo u ul në takimin e parë të Trump-it ballë përballë me një lider të huaj, kryeministrin japonez, Shinzo Abe, duke ngritur edhe një herë pikëpyetje për konflikte interesi ndërmjet qeverisë dhe aktivitetit të biznesit privat.
“Ky ka qenë gjithmonë një biznes familjar”, thotë një burim i Ivankës pas takimit. “Familja tashmë duhet të përshtasë edhe mentalitetin e vjetër. Po i jepet rëndësi të veçantë mënyrës se si do të trajtohen këto çështje në të ardhmen dhe jemi të sigurt që nuk do të ketë probleme”.
Forca më e madhe e Ivankës nën dritat e projektorëve teksa përpiqet të promovojë një anë më të moderuar të presidencës, teksa drejton edhe markat ndërkombëtare të familjes, është gjakftohtësia e saj. Ajo nuk e ngre kurrë zërin. Nuk kritikon kurrë asnjë anëtar të familjes në publik. Siç ka thënë një ish-bashkëstudent i saj në kolegj: “Ajo është njeriu më i qetë dhe i përkushtuar që kam njohur në jetën time. Edhe kur është e inatosur, është një model i vërtetë i vetëpërmbajtjes. Është e pabesueshme”.
“Ajo gjen gjithmonë kohën për të nisur një shënim të shkurtër pas një eventi apo projekti të madh, duke shprehur mirënjohjen e saj për punën tonë”, thotë Amanda Miller, zv.presidente marketingu në organizatën Trump, e cila u bashkua me markën e familjes që në moshën 15-vjeçare kur filloi të punonte në klubin Trump të golfit. “Kjo është ajo që na bën të dëshirojnë të vijmë në punë çdo mëngjes”.
Por teksa presidenti i zgjedhur nis tranzicionin e tij drejt një roli më qeverisës, të njëjtët demokratë që e mirëpritën Ivankën krahëhapur edhe kur urrenin babain e saj, tani po pyesin veten se si mund të ndikojë ajo për çështjet e rëndësishme politike duke drejtuar gjithashtu markën e familjes. “Do të jetë interesante të shikojmë se si do të arrijë ta menaxhojë”, thotë një prej tyre.
Ivanka ka filluar që tani ta ushtrojë rolin e saj ceremonial, të paktën. Ajo shërbeu vakte për Ditën e Falënderimeve tek UJA-Federation në Nju Jork bashkë me djalin e saj 2-vjeçar dhe vizitoi Akademinë e Suksesit në Harlem, ku shpenzoi 90 minuta duke parë shtatë klasa dhe duke diskutuar planet e stafit akademik, mënyrën se si shkolla rekruton mësuesit dhe duke dëgjuar historitë e prindërve që u shfaqën tepër të mrekulluar pas saj.
“Më pëlqejnë shumë këpucët e tua”, i tha një prej nënave prezente. Ivanka postoi fotografi në mediat sociale të eventit. Ditën e hënë postoi në Twitter duke dërguar dashuri dhe lutje për kampusin dhe komunitetin e Universitetit Shtetëror të Ohios, pasi një student u fut me makinë mes një turme këmbësorësh dhe qëlloi njerëzit me thikë. Sipas ish-miqve të saj të shkollës, Ivanka e merr me shumë seriozitet rolin e saj dhe e shikon veten si urë lidhëse ndërmjet fronteve të përçara të babait të saj.
Është një përshtatje e madhe për vajzën e parë, e cila ia ka dedikuar jetën qëllimit për t’u bërë model ndërkombëtar në modë dhe mënyrë jetese. Por ka diçka në favorin e saj: Shumica e gabimeve potenciale që ajo mund të bëjë do të jenë të vetëshkaktuara. Ajo mban një rreth shumë të ngushtë dhe të kontrolluar njerëzish në punë dhe familje. Edhe marrëveshjet e saj të licencimit të markave që ajo promovon mbahen sekrete.
Përpara zgjedhjeve, Ivanka kaloi orë të tëra me këshilltarët duke diskutuar mënyrën se si mund të zgjeronte markën e saj për të përfshirë në të libra, dekor shtëpie dhe aksesorë luksi. Plani tashmë është shtyrë duke pasur parasysh impenjimet e mëdha që do të ketë Ivanka.
Tani, ajo do të shkelë në një territor relativisht të panjohur për të. “Margaret Truman ndonjëherë zëvendësonte rolin e të ëmës në eventet ceremoniale”, thotë Jellison. “Vajza e Pat Nixon-it, Julie, shpesh mbante përgjegjësitë e rolit të saj. Por në shekullin e fundit, nuk kemi parë asgjë të tillë, kur Zonja e Parë do të jetojë në një qytet tërësisht të ndryshëm dhe do ta lërë vajzën e saj të mbajë të gjitha përgjegjësitë që vijnë nga ky rol”.
Tani për tani, Ivanka është përqendruar të promovojë me pozitivitet çështjet që ka më për zemër dhe dëshiron të qëndrojë në heshtje për të gjithë të tjerat. Ajo shpesh e shikon veten si një zë ndryshe, ndoshta më liberal, se babai i saj. Mbetet vetëm për t’u parë se për sa kohë do të arrijë ta zhvillojë këtë rol.
Në eventin e Aspenit gjatë muajit shtator, një komedian profesionist e ndërpreu qetësinë e të pranishmëve duke iu drejtuar asaj. “I vetmi problem që kam unë me babain tënd”, tha indiano-amerikani Hasan Minhaj i “The Daily Show” gjatë eventit përpara sallës me qindra të ftuar nga bota e biznesit dhe ish-qeveritarë, “është që ai do ta dëbojë babain tim jashtë Amerikës”. Vajza e Donald Trump-it, atëherë vetëm kandidat republikan për president, nuk e humbi aspak qetësinë. Ajo buzëqeshi dhe e priti goditjen me finesën që e karakterizon.

Përgatiti:
KLARITA BAJRAKTARI

“CNN”

Donald Trump përçoi një mesazh të pagabueshëm ditën e enjte gjatë fjalimit të tij të parë të madh që pas fitores së jashtëzakonshme ditën e zgjedhjeve: personi i pazakontë, impulsiv dhe i paparashikueshëm që fitoi zgjedhjet, është i njëjti që do të bëhet president i Shteteve të Bashkuara.
Presidenti i ri i zgjedhur doli këtë javë në publik pas tre javësh të mbyllur në Kullën Trump dhe në resortet e tij private nga ku po ndërtonte kabinetin, për të ndjekur një event të stilit të fushatës së tij, përballë një turme adhuruesish të entuziazmuar. Ndalesa e tij e parë ishte Ohio, i pari i një turi falënderimi përgjatë shteteve që u konsideruan fushëbetejat më të mëdha të këtyre zgjedhjeve, së bashku me zëvendëspresidentin Mike Pence.
Të gjithë ata që mendonin se, Trump-i do të shfaqte një imazh të ri, më të matur dhe presidencial të vetes vetëm 50 ditë përpara se të bëjë betimin, kanë gabuar rëndë. “E rëndësishme është që fitoi”, tha një mbështetës dukshëm i emocionuar i Trump-it në arenën e mbushur në Cincinnati-t të Ohios ku Trump korri një fitore prej pothuajse 9 pikësh diferencë natën e zgjedhjeve.
Qëllimi i perceptuar i këtij eventi ishte të theksohej mesazhi i unitetit kombëtar pas një fushate tepër të përçarë dhe të hapej rruga drejt presidencës së Trumpit. Por presidenti i zgjedhur tregoi qartë se barrat e rënda të detyrës së presidentit që do të rëndojnë shumë shpejt në supet e tij dhe kufizimet në sjellje që i imponohen zakonisht krerëve të shtetit, nuk kanë për ta frenuar aspak stilin e politikës që ai ka promovuar me aq zjarr gjatë gjithë fushatës presidenciale.
Në kundërshti të plotë e të dukshme nga fjalimi që shfaqej në monitorin e tij, Trump sulmoi edhe një herë mediat “e pandershme”, ngacmoi guvernatorin e Ohios, John Kasich, i cili refuzoi ta mbështeste dhe u mburr haptazi për fitoren e tij të madhe kundër kandidates demokrate, Hillary Clinton. Ai lavdëroi veten për fitoren elektorale dhe u tall me morinë e ekspertëve që ishin betuar se Trump-i nuk kishte asnjë shans të siguronte 270 votat elektorale që i duheshin për t’u bërë president.
Presidenti i ri i Shteteve të Bashkuara garantoi edhe një herë, për të githë dyshuesit, se do të mbajë premtimet më të diskutuara të fushatës së tij, siç është ndërtimi i murit përgjatë kufirit me Meksikën, kufizimi i emigracionit të myslimanëve në Shtetet e Bashkuara dhe shfuqizimi e zëvendësimi i politikës së kujdesit shëndetësor të administratës Obama, të njohur si Obamacare.
Duke rigjallëruar lidhjen e tij të fortë me mbështetësit që brohorisnin më të madhe “Ndërtoni murin!” apo “Futeni Clinton-in në burg!”, Donald Trump përçoi dhe një paralajmërim për kundërshtarët e tij në Washington, përfshirë edhe vetë anëtarët e partisë së tij, duke thënë se ka ndërmend të ndjekë çdo pikë të programit që ka shpalosur në fushatë gjatë presidencës së tij. Dukej qartë se Trump ishte duke u argëtuar shumë me rikthimin e figurës së tij si gjenerali që flet para ushtrisë, duke tallur kundërshtarët dhe duke zotëruar qendrën e vëmendjes i rrethuar nga turma adhuruese.

“Mos i tregoni askujt”
Presidenti i ri i Shteteve të Bashkuara nuk i rezistoi dot tundimit për të bërë publik një vendim që do të duhej të zyrtarizohej të hënën, se do të emërojë gjeneralin e Marinës amerikane, James Mattis, në krye të Pentagonit. “Do të emërojmë ‘Qenin e Çmendur Mattis’ si sekretarin tonë të Mbrojtjes”, tha Trump duke bërë shaka me turmën. “Këtë lajm do ta bëjmë publik të hënën, kështu që mos i tregoni askujt! Ka ardhur koha të kemi një person të tillë në krye të Pentagonit”.
Trumpi bëri edhe një përshkrim të shkurtër të momenteve më emocionuese të natës së zgjedhjeve, duke kujtuar mënyrën se si kishte parë që shtet pas shteti kishin votuar për të, përfshirë edhe bastionet tradicionale demokrate si Uinskonsis, Miçigan dhe Pensilvania dhe u tall përsëri me analistët e mediave që kishin thënë se Trump-i nuk do ta rrëzonte dot kurrë murin blu të Clinton-it. “Nuk e rrëzuam, e shpartalluam!”, tha ai.
Ai përkëdheli edhe një herë egon e tij, edhe pse në mënyrë më të përmbajtur, duke i thënë turmës se ishte vetëm një mjet për t’i dhënë zë të frustruarve. “Unë jam vetëm një lajmës, edhe pse kam qenë një lajmës shumë i mirë në fakt”, tha Trump-i.
Ai përfitoi nga ndalesa e tij në Ohio edhe për të ngacmuar guvernatorin republikan, i cili gjatë fushatës është shprehur hapur kundër Trump-it. “Mund të themi që në shtetin e madh të Ohios, nuk kemi pasur një politikan edhe aq të madh apo jo? Megjithatë, mund të them që ishte një gjest shumë i këndshëm që guvernatori juaj, John Kasich, më mori në telefon menjëherë pas zgjedhjeve për të më uruar. Ishte fantastike”.
Thirrja e Trump-it për unitet erdhi menjëherë pasi mbështetësit filluan të kërkonin që Hillary Clinton të futej në burg. Ai theksoi se edhe atëherë kur përpiqet të zbusë përçarjet e mëdha politike të vendit, që Trump kishte nxjerrë në pah gjatë fushatës zgjedhore, vetë stili i tij politik dhe performanca ia vështirësojnë shumë këtë detyrë.
“Nuk do të jemi edhe për shumë kohë të përçarë sepse unë gjithmonë i kam bashkuar njerëzit me njëri-tjetrin, edhe pse ndoshta e keni të vështirë ta besoni këtë. U argëtuam shumë duke luftuar kundër Hillary-t apo jo?”, tha Trump teksa turma brohoriste me të madhe “Fute në burg! Fute në burg!”. Megjithatë, që pas fitores së zgjedhjeve presidenciale Trump ka thënë se nuk ka ndërmend të hapë hetime për serverin e postës elektronike të ish-sekretares së Shtetit.

Forcë e patundur
Performanca e presidentit Trump ditën e enjte reflektoi një temë të rëndësishme të tranzicionit të tij. Nga njëra anë, presidenti i zgjedhur po kryeson përpjekjen e menjëhershme dhe profesionale të ndërtimit të qeverisë dhe axhendës së tij. Ai u shfaq shumë i matur dhe serioz kur u takua me presidentin Barack Obama në Zyrën Ovale menjëherë pas zgjedhjeve që e bënë fitimtar.
Por ka edhe momente të tjera, si “leksionet” që poston herët në mëngjes në Twitter dhe performanca e tij e shfrenuar ditën e enjte ku shfaq të gjithë forcën e patundur të tij që arriti ta shkundë në themel politikën amerikane. Mënyra se si do të zhvillohen dhe bashkëjetojnë këto dy aspekte të fuqishme të karakterit të tij, do të jetë edhe tipari dallues që do të formojë presidencën e Donald Trump-it.
Turi i falënderimeve ka filluar në një kohë kur Trump ishte i zënë me formimin e kabinetit të tij, pasi kishte emëruar kandidatët për kreun e departamenteve të Thesarit, Tregtisë dhe Transportit si pjesë e detyrës shumë të rëndësishme të ngritjes në këmbë të administratës së tij përpara inaugurimit në janar. Trump ka qortuar edhe kritikët që e kanë kundërshtuar kandidaturën e miliarderit biznesmen, Wilbur Roos si sekretar i Tregtisë. “Ai e di si bëhen paratë, miq”, tha Trump përpara se t’i quante pjesëtarët e tjerë të kabinetit të tij si “Vrasësit më të mëdhenj që keni parë ndonjëherë”.
Eventi paraqiti edhe një pamje të mënyrës se si Trump do të përpiqet t’i mbajë mbështetësit e tij të motivuar gjatë gjithë presidencës, në rast se axhenda e tij frenohet ose sfidohet nga republikanët në Washington. “Çdo ditë të vetme, ne do të jemi agjentët e ndryshimit”, tha Trump përpara turmës. Edhe folësit e tjerë përpara Trump-it shpalosën të njëjtin qëndrim. Guvernatori i Kentacit, Matt Bevin citoi Wiston Churchill-in, i cili pas Luftës së Dytë Botërore tha se britanikët ishin luanë dhe ai ishte zgjedhur që të bërtiste për ta.
“Ju jeni luanët dhe keni zgjedhur Donald Trump-in dhe Mike Pence që të ndeshet për ju”, tha Bevin përpara turmës. Këshilltari politik i Trump-it, Stephen Miller, i kërkoi turmës që të vazhdonte të angazhohej gjatë tetë viteve të ardhshme. “Do të kemi nevojë për energji, përkushtim dhe pasion, veti që secili prej jush jam i sigurt që i ka për të mbështetur presidentin e zgjedhur që të mbarojë punën që ka nisur”.

I njëjti Trump
Donald Trump e shfrytëzoi eventin edhe për të garantuar përsëri pikat thelbësore të fushatës së tij. Ai përsëriti premtimin për t’i dhënë prioritet interesave amerikane kundrejt pjesës tjetër të botës dhe deklaroi se një thikë e ngulur në Universitetin Shtetëror të Ohios nga një student i radikalizuar ditën e hënë, ishte rezultati i politikave të dobëta të refugjatëve, të mbështetura “nga njerëz budallenj”.
“Njerëzit po burojnë me turma nga rajonet e Lindjes së Mesme. Nuk ia kemi idenë se kush janë, nga vijnë dhe çfarë mendojnë. Këtë do ta ndryshojmë!”.
Presidenti i zgjedhur Donald Trump mbërriti në Ohio nga Indiana, ku theksoi marrëveshjen që kishte bërë me Carrier, një kompani të sistemit të ngrohjes dhe kondicionimit për të shpëtuar 1 mijë vende pune që ishin vendosur të transferoheshin në Meksikë, duke realizuar kështu një prej premtimeve të tij elektorale. Këtë marrëveshje ai e quajti një hap të vogël drejt ringjalljes mbarëkombëtare.
“Ka ardhur koha të heqim ndryshkun që ka pushtuar vendin tonë dhe të nisim një revolucion të ri industrial”, tha Trump. Edhe pse eventit i mungonte furia dhe ndenja e revoltës që karakterizoi ditët e fundit të fushatës së Donald Trump-it, në atë sallë të Ohios u duk pas kaq javës sikur asgjë nuk kishte ndryshuar që kur Trump-i u bë presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara. Ishte i njëjti Trump.
Brohoritjet dhe duartrokitjet ishin diçka që e ka ndjekur Trump-in gjatë gjithë eventeve të fushatës së tij. Edhe kënga e zgjedhur si kolonë zanore e fushatës së Trump-it “Nuk merr dot gjithmonë atë që do” e kënduar nga Rolling Stones, ishte e njëjta. Në fakt, e vetmja gjë që e bënte këtë event ndryshe nga ato përpara fushtatës, ishte momenti kur Trump-i u prezantua nga Pence si “presidenti i ri i Shteteve të Bashkuara”. Kjo shprehje ishte përdorur edhe më parë, por këtë radhë nuk ishte një shpresë e së ardhmes, por një fakt i së tashmes.

Përgatiti:
KLARITA BAJRAKTARI

Italia mban sot referendumin për të ndryshuar apo jo Kushtetutën e vendit. Kryeministri i qendrës së majtë, Matteo Renzi ka premtuar se do të japë dorëheqjen nëse elektorati i refuzon propozimet e tij, por sondazhet tregojnë se vota do të jetë e balancuar. Tregjet financiare janë duke shfaqur shenja nervozizmi dhe disa analistë madje sugjerojnë se vota “jo” do të çonte drejt shkatërrimit të eurozonës. Çfarë është në rrezik? Si do të ndikonte për pjesën tjetër të Europës dhe cila është më e keqja që mund të ndodhë?
Matteo Renzi, cili erdhi në pushtet dy vite më parë në moshën 39-vjeçare, kërkon të ndryshojë të gjithë sistemin politik të Italisë në mënyrë që të arrijë të miratojë një paketë reformash ekonomike. Ai kërkon të reduktojë numrin e senatorëve dhe të kufizojë pushtetin e Senatit në lidhje me dhomën e ulët të Parlamentit. Renzi kërkon gjithashtu të reduktojë pushtetin politik rajonal të Italisë.
Janë të paktë ata që e kundërshtojnë faktin e reformat ekonomike janë të domosdoshme. Ekonomia italiane nuk ka ecur gjatë 16 viteve të fundit dhe papunësia është rritur deri 11,5 për qind. Me përjashtim të Greqisë, Italia është vendi me performancën më të ulët të eurozonës pas krizës së vitit 2008.
Megjithatë, reformat politike në Itali që kanë efektin e përqendrimit të pushtetit, anë të detyruara me ligj të vendosen me referendum popullor. Kjo është një trashëgimi e historisë së dhemshme fashiste të vendit në kohën e Musolinit në prag të Luftës së Parë Botërore. Por si pritet të shkojë referendumi?
Përpara se sondazhet të ndërpriteshin më 18 nëntor, ishte projektuar rezultati i parashikuar prej 53,5 për qind me 46,5 për qind në favor të votës “jo”, pra kundër reformës kushtetuese. Ka disa shpresa që 20 për qind e njerëzve që nuk e kanë ndarë mendjen akoma, në fund do të votojnë “Po”. Megjithatë, ky ka qenë viti i votave masive protestuese, që nga Brexit deri tek fitorja e Donald Trump-it në Shtetet e Bashkuara.
Me pak fjalë, Renzi nuk duket në pozicion të favorshëm. Atëherë, çfarë do të ndodhë nëse ai jep dorëheqjen? Natyrisht, qeveria do të rrëzohet, por pyetja e vërtetë është se çfarë do të ndodhë pasi qeveria e tij të rrëzohet. Është e mundur që presidenti italian, Sergio Mattarella, mund të emërojë një tjetër kryeministër dhe mund të vendoset një qeveri teknike për ta mbajtur vendin nën drejtim për pak kohë.
Nëse mbahen zgjedhje të reja në vitin 2017, pritet që Lëvizja me Pesë Yje të fitojë pushtet. Partia aktualisht mban rreth 28 për qind të votave sipas sondazheve, jo shumë larg votave të Partisë Demokratike të Renzit, i cili ka 32 për qind. Dështimi i referendumit mund t’i japë Lëvizjes me Pesë Yje pikërisht atë që i nevojitet për të fuqizuar pozicionin e saj.
Lëvizja me Pesë Yje ka premtuar se do të mbante një referendum për të vendosur nëse Italia dëshiron të largohet nga eurozona. Italia është një vend aq i madh dhe ekonomikisht i rëndësishëm sa shumë ekspertë mendojnë se monedha e përbashkët do të shkatërrohej nëse vendi do të votonte për t’u shkëputur nga Bashkimi Europian.
Megjithatë, ka shumë etapa të vështira për ta kapërcyer që të arrihet deri në këtë referendum. Në bazë të Kushtetutës italiane, vetë mbajtja e një referendumi për të dalë nga eurozona do të kërkonte një referendum popullor. Dhe sondazhet tregojnë se 67 për qind e italianëve duan të qëndrojnë brenda eurozonës. Problemi është që tregjet financiare përpiqen t’i parashikojnë eventet në periudhën afatgjatë.
Tregjet u destabilizuan në vitin 2012 vetëm sepse dukej sikur Italia dhe Spanja do të zhyteshin brenda borxheve të tyre kombëtare, gjë që do t’i detyronte të hiqnin dorë nga blloku i monedhës së përbashkët që të kishin mundësi të paguanin rrogat e sektorit publik. I njëjti panik mund të rifillojë nesër në rast se referendumi i sotëm dështon dhe tregtarët parashikojnë që vendi po shkon drejt largimit nga eurozona.

Çfarë duhet të presin tregjet nga vota “Jo” e Italisë?
Presioni më i madh do të vendosej në periudhën afatshkurtër mbi bankat italiane, të cilat mendohet se kanë mbi 350 miliardë euro borxhe të këqija, shumë prej të cilave janë të zhvlerësuara. Analistët paralajmërojnë se do të ketë një zhvlerësim të madh të tregut të aksioneve në rast se referendumi humbet.
Një tjetër tregues, i cili është shumë i rrezikshëm është edhe çmimi i bonove të qeverisë italiane. Në rast se referendumi dështon mund të ketë shitje të tyre masive ditën e hënë, duke e vënë në rrezik qeverinë italiane.

Çfarë sjell referendumi për Britaninë?
Britania mund të ketë votuar më 23 qershor për t’u larguar nga Bashkimi Europian, por e ardhmja e saj ekonomike dhe pasurore është ngushtësisht e lidhur me kontinentin. Nëse ekonomia e eurozonës pëson një tjetër goditje nga paniku i ri financiar, kjo do të dëmtonte shumë edhe Britaninë e Madhe duke zhvlerësuar eksportet dhe investimet e brendshme të biznesit.
Kjo ishte pikërisht ajo që pamë pas shpërthimit të krizës së parë të eurozonës. Papunësia do të rritej dhe standardi i jetesës do të ulej. Paundi do të rritej kundrejt euros – gjë që do të favorizonte vetëm ata që planifikojnë të bëjnë pushime në kontinent – por impakti i përgjithshëm mbi ekonominë pas rikthimit të një tjetër krize të eurozonës do të ishin shkatërrimtare jo vetëm për britanikët, por për të gjithë eurozonën.

Përgatiti:
KLARITA BAJRAKTARI

Camille Pecastaing

Vitin e ardhshëm, francezët dhe gjermanët do t’i drejtohen kutive të votimit për të zgjedhur Parlamentin dhe liderët e tyre të rinj. Kandidatët më të mundshëm për momentin janë François Fillon, ish-kryeministër i Francës, i cili fitoi zgjedhjet paraprake brenda partisë së tij fundjavën e kaluar për të qenë kandidati i qendrës së djathtë për presidencën franceze dhe kancelarja e pamposhtur e Gjermaninë, Angela Merkel, e cila kohët e fundit deklaroi zyrtarisht se do të kandidonte për një mandat të katërt.
Të dy politikanët do të përballen me detyra tepër të vështira. Ata mund të vendosen së shpejti në timonin e drejtimit të Bashkimit Europian përmes krizës së Brexit, teksa vazhdojnë të përballen vazhdimisht me agresivitetin e Rusisë. Pa Mbretërinë e Bashkuar dhe me një administratë të re të paparashikueshme në Shtetet e Bashkuara, Merkel dhe Fillon do të jenë gjithashtu në krye të menaxhimit të marrëdhënieve të reja të Bashkimit Europian dhe Shteteve të Bashkuara.
Dy politikanët do të duhet të përpiqen shumë për të shpëtuar edhe marrëveshjen e shumëdebatuar të Partneritetit Trans Atlantik të Tregtisë dhe Investimeve që Donald Trump e ka kundërshtuar, si dhe Marrëveshjen e Parisit mbi çështjet e ndryshimit të klimës, të sfiduar gjithashtu nga presidenti i ri amerikan. Detyrat e tjera që do të përfshihen në axhendën e tyre janë edhe menaxhimi i situatës së tensionuar me Turqinë dhe ribashkimi potencial me Qipron.
Edhe pse sfidat e ardhshme të politikës së jashtme janë tepër të rrezikshme dhe të rëndësishme, janë në fakt çështjet e brendshme ato do të shqyrtohen më shumë dhe në varësi të tyre, votuesin do të zgjedhin kandidatin e tyre të preferuar, si në Francë ashtu edhe në Gjermani. Franca vuan nga një ekonomi strukturalisht e dobët dhe papunësia e madhe dhe të gjitha zgjedhjet e fundit kanë mbetur peng të premtimeve të paplotësuara kurrë për të zgjidhur këto probleme. Sulmet dramatike terroriste i kanë bërë votuesit edhe më të ndjeshëm për çështjet e sigurisë dhe për asimilimin e dobët të një komuniteti masiv emigrantësh myslimanë.
Në të kundërt, Gjermania është viktimë e vetë sukseseve të saj ekonomike, gjë që e ka kthyer në destancionin kryesor dhe të preferuar të mijëra e mijëra azilkërkuesve dhe ka inatosur së tepërmi një segment të madh të elektoratit gjerman. Këto trende kanë nxjerrë në sipërfaqe partitë ksenofove si Fronti Kombëtar në Francë dhe Partia Kombëtare Demokratike në Gjermani. Ata kanë filluar të marrin pjesë në debatin politik dhe pritet të luajnë role të rëndësishme në zgjedhjet e të dy vendeve vitin e ardhshëm.
Kundër këtyre ekstremiteteve, Fillon dhe Merkel personifikojnë të dy vlerat e qendrës së djathtë të moderuar. Elektorati i tyre kryesor janë konservatorët socialë dhe europianët e vërtetë që mendojnë se Europa është hapësira e vlerave kristiane. Si liberalë për çështjet ekonomike, ata favorizojnë tregtinë dhe tregjet e lira, por pa i kthyer shpinën rrjeteve të sigurisë që garantojnë drejtësinë sociale.
Në Gjermani, themelet e këtij modeli janë vendosur fillimisht nga paraardhësi i Angela Merkelit, Gerhard Shroder, i cili ka qenë kancelari i vendit deri në vitin 2005 dhe ishte gjithashtu arkitekti i reformës që mundësoi rritjen e jashtëzakonshme ekonomike. Kombinimi i specializimit industrial dhe konkurrencës globale ka funksionuar për mrekulli në Gjermani. Papunësia ka qenë një trend në rënie për vite e vite me radhë dhe vendi e asimiloi shumë mirë krizën ekonomike globale të vitit 2008, gjë që e lejoi Merkelin të krijonte një kapital mjaft të mirë nga suksesi ekonomik gjatë mandatit të saj.
Franca ka mbetur shumë pas Gjermanisë për sa i përket ciklit të reformave. Politikat e tregut të lirë të punës dhe reformat për të përmirësuar konkurrencën janë miratuar vetëm pas vitit 2014, kur socialisti Manuel Valls u emërua si kryeministër dhe Emmanuel Macron u bë ministër i Ekonomisë, Industrisë dhe Çështjeve Dixhitale.
Të dy këto politikanë francezë pritet të jenë kandidatë potencialë të zgjedhjeve të ardhshme presidenciale, por reformat Valls-Macron kanë qenë tepër modeste për të nxitur ndonjë rritje domethënëse ekonomike. Paradoksi është që liberalizmi ekonomik i socialistëve ka sjellë përçarje dhe kontradikta të shumta ideologjike për të majtën franceze, kontradikta që nuk do t’i ndihmojnë aspak në zgjedhjet presidenciale të vitit të ardhshëm.
Me Partinë Socialiste tashmë të destinuar për ta humbur pushtetin, Fillon ka dalë si një kandidat tepër i fortë i së djathtës, duke promovuar vlerat kristiane dhe duke mbajtur pozicion të patundur për çështjet e sigurisë. Pikërisht ky qëndrim pritet që t’i risjellë Fillonit elektoratin tradicional konservator të tërhequr nga Marine le Pen.
Ndryshe nga Le Pen, Fillon mbështet fuqimisht Europën dhe globalizimin dhe propozimet e tij radikale për ta bërë Francën më konkurruese në ekonominë globale pritet të tërheqë shumë vota të liberalëve. Duke bashkuar këto dy blloqe të mëdha të elektoratit francez, Fillon do të duhet të fitojë pa shumë mundim, por fitorja në kutitë e votimit mund të mos t’i ofrojë atij mandatin e ndryshimit radikal.
Paraardhësit e tij socialistë dhe reformatorë patën fatin të kenë një periudhë me paqe sociale në një vend ku reformat shpesh i nxjerrin njerëzit në rrugë për të protestuar, duke e paralizuar ekonominë për javë të tëra. Për të bindur popullin francez që të mbështesë platformën e tij dhe programin e tij ambicioz të ekonomisë, Fillon do të ketë nevojë për një kapital politik të jashtëzakonshëm, të cilin për momentin nuk e ka.
Sfidat e kancelares gjermane, Angela Merkel janë ndryshe nga ato të Fillon, por edhe asaj i nevojitet kapitali politik. Rrjeti bujar i sigurisë gjermane është vënë përpara vështirësive të mëdha nën peshën e rëndë të një numri të papërballueshëm refugjatësh, të cilët Merkeli i ka mirëpritur si detyrim moral. Në teori, prurjet e mëdha të fuqisë punëtore në vend, do të mund të kompensojnë rënien demografike me të cilën përballet prej kohësh Gjermania, por është e rëndësishme që refugjatët të përshtasin aftësitë e tyre për punë në mënyrë që të angazhohen brenda ekonomisë gjermane.
Aktualisht, Gjermania pritet të trashëgojë të gjithë bizneset që do të largohen nga Mbretëria e Bashkuar pas Brexit – një preferencë e shprehur qartë nga kompanitë që kanë marrë pjesë në disa sondazhe. Nëse gjithçka shkon mirë, mandati i ri i Angela Merkel do të sjellë një rritje akoma më të madhe të motorit të jashtëzakonshëm ekonomik të Gjermanisë. Por vendi mund të fillojë të bëhet më i diversifikuar dhe më kozmopolitan, kundër dëshirës së popullsisë autoktone që është shfaqur veçanërisht armiqësore ndaj ndryshimit.
Në frontin e politikës së jashtme, epërsia e dukshme ekonomike e Gjermanisë sjell shumë përfitime për Merkelin, por Franca ka një peshë të rëndë ushtarake dhe diplomatike mbi supe falë armëve bërthamore, vendit të saj të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe ushtrisë së vogël që dërgohet vazhdimisht me misione nëpër botë. Testi më kryesor i aleancës së ardhshme Merkel-Fillon do të jetë pa dyshim marrëdhënia me Shtetet e Bashkuara dhe Rusinë.
Si francezi Fillon, ashtu edhe gjermania Merkel janë treguar aq të matur sa i lejon diplomacia kundrejt presidentit të ri të zgjedhur të Shteteve të Bashkuara, Donald Trump dhe qëndrimi i tyre për administratën e re mund të evoluojë në unison. Por mund të jetë Rusia ajo që arrin t’i përçajë.
Gjermania është kthyer kohët e fundit në protektoren de fakto të vendeve lindore anëtare të Bashkimit Europian kundër agresionit të mundshëm rus. Si një politikan i pasionuar pas Charles de Gaulle, Fillon beson se Franca duhet ta zotërojë vetë politikën e saj të jashtme, se Europa është një instrument i pushtetit francez, jo pushteti përpara të cilit Franca duhet të japë llogari. I pandikuar aspak nga thirrjet e shumta për të treguar qëndrim më të rreptë për fqinjët europianë të Rusisë, Fillon argumenton se zbutja është ajo që mund të kufizojë vërtet sjelljen e Moskës në rajonin që e rrethon.
Merkel dhe Fillon e njohin shumë mirë njëri-tjetrin. Për pesë vite të trazuar, ai ka qenë kryeministër i Francës, në një kohë kur ajo ishte kancelare e Gjermanisë. Të dy së bashku ata i bënë ballë invazionit rus të Gjeorgjisë dhe krizës së euros. Në atë kohë Fillon ishte figura e dytë e vendit, pas presidentit të Francës Nicolas Sarkozy, i cili përveç se tentoi, pa sukses, të bindte kancelaren Merkel që të mbështeste ambiciet globale të Francës, nga ana tjetër i vinte pas fijes edhe dëshirave të presidentit rus, Vladimir Putin.
Ishte presidenti socialist François Hollande, i cili, duke reaguar kundër konflikteve në Ukrainë dhe Siri, u bashkua me kancelaren Merkel për të ndjekur politikën e përbashkët të “shpërblimeve dhe ndëshkimeve” kundrejt Moskës. Edhe pse kancelaren gjermane e kanë akuzuar herë pas here se ka mbështetur kapriçot e Putinit, e vërteta është se ajo e ka kundërshtuar dhe i ka bërë ballë më shpesh se pala tjetër franceze. Merkel ka arritur me sukses të balancojë qëndrimin e partnerit të koalicionit të qeverisë së saj, Partia Social Demokrate, me nevojat e vendeve të Europës Lindore që i kanë kthyer sytë nga Gjermania për ndihmë.
Dinamika franko-gjermane ka qenë elementi më i rëndësishëm dhe kryesor i ndërtimit të Europës që në vitet 1950. Kjo është arsyeja përse çdo zgjedhje në secilin prej këtyre vendeve ngre gjithmonë dyshime apo shqetësime të një ftohjeje të mundshme ndërmjet tyre. Nga ana e temperamentit dhe ideologjisë, Merkel dhe Fillon duken si një çift tepër i përshtatshëm.
Programi liberal ekonomik i Fillonit i përgjigjet më së miri kërkesave të përhershme të Gjermanisë për rritjen e konkurrencës së palës tjetër, por nëse Franca tërhiqet për çështjet që lidhen me Rusinë në vitin 2017, veçanërisht në rast se Shtetet e Bashkuara shkojnë po në të njëjtin drejtim, kjo do të ishte vula finale e aprovimit të aneksimit të Krimesë nga ana e Rusisë dhe do të përbënte avantazh të dukshëm për regjimin e Bashar al-Assadit në Siri.
Bashkimi Europian i ditëve të sotme, shtrihet nga Irlanda në Letoni, por nëse situata në Lindje të rajonit do të përkeqësohej edhe më shumë, pa mbështetjen e nevojshme nga ana e Francës, Gjermania mund të detyrohet të bëjë një zgjedhje të vështirë ndërmjet Europës Lindore dhe asaj Perëndimore. Presidenti i ardhshëm francez dhe kancelari i ardhshëm gjerman do të funksiononin më mirë nëse do të ishin në sintoni me njëri-tjetrin. Rajoni dhe bota do të funksiononin më mirë.

Përgatiti:
KLARITA BAJRAKTARI

Carlo Jean

Kremlini i atribuon rëndësi të veçantë sigurisë së Federatës së pafundme. Dokumentet zyrtare që e rregullojnë janë objekt debatesh të thelluara, jo vetëm në Dumë dhe në Ministrinë e Jashtme dhe atë të Mbrojtjes, por edhe në opinionin publik. Një interes i tillë buron nga historia, nga gjeografia, si edhe nga ndjenja e frustrimit prej zhdukjes së perandorisë, me rënien e Bashkimit Sovjetik dhe humbja e çerekut të territorit dhe e 3/5 e popullsisë. Doktrina ushtarake, e përpunuar nga Këshilli i Sigurisë i Federatës dhe i miratuar me ligj me propozim të Presidentit, është dokumenti kyç që identifikon kërcënimet, përshkruan strategjitë për t’i luftuar dhe përmban direktivat afatgjata lidhur me zhvillimin e komponentëve të ndryshëm – ushtarakë dhe joushtarakë – të sigurisë. Siguria nuk ka të bëjë vetëm me mbrojtjen e territorit, të privuar nga mbrojtje natyrale në Perëndim, në Lindje dhe në rripin kufitar në Jug, nga Kaukazi në Azinë Qendrore, por shumë i pasur me lëndë të para. Rusët kanë frikë se mos vendet e tjera komplotojnë për t’u marrë kontrollin. Siguria ka të bëjë edhe me stabilitetin e regjimit politik kundër ndërhyrjeve dhe destabilizimeve të jashtme. Dokumenti sqaron hollësisht pastaj ambiciet në rangun rajonal dhe botëror të Rusisë, duke kërkuar që t’i identifikojë aleatët dhe kundërshtarët. Kremlini ka pasur gjithmonë një lloj paranoje për sigurinë. Kjo është e kuptueshme, po të kesh parasysh agresionet e shumta të pësuara nga Perëndimi dhe nga Lindja. Është ushqyer edhe nga Kisha Ortodokse, që konsiderohet gardiane e identitetit moral të Rusisë, e sulmuar në mënyrë konstante nga forca të këqija të huaja. Jo më kot, Patriarku Kiril ka pohuar se ndërhyrja në Siri është një “kryqëzatë e shenjtë”, e prirur që të shpëtojë praninë kristiane në Lindje të Mesme. Putini është preokupuar për një konceptim të tillë ekstremist, edhe prej reagimeve të mundshme të popullsisë myslimane, sunite, që shkon në 15–18 për qind të rusëve. Jo më kot, pikërisht përpara ndërhyrjes në Siri, ka inauguruar personalisht xhaminë–katedrale të Moskës.
Raportet ndërkombëtare, por edhe situata e brendshme, janë bërë dinamike nga çështja ukrainase, nga kriza ekonomike (PBB-ja është ulur me 4 për qind më 2015), nga përhapja e radikalizmit islamik dhe e terrorizmit në Kaukazin Verior dhe në Azinë Qendrore, nga forcimi i krimit të organizuar dhe e trafikut të drogës, nga kërkesat për më shumë autonomi nga ana e oblasteve të ndryshme. E përhapur midis rusëve është një ndjenjë ankthi për cenueshmërinë e vet: ndjehen të rrethuar nga armiq potencialë dhe i frikësohen një “kolone të pestë” të brendshme. Kjo ndjenjë ushqehet nga Kremlini për të rritur konsensusin e tij. Është një fakt periodik në histori: ekzistenca e vërtetë apo e supozuar – nuk ka rëndësi thelbësore – e një armiku e forcon kohezionin e “qytetit”. Në fakt, popullariteti i Putinit është në qiell.
Fundi i “reset”-it me Uashingtonin dhe reagimet europiane ndaj krizës ukrainase i rrisin probabilitetet e një Lufte të Ftohtë të re, të luftërave lokale, të destabilizimit të shteteve që përbëjnë rripin kushinetë të zemrës së Federatës, e cila është e perceptuar si e domosdoshme për sigurinë ndaj kërcënimeve dhe rreziqeve të brendshme e të jashtme. Kremlini trembet një Euromaidani rus. Dhe në rast se nuk e ka një armik, duhet ta shpikë atë. Kjo shpjegon vendosmërinë dhe brutalitetin me të cilën shtypet çdo mosbindje, si edhe reagimi ndaj rrëzimit të avionit Su-24 nga ana e Turqisë, që tregon edhe njëfarë nervozizmi nga ana e Kremlinit, për më tepër i kuptueshëm. Rusia është ndjerë e tradhtuar. Nuk pranon që e ka humbur Luftën e Ftohtë. Mendon se Perëndimi i ka tradhtuar premtimet e bëra, sidomos atë me zgjerimet e NATO-s. Kjo shpjegon edhe reagimet po aq historike për ftesë ndaj republikave të ndryshme ish-sovjetike për të qenë pjesë e Aleancës Atlantike, e konsideruar si provokim i pajustifikuar. “Revolucionet me ngjyra” më parë dhe “pranverat arabe” më pas kanë demonstruar potencialitetin e mjeteve të reja të komunikimit, të dezinformimit, të destabilizimit dhe të mobilizimit të mosbindjes dhe të protestës popullore. Kremlini është i vetëdijshëm për tërheqjen e ushtruar nga Perëndimi mbi pjesë të popullit rus, sidomos mbi të rinjtë dhe pakicat. Rreziqet nga jugu do të rriten me tërheqjen e forcave të NATO-s nga Afganistani dhe me ekspansionin e pashmangshëm të talebanëve. Preokupim të madh ka provokuar marrja e Kunduzit dhe arritja në Amy Darua e tyre, në kontakt të afërt me Taxhikistanin, në fakt protektorat rus. Kërcënime të jashtme e të brendshme konsiderohen gjithmonë një e tërë. Rendi ndërkombëtar paraekzistues është vënë në krizë nga aspiratat hegjemoniste të Shteteve të Bashkuara dhe nga ambiciet e një NATO-je globale. Kremlini pohon se të dyja janë kundër të drejtës ndërkombëtare. I ka frikën përsëritjes së sulmeve nga NATO ndaj ish-Jugosllavisë dhe Libisë.
Doktrina e re ushtarake pohon se bota është bërë më e rrezikshme. Nga një luftë e përgjithshme virtuale është kaluar në shumë konflikte reale lokale e rajonale. Doktrina pohon se rreziqet dhe kërcënimet (kërcënimet janë rreziqe që mund të provokojnë përdorimin e forcës), ushtarake dhe jo, janë shtuar. Rusia i kundërvihet hegjemonisë amerikane. Për ta kundërshtuar duhet të përdorë organizata multilaterale si Kombet e Bashkuara, OSBE-në, CSTO-në, SCO-në dhe BRICS-in, instrumente me të cilat synon sidomos parandalimin e konflikteve dhe neutralizimin paraprak të kërcënimeve ndaj paqes. Është e vetëdijshme se kjo e fundit nuk është aspak koncept abstrakt. Të gjitha shtetet e duan paqen, por bëhet fjalë për paqen e tyre, atë që u korrespondon interesave kombëtare respektive. Doktrina e re ushtarake dëshiron të jetë edhe një mesazh paqeje, drejtuar aleatëve, armiqve potencialë dhe neutralë. Tonet e saj nuk janë agresivë. Parandalimi i konflikteve vlerëson përdorimin e forcës. Doktrina ushtarake është një dokument i barasvlershëm me një ligj. I nënshtrohet politikës ushtarake, që është pjesë e politikës së jashtme të Federatës. Sanksionon interesat kombëtare që duhen ndjekur. Variacionet e asaj të dhjetorit 2014 kundrejt asaj të shkurtit 2010, e hartuar pas luftës 5 ditore në Gjeorgji, nuk janë kushedi sesa të rëndësishëm. Gjithsesi, dokumenti mban parasysh ndryshimet e situatës gjeopolitike, të raporteve të forcës me shtetet e tjera, të koncepteve strategjike të tyre, por edhe të instrumenteve ushtarake e joushtarake të sigurisë. E konsideron tashmë të kaluar kohën e “fantazive” të reset-it me Shtetet e Bashkuara dhe të bashkëpunimit me NATO-n. Doktrina e re ushtarake nënvizon karakterin mbrojtës të saj. Ka një karakter global, gjithpërfshirës të të gjithë instrumenteve të forcës së shtetit: ushtarakë, të rregullt e të çrregullt – përfshi vullnetarë, forca speciale për operacione sekrete dhe kompani ushtarake private – ekonomikë, diplomatikë, psikologjikë, komunikues, hapësinorë, kibernetikë e të tjera. E konsideron si të pamundur shpërthimin e konflikteve të mëdha, të penguar nga dekurajimi bërthamor reciprok, që mbetet elementi qendror. Nuk u atribuon atyre rajonalë, lokalë e të brendshëm koeficentë rrezikshmërie dhe probabiliteti relativë. U pranon mundësinë dhe sqaron përgjigjet që kanë ndërmend t’u japin, saktëson resurset e disponueshme për sigurinë kombëtare dhe cakton vijat drejtuese për mobilizimin e ekonomisë e të shoqërisë, duke u përcaktuar se, në ndryshim nga e kaluara, ajo nuk do t’i paraprijë shpërthimit të luftimeve, por do të ndodhë gjatë konflikteve.
Në kundërshtim nga sa pohohet shpesh, lufta nuk është vazhdimi i politikës me mjete të tjera. Politika vazhdon, me të gjitha kompleksitetet e saj, por thjesht me shtesën e mjeteve ushtarake. Ka qenë gjithmonë dhe do të jetë gjithmonë kështu. Karakteristikë e doktrinës ruse është ajo e nënvizimit shumë herë të nevojës së një bashkëpunimi të ngushtë midis instrumenteve politikë dhe ushtarakë, derivuese edhe nga ndërkëmbyeshmëria e pjesshme e mjeteve të ndryshme. Një lloj i tillë strategjie i mundëson Putinit që të marrë iniciativën dhe befasojë kundërshtarë, por edhe miq, pavarësisht dobësisë strukturore ushtarake dhe sidomos ekonomike krahasuar me Perëndimin. Është parë në Ukrainë, ku Rusia ka vështirësuar, prej ambiguitetit strukturor të strategjisë së tij brilante “jolineare”, një kohezion perëndimor, duke përfituar nga zbutja e lidershipit amerikan dhe përçarjet e Europës. Ajo i mundëson Rusisë një aktivizim dhe suksese të konsiderueshme, të paktën fasadë, në politikën e jashtme, pa rreziqe të tepruara eskalimi dhe me mjetet e kosto të kufizuara.
Megjithatë, hapësirat e manovrimit nuk janë shumë të rëndësishme, duke pasur parasysh kufizimin e resurseve dhe faktin që ambiciet e saj duken joproporcionale me mjetet. Kremlini nuk mund të adoptojë gjë tjetër përveçse “strategjinë e ingjinarit”, duke i mbajtur iniciativat e saj nën pragun që do të provokonte një përgjigje globale të Shteteve të Bashkuara dhe të aleatëve të tyre. Putini e njeh historinë. E di se çfarë i ka ndodhur Gjermanisë naziste pas sukseseve të “strategjisë së ingjinarit” të Hitlerit në vitet tridhjetë. Pastaj, Moska gjendet në një inferioritet shqetësues ekonomiko–financiar karshi Pekinit. Të paktën në mënyrë implicite, është e vetëdijshme për “rrezikun e verdhë”. Kështu që i duhet të veprojë pa u dëmtuar që ta ruajë mbështetjen kineze, por pa i besuar shumë. Viktima ka shumë gjasa që do të jetë traktati mbi euroraketat. Në fakt, Moska nuk mund të heqë dorë nga armët bërthamore substrategjike për të kompensuar në njëfarë mënyre superioritetin konvencional të Pekinit. Faktori i jashtëm që më shumë se çdo tjetër përcakton doktrinën e re strategjike ruse përfaqësohet nga raportet me Shtetet e Bashkuara. Ato nuk kanë të bëjnë vetëm me aspektet materiale, ekonomike dhe ushtarake, por edhe cilësinë e vendosmërinë e lidershipit ekzistues në Uashington. Putini ka përfituar nga pavendosmëritë e Barack Obamës, të cilin qartazi e përbuz për jokonkludueshmërinë e tij, për të arritur avantazhet e mëdha të mundshme për Rusinë. Ka kapitalizuar pastaj përçarjet që neutralizojnë Europën në fushën strategjike dhe që e bëjnë të parëndësishme në momentet e vështira. Lidhur me këtë, Rusia kapitalizon simpatitë që gëzon në të djathtat dhe në të majtat ekstreme europiane. Element thelbësor janë financimet për partitë e tyre dhe një fushatë efikase informacioni dhe dezinformacioni. Siç ka pohuar ish-sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, danezi Andres Fogh Rasmussen, Rusia ka financuar lëvizjet “antifracking, për të penguar shfrytëzimin e gazit shistor dhe konsoliduar varësinë europiane nga gazi rus” (pohimi është hedhur poshtë nga Greenpeace). Do të bëhej fjalë për një azhurnim të asaj që Bashkimi Sovjetik promovonte me lëvizjet ideologjike dhe ato pacifiste gjatë Luftës së Ftohtë ose më parë akoma, të asaj që bënë në vitet tridhjetë shërbimet sekrete italiane dhe gjermane në Francë e në Britaninë e Madhe (Organizata Prisma) për t’i kundërshtuar hyrjen në luftë.
Por cilat janë rrënjët e doktrinës aktuale ruse? Le të bëjmë një hedhje të shkurtër në të kaluarën, duke filluar nga fundi i Luftës së Ftohtë, që e bëri krejtësisht të dalë mode doktrinën ushtarake sovjetike të 1987. U bë i domosdoshëm rishikimi i plotë i saj. Kolapsi i aparatit ushtarak, vështirësitë e ekonomisë, varësia e saj nga Perëndimi dhe kaosi ekzistues në institucione, e penguan përkufizimin e një doktrine ushtarake që të kishte karakteristikat e një stabiliteti të caktuar. Por më 1993 u miratua një doktrinë “për periudhën e përkohshme”. Ajo afirmonte se Rusia nuk kishte kundërshtarë, as potencialë dhe se parashikonte përdorimin e forcës – në praktikë të armëve bërthamore – vetëm për frikësimin, jo për mbrojtjen. Nuk përmendej NATO, që megjithatë e projektonte qartë ekspansionin e saj në Lindje drejt zemrës së Rusisë dhe që pak vite më pas do të ndërhynte në Jugosllavi kundër serbëve, aleatë tradicionalë të Moskës, fillimisht në Bosnje–Hercegovinë, më pas në Kosovë, duke e sfiduar hapur Rusinë. Duke i gërryer në fakt forcën që i buronte nga të qenit anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe duke mos mbajtur premtimet e bëra, të paktën në mënyrë implicite, në mbarim të Luftës së Ftohtë për të hequr dorë nga ekspansioni i NATO-s drejt Lindjes. Masa e rusëve është e bindur se dëmit i është shtuar befasia dhe se Perëndimi e ka tradhtuar besimin e Rusisë, duke përfituar nga dobësia e saj. Ndërsa më 1990 sondazhet tregonin se 90% e rusëve kishte një opinion të favorshëm ndaj Shteteve të Bashkuara, kjo përqindje tani ka zbritur në 10%. “Revolucionet me ngjyra” në Gjeorgji, Kirgizistan dhe sidomos në Ukrainë (ai “portokalli” i 2004 dhe ai e Euromaidanit i 2013) janë perceptuar si kërcënime dhe poshtërime.
Në edicionin e 2010 të doktrinës ushtarake ruse, zgjerimet e NATO-s u konsideruan si rreziqe. Nuk u konsideruan kërcënime, pasi redaktimi i doktrinës ushtarake të 2010 ndodhi në periudhën e reset-it me Shtetet e Bashkuara – pas krizës së shpërthyer për Gjeorgjinë më 2008 – dhe të firmosjes së “START-it të ri”, që sanksiononte ruajtjen e një ekuilibri bërthamor strategjik midis Moskës dhe Uashingtonit. Doktrina e 2010 nuk fliste vetëm për aspektet ushtarake të sigurisë, por ishte më gjithpërfshirëse, siç ishte gjithashtu koncepti strategjik i NATO-s. Pohonte se kërcënimet kishin ndryshuar dhe se bëhej i nevojshëm një ristrukturim i thellë jo vetëm të forcave të armatosura, por edhe i aparatit institucional përgjegjës për sigurinë e shtetit, për të mbajtur parasysh ndërvarësinë midis komponentëve të ndryshëm të sigurisë dhe të nevojës së një koordinimi qendror të tyre, edhe në linjë me konceptet e “vertikalitetit të pushtetit”, domethënë të centralizimit të saj në Kremlin, e domosdoshme për unitetin e Federatës dhe të “demokracisë sovrane”, që riafirmon vullnetin për të mbrojtur sovranitetin e plotë rus nga ndërhyrje të jashtme. Në edicionin e 2010 riafirmohej karakteri mbrojtës i sistemit të sigurisë ruse, por merreshin në konsideratë ndërhyrje edhe ushtarake në mbrojtje të popullsive ruse rezidente në republikat ish-sovjetike, si ato të “luftës 5 ditore” në Oshecinë e Jugut dhe në Abkhazi. Së fundi, konfirmohej doktrina e përdorimit të armëve bërthamore, që hiqte dorë nga no first use, kostante në strategjinë sovjetike gjatë Luftës së Ftohtë. Parashikohej përdorimi i tyre ndaj një kundërshtari të pajisur me armë bërthamore, por edhe kundër një agresioni konvencional që vinte në rrezik mbijetesën e shtetit. Praktikisht bëhej fjalë për një doktrinë të ngjashme me atë të adoptuar nga NATO gjatë Luftës së Ftohtë për të kompensuar inferioritetin konvencional të saj. Duke e lidhur luftën bërthamore të pamundur me atë konvencionale të mundur bëhej e pamundur edhe e dyta. Me armët bërthamore Rusia kompensonte inferioritetin konvencional të saj.
Doktrina ushtarake ruse e 2014 nuk përmban variacione të konsiderueshme nga ajo e 2010. Ripohon objektivat mbrojtëse të politikës së Rusisë, në një botë në të cilën janë rritur rreziqet e kërcënimet dhe probabiliteti i konflikteve reale, rajonale, lokale e të brendshme, që kërkojnë aftësi parandalimi dhe dekurajimi. Dekurajimit bërthamor i shtohet edhe ai konvencional, i bazuar mbi disponueshmërinë e forcave më të fuqishme, të afta për një dislokim të shpejtë, dhe mbi binomin forca ushtarake dhe instrumente joushtarake, për t’u koordinuar ngushtësisht midis tyre, sipas konceptit të “strategjisë hibride” apo “jolineare”, i thelluar më tej. Probabiliteti i një konflikti të madh botëror konsiderohet shumë i ulët, pothuajse nul. Megjithatë, ekziston vetëdija se, pavarësisht përpjekjes së modernizimit ushtarak, bërthamor e konvencional të ndërmarrë nga 2007, Rusia është shumë e dobët ekonomikisht dhe demografikisht sa të mund t’i rezistojë një gare riarmatimi me Perëndimin, veçanërisht me Shtetet e Bashkuara. Dekurajimi mbetet thelbësisht bërthamor. Mund të destabilizohet nga zhvillimet e mbrojtjeve antiraketore e të Global Strike dhe nga militarizimi i hapësirës nga ana e Shteteve të Bashkuara. Doktrina e re e trajton gjatë dekurajimin konvencional, për t’u zbatuar jo vetëm me predispozicionin e luftërave të kryera me “strategji hibride apo jolineare”, por edhe me adoptimin e strategjive të Air-Land Battle, të adoptuara nga Shtetet e Bashkuara në Gji dhe në ish-Jugosllavi. Përcaktuese për zbatimin e strategjive të tilla është gatishmëria e Komandës së Forcave të Operacionet Speciale – trupa sulmi të aerotransportuara – të pajisur me 35000 efektiva, me një gatishmëri operative komplete dhe e krijuar më 2013. Koordinimi global i forcave ushtarake dhe i atyre joushtarake zbatohet në Qendrën e Drejtimit të Mbrojtjes Kombëtare, e krijuar më 2014 dhe që Putini e ka vizituar në samitet e CSTO-së, duke i ilustruar funksionet që kryen në “strategjinë jolineare”.
E shprehur shumë herë është frika e një “NATO-je globale”, faktikisht instrument i Shtëpisë së Bardhë, që kohët e fundit ka avancuar në formë provokuese elementë të forcave dhe infrastrukturave të saj akoma drejt Lindjes, duke i maskuar iniciativat e saj me krizën ukrainase. Thuhet edhe që Moska nuk mund t’i besojë NATO-s, se nuk i ka respektuar impenjimet e marra në fund të Luftës së Ftohtë për të mos pranuar si anëtarë satelitët e mëparshëm të Bashkimit Sovjetik. I nënkuptuar është rreziku i një konfrontimi me Kinën, edhe pse pohohet se, me politikën e tij agresive ndaj Moskës, Perëndimi po e shtyn Rusinë në krahët e Pekinit, që i vendos kushtëzime të rënda e poshtëruese në dhënien e huave. Të trajtuara me maturi të veçantë janë radikalizimi fetar dhe motivet fetare të konflikteve. Kremlini ndjek politikën e adoptuar nga carët, e prirur që të realizojë një bashkëjetesë jokonfliktuale me popullsitë islamike të perandorisë. Në këtë, Putini i reziston presioneve të Kishës Ortodokse. Kremlini ka arritur të paktën për momentin që të shmangë pozicionimin në konfliktin midis sunitëve dhe shiitëve. Sipas mendimit tim, është e dyshimtë se do të mund të vazhdojë ta bëjë. Politika e bashkëpunimit me Iranin në Lindje do të shkaktojë herët apo vonë tensione me popullsitë islamike të Federatës, në pothuajse totalitetin e tyre sunite dhe gjerësisht të financuara nga Arabia Saudite dhe shtetet e Gjirit. Kriza në zhvillim me Turqinë mund ta përshpejtojë një kontrast të tillë, duke i vënë në provë të rëndë aftësitë ekuilibriste brilante të Putinit. Në doktrinën ushtarake vlerësohet mundësi e bashkëpunimit me Perëndimin në luftën kundër terrorizmit. Për shmangur futjen në grindje teologjike, kjo nuk kualifikohet “të markës islamike”.
Doktrina e re trajton gjerësisht aspekte të pastërta teknologjike të konflikteve të ardhshme dhe të konkurrencës strategjike globale, duke saktësuar se objektivi i Moskës është ai që të shmangë hegjemoninë globale të Shteteve të Bashkuara, duke bashkëpunuar me shtetet e tjera të BRICS-it dhe me SCO-në, që ndajnë të njëjtin objektiv. Lidhur me këtë, ngjallin preokupime doktrina e Air-Sea Battle, Global Strike, militarizimi i hapësirës, rregullimi i BMD-së amerikane. Ato do të bënin të kota ekuilibrat strategjike globale. Ceken edhe potencialitetet e dronëve, efikasiteti më i madh i infowar dhe i cyberwar, veç të tjerash theksohet nevoja për të planifikuar mobilizimin e ekonomisë e të shoqërisë, duke saktësuar që ai nuk do të zbatohej si në të kaluarën përpara shpërthimit të një konflikti, por gjatë zhvillimit të tij. Doktrina ushtarake kalon më pas në bilancin e mbrojtjes, bazë ekonomike e modernizimit të forcave të armatosura. Saktëson se vështirësitë ekonomike nuk do të shkaktojnë një reduktim të rritjes së parashikuar të tij, i konsideruar prioritet kombëtar. Në situatën aktuale ekonomiko–financiare të Rusisë paraqitet dilema “kulaç apo kërbaç”. Të paktën deklarativisht, është zgjidhur në favor të kësaj të fundit. Do të shihet se deri kur populli patriot dhe krenar rus do ta pranojë një rrudhje të mirëqenies së tij. Në sfond shikohet edhe ankthi që Rusia, e refuzuar nga Perëndimi, mos bëhet një partner i vogël i Kinës dhe se programet e modernizimit të madh ushtarak mund të mos financohen. Një aludim lidhur me vështirësitë që burojnë nga industria e armatimeve prej krizës në Ukrainë, që i furnizonte me pjesë të rëndësishme, si motorët e helikopterëve. Në “strategjinë e re” pohohet se një vështirësi e tillë do të tejkalohet si me një përpjekje import substitution, ashtu edhe me rritjen e bashkëpunimeve (dhe jo vetëm të eksporteve) në sektorin e armatimeve me Kinën dhe me Indinë. Megjithatë, mbetet dyshimi mbi kapacitetet e Kremlinit për të ruajtur ritmin e rritjes së bilancit ushtarak të parashikuar më 2007, kur çmimet e naftës dhe gazit qenë dyfishi i këtyre aktualë dhe sanksionet nuk godisnin ekonominë ruse. Doktrina e re ushtarake trajton pastaj gjerësisht rëndësinë e Arktikut, si për shfrytëzimin e resurseve të mëdha natyrore, ashtu edhe për kontrollin e “kalimit në veri–lindje”, i bërë i kalueshëm për shkak të reduktimit të kallotës polare. Lidhur me këtë janë në zhvillim riaktivizimi baza të shumta aerodetare ekzistuese në oqean qysh nga koha e Bashkimit Sovjetik dhe është krijuar një trupë speciale e pajisur për të luftuar në kushte metereologjike “limit” të rajonit. Së fundi, është krijuar një Komandë për Arktikun.
Siç u përmend, doktrina e re ushtarake nënvizon në pika të ndryshme karakterin joagresiv të masave ruse rreth përdorimit të forcës. Një interpretim i tillë është i vlefshëm edhe për të ashtuquajturën “luftë jolineare” apo “hibride”, siç mbiquhet rëndom në Perëndim. Ajo konsiston në përdorimin e koordinuar, të prirur ndaj një qëllimi strategjik të vetëm, të mjeteve ushtarake dhe joushtarake (ekonomike, diplomatike, psikologjike, kibernetike, komunikuese), të mbuluara dhe të hapura, direkte dhe indirekte, subversive dhe ushtarake, të prirura që të arrijnë një objektiv politik. Në konfliktet jolineare ekzistojnë diferenca midis paqes dhe luftës. Në botën aktuale është zhdukur “lufta në formë”, e paraprirë nga një deklarim lufte. Edicioni i ri i doktrinës ushtarake e trajton gjerësisht rrezikun e një “lufte jolineare” kundër Rusisë, domethënë të një Jevromajdan që tenton të rrëzojë regjimin e Moskës, të dobësojë sovranitetin e Federatës dhe të fitojë kontrollin e pasurive të saj. Anashkalohet disi përdorimi brilant ofensiv i një strategjie të tillë gjithpërfshirëse të përdorur në Ukrainë. Çështja ishte trajtuar më 2013 në një artikull të gjatë të Gjeneralit Valerij Gerasimov, shef i Shtabit të Përgjithshëm rus. Ai dëshmon superioritetin e studimit shkencor të strukturës dhe të mekanizmave të konflikteve të armatosura, tradicional për nivelet drejtuese ushtarake cariste më parë, sovjetik më pas dhe sot rus. Ai sovjetik kishte zhvilluar komentet mbi traktatin e Carl von Clausewitz të shkruara nga Lenini lidhur me natyrën sulmuese apo mbrojtëse të luftërave. Në kundërshtim nga qasja “militarizuese” e ndjekur në Perëndim, mendimi ushtarak rus ka qenë gjithmonë global. Përdorimi i forcës trajtohet me seriozitetin që meriton, pa slogane apo apele për paqen të kota, që nuk janë vetëm instrumentale për çarmatimin kulturor të kundërshtarëve potencialë. Konfliktet nuk janë fenomene tekniko–ushtarake, por në radhë të parë janë politike, sociale dhe psikologjike. Strategjia duhet të shqyrtohet gjithmonë në globalitetin kompleks të saj. Duke parë ndërshkëmbyeshmërinë e tyre, instrumentet e ndryshëm që vë në punë përdoren në mënyrë unitare. Ajo që në çdo konflikt është më e rëndësishme është konfrontimi i vullneteve, jo prova brutale e forcës. Në realitet, edhe mendimtarët më brilantë perëndimorë, duke filluar nga Machiavelli, kishin mbështetur të njëjtat koncepte. Ata janë ndjekur pak, të paktën në mënyrë eksplicite, në organizatën kryesore të sigurisë perëndimore, Aleancën Atlantike, që i kish reduktuar sistematikisht konfliktet në dimensionin ushtarak të tyre. Një reduktim i tillë mundësonte të arriheshin dy objektiva: e bënte më të thjeshtë lidershipin e Shteteve të Bashkuara në NATO, që mund t’i jepnin vlerë superioritetit dhe domosdoshmërisë ushtarake të tyre në Europë. Në radhë të dytë, mundësonte që të denacionalizohej doktrina strategjike dhe të liheshin mënjanë diferencat në perceptime dhe interesa midis aleatëve, që buronin nga gjeografia, historia dhe ekonomia.
Sot siguria dhe mbrojtja janë rishtetëzuar, domethënë ripolitizuar. Siç ka bërë Gjenerali Gerasimov, duhet rikuperuar kultura e një sigurie në shumë aspekte e ngjashme me atë të së kaluarës, edhe për demokratizimin më të madh të strategjisë dhe të luftës, konseguente me zhvillimin e mediave globale dhe në kohë reale. Ata prodhojnë një shkallë të madhe demokratizimi të zgjedhjeve strategjike dhe detyrojnë që të rikërkohet një pjesëmarrje më e madhe nga ajo që dikur konsiderohej një prerogativë “parimore”. Është një fakt që buron edhe nga dobësimi dhe në disa rajone, edhe nga copëzimi i shteteve, pse jo edhe nga shfaqja e forcave subshtetërore. Një qasje globale ndaj konkurrencës midis shteteve dhe midis grupeve subshtetërore – tribale, etnike, fetare e të tjera – bëhet e domosdoshme për të luftuar një strategji të sofistikuar si ajo e nënvizuar në doktrinën e re ushtarake ruse. Sofistikimi i saj konsiston jo vetëm në aftësinë për të kuptuar kundërshtarin, për të ruajtur iniciativën dhe përçarë aleancat e tij. Buron edhe nga aftësia për t’i maskuar qëllimet e veta dhe të godasë papritmas e befasisht, pse jo edhe të koordinojë me operacionet strategjike betejën komunikative, të bazuar mbi dezinformacionin dhe mbi narrativa në gjendje që të godasin pikat e dobëta e kundërshtarit, të brendshme ose që të burojnë nga diferencat pashmangshmërisht ekzistuese midis anëtarëve të çdo aleance. Në strategjinë globale nuk duhet përjashtuar mundësia e “blerjes” së gazetarëve dhe e politikanëve (rasti më i njohur është ai i ish-kancelarit gjerman Gerhard Schröder që është bërë president, i paguar në mënyrë të majme, i Nord Stream, të cilin vetë ai e kishte negociuar me Moskën). Domethënë asgjë e re, përveç efikasitetit të mjeteve të reja të komunikimit, sigurisht më e madhe se ajo e burimeve të Xhozuesë në Xheriko. Për pasojë, risia e “luftës jolineare” është thjesht mit. Të gjitha luftërat kanë qenë gjithmonë jolineare. Nuk është në fakt një mit rëndësia që i atribuohet doktrinës së re ushtarake ruse. Prandaj është e nevojshme që Perëndimi të vetëdijësohet për natyrën e konflikteve dhe të mekanizmave që ato aktivizojnë dhe të jetë në gjendje, sidomos kulturalisht, t’i përballojë me një përgjigje po aq të koordinuar dhe globale sa ajo e parashikuar nga doktrina e re ushtarake ruse dhe tashmë e zbatuar shkëlqyeshëm sidomos në krizën ukrainase.
(Carlo Jean është Gjeneral Korparmate, President i Centro Studi di Geopolitica Economica, pedagog në Università Guglielmo Marconi, Link Campus University. Ka qenë këshilltar Ushtarak i Presidentit të Republikës Francesco Cossiga. Ka qenë President i Centro Alti Studi per la Difesa. Ka qenë përfaqësues personal i Presidentit në ushtrim të OSBE-së për zbatimin e Marrëveshjes së Dayton në Bosnje–Hercegovinë, Kroaci dhe Republikën Federale Jugosllave)

Përgatiti:
ARMIN TIRANA