Nga Sidi Hasanaj
Mungesa e pushuesve larg pritshmërive në Jugun e vendit, ka sjellë debate të ndryshme për arsyet, dhe në këtë debat publik padiskutim që me forcën e tij mediatike është mbivendosur mbi çdo ekpert kryeministri Edi Rama.
Brenda formatit të tij, pak me një lehtësi dhe siguri prej fodulli, siç bën shpesh për çdo çështje jashtë ekspertizës së tij të limituar, (është thjeshtë piktor), dha një analizë “Haxhi Qamiliste” ku folklori, barcoletat me gjoksin e vlonjatëve dhe “analiza antropologjiste” e mentalitet vlonjat, shpjeguan arsyet e krizës së çmimeve të larta në bregdet dhe madje madje po me fodullëkun dhe lehtësinë e njeriut sipërfaqësorë dha dhe recetën: “Ulni çmimet”.
Në fakt Shqipëria jo rastësisht është klasifikuar si shteti me njohurinë financiare më të ulët në Europë, me qytetarët më të paformuar në edukim financiar… me shumë juristë, (shoqëri e konfliktit që duhen zgjidhur në gjyqe), me shumë gjithollogë si Edi Rama, por pak ekspertë financash dhe ekonomie.
Koncepti bazë, që mëson një student në ekonomi sa hyn në fakultet, është teoria e Kërkesës dhe Ofertës e cila përcakton çmimet.
Kërkesa e konsumatorit në treg përkufizohet si:
Sasia e një malli ose shërbimi që konsumatorët janë të gatshëm dhe në gjendje të blejnë me çmime të ndryshme gjatë një periudhe të caktuar.
Ligji i Kërkesës është se:
Kur çmimi i një malli ose shërbimi bie, sasia e kërkuar në përgjithësi rritet, dhe kur çmimi rritet, sasia e kërkuar përgjithësisht bie, ceteris paribus (të gjithë faktorët e tjerë janë të barabartë).
Së dyti , Oferta përkufizohet si:
Sasia e një malli ose shërbimi që prodhuesit janë të gatshëm dhe në gjendje ta shesin me çmime të ndryshme gjatë një periudhe të caktuar.
Ligji i ofertës thotë se kur çmimi i një malli ose shërbimi rritet, sasia e ofruar në përgjithësi rritet, dhe kur çmimi bie, sasia e ofruar në përgjithësi bie.
Mbi ligjin e Kërkesës dhe Ofertës ndodh dhe Ekuilibri i tregut ose Çmimi i tregut:
Çmimi me të cilin sasia e një malli të kërkuar nga konsumatorët është e barabartë me sasinë e ofruar nga prodhuesit.
Pra, mjafton njohuria bazike (që me sa duket Edi Ramës i mungon), që Çmimet e larta në Jug të cilat nuk përputhen me fuqinë blerëse të konsumatorëve, nuk është çështje barcaletash 5 lekëshe të kohës së tranzicionit me vlonjatë që rrahin gjoksin ose investitorë që makutëria ju ka errësuar logjikën.
Të gjithë ata që kanë investuar në bregdet së pari duan të fitojnë, më pas duan të fitojnë shumë.
Nuk mundet që për hir të grykësisë për të fituar shumë, të heqin dorë fare nga fitimi dhe të lënë investimet e tyre, (hotelet dhe restorantet), boshë!
Këtë logjikë e përqafon vetëm një “idiot i padobishëm por i dëmshëm” si Edi Rama.
Por përse janë atëherë të pa takuara niveli i çmimemeve në ekuilibër me kërkesën?
Unë do jap 5 arsyet e mija, por pa fodullëkun e të pasurit spektrin e të vërtetës absolute si Edi Rama. 1. Oligarkia dhe Pastrimi i Parave në Bregdet.
Në bregdetin Jonian është vrarë gara, paraja e Oligarkëve (jo e fituar nga tregu i lirë, por nga tenderat dhe korrupsioni) është konvertuar në hotele dhe resorte tepër luksoze, përtej logjikës së segmentit të konsumatorëve që ka Shqipëria (pra jo si rezultat i kërkesës, por si projekt për të pastruar paranë e fituar në tendera). Hotele pafund me kosto ndërtimi mesatarisht 1000-1500€ m2 (bashkë me mobilimin) të cilat e përsëris:
Nuk janë produkt i kërkesës për këtë shërbim, por projekt i dikujt që duhet të pastrojë paratë e fituara nga buxheti i shtetit.
Në këtë këndvështrim, investimet e Oligarkëve që zënë pjesën dërrmuese të m2 të bregdetit, kanë funksion primar sigurimin e pastrimit të parave, jo fitimin.
Pra, ata investojnë në hotele miliona euro të cilat me çmime dhomash (60-100€ nata) nuk e nxjerrin ROI kthimin e investimit as për 50 vjet. Qëllimi i oligarkëve madje nuk është ai, por kthimi në pasuri të paluajtshme prestigjoze në vendet më të rralla, në parave të tyre.
Si fituan si nuk fituan këto hotele, Oligarkët burimin e tyre e kanë te Edi Rama, te buxheti i shtetit!
E njëjta skemë ka ndodhur edhe me paratë e pista tl krimit të cilat investohen në prestanome të tjerë në Shqipëri.
2. Çmimet e lëndëve të para!
Faktorët që mund të zhvendosin kurbën e ofertës, përfshinë çmimet e inputeve dhe lëndëve të para, çmimet e mallrave të ndërlidhura.
Në Vlorë në hotele shërbehet qumësht i importit, bukë e mjellit të importit, vezë të kompanive të mëdha (s)konkurrojnë në treg oligopolësh me 2-3 kompani të mëdha që bashkarisht vendosin çmimet.
Pra që nga materialet e ndërtimit si Hekuri dhe çimento, te ushqimet bazë, nafta dhe çdo gjë tjetër grosistët i ka pjesë të Oligopoleve që nuk lejojnë garën e lirë ku të arrihet çmimi dhe cilësia më e mirë.
Kjo shpjegohet edhe me arsyen përse Shqipëria ka çmimin e karburantit më të shtrenjtë në Rajon dhe Europë, me cilësinë më të keqe.
Kjo është produkt i Edi Ramës, kontrolli politik i tij mbi shtresat e gjera të popullsisë është i lidhur me kontrollin ekonomik, dhe grosistët e mallrave në Shqipëri, (qoftë edhe ato të importit), duhet të jenë jo treg i lirë, por treg i kontrolluar nga një grusht njerëzish pranë Edi Ramës.
Kjo strukturë tregu sjell kontroll të Ramës mbi ekonominë, por sjell çmime të larta të imputeve dhe lëndës së parë të produkteve që shiten në Hotelet dhe Restorantet e Jugut!
3. Mungesa e një Plani Urbanistik për Jugun dhe masterplani ekonomik!
Në jug nuk ka një plan urbanistik sa lartësi dhe dëndësi lejohet të ndërtohet!
Dikush ndërton kullë në Lungomare, e dikush ngjitur tij një hotel 3 katësh.
Fuqia blerëse është e limituar, ose do blejë apartamente e vila, ose do të injektohet në pagesa për dhoma hotelesh.
Paralelisht nuk ecin dot bashkë, në një vend si i joni ku nuk jemi as Nice e as Monako.
Aq shumë kulla e resorte vilash që po ndërtohen në bregdet, po e asfiksojnë shërbimin hotelier!
4. Pritshmëria nga Paraja e Drogës!
Si një shiringë dopingu, çunat e Londrës dhe Amsterdamit, rritën fuqinë blerëse për disa vite me rradhë.
U ndërtua një segment turizmi mbi njerëz që shpenzonin 3-4 mijë€ në natë vetëm shampanjë.
Ky qe derivat i projektit të Kanabizimit (që më pas kaloi në Kokainizimi) të shtetit të Edi Ramës në 2017.
Për shumë arsye ajo klientelë sot po përfundon, dhe çmimet do duhet pak kohë të tregohen fleksibël për tju përshtatur fuqisë blerëse aktuale, ku Shqipëtarët kanë të ardhura mesatare sa 35% e vendeve tl BE!
5. E fundit është dhe procesi natyral i falimentit!
Jo çdo biznes është i suksesshëm, edhe në Miami dhe Mallorca ka hotele që falimentojnë nga keq administrimi. Edhe në Shqipëri nëse ka njerëz me aftësi dhe nuhatje të dobëta për biznes, dhe nuk kuptojnë çmimet e duhura për fuqinë blerës… do falimentojnë. Madje kjo është e shëndetshme për ekonominë, sepse skarton të paaftët dhe krijon hapësira të reja.
Si përfundim, në Shqipëri dora e “padukshme” e tregut, është zëvëndësuar me dorën e errët të Edi Ramës… pasojat dhe simptomat po i ndjejmë tashmë!
