Që nga qershori i vitit 2023, Kosovës i janë vendosur disa masa ndëshkuese nga Bashkimi Evropian. Tani, gati dy vjet më vonë, ato më në fund po largohen dalëngadalë – me shumë paqartësi. Por, dëmi i shkaktuar deri më tani arrin qindra miliona euro.
Një raport i publikuar sot, nga Instituti për Studime të Avancuara – GAP, thotë se masat i kanë kushtuar Kosovës rreth 615 milionë euro në projekte të pezulluara ose të shtyera në afat të pacaktuar, ndërsa 7.1 milionë euro janë humbur pasi janë tejkaluar afatet e lejuara.
“Këto vonesa në fillimin e zbatimit të projekteve nënkuptojnë shtyrje ose humbje të mundësive për rritje, zhvillim dhe përmirësim të mirëqenies së qytetarëve, si dhe ndikojnë negativisht perspektivën për integrim evropian”, thuhet në komunikatën e Institutit GAP.
Pse u vendosën masat dhe si po hiqen ato?
BE-ja e ndëshkoi Kosovën në qershor të vitit 2023, për shkak të, siç vlerësoi, rolit të Qeverisë së Kosovës në nxitjen e tensioneve etnike në veri të vendit – zonë e banuar me shumicë serbe.
Që atëherë, liderët politikë të Kosovës kanë bërë thirrje të vazhdueshme për heqjen e këtyre masave, duke i quajtur ato të padrejta.
Javën e kaluar, gjatë vizitës së saj në Prishtinë, shefja e diplomacisë e BE-së, Kaja Kallas, tha se blloku evropian ka nisur t’ia heqë dalëngadalë masat Kosovës, por me kusht që ajo t’i ulë tensionet në veriun e vendit të banuar me shumicë serbe.
Por, edhe ky lajm ka sjellë paqartësi, pasi që ende nuk dihet se cilat masa saktësisht po hiqen dhe në çfarë afatesh kohore.
Radio Evropa e Lirë mësoi nga burimet e saj në Bruksel se masat që janë hequr kanë të bëjnë me Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA), paktit të parë kontraktual ndërmjet Kosovës dhe bllokut evropian, dhe Kornizën e Investimeve për Ballkanin Perëndimor (WBIF).
Ndërkohë, Klisman Kadiu, nga Zyra e zëvendëskryeministrit në detyrë për Integrim Evropian, Zhvillim dhe Dialog, Besnik Bislimi, ka thënë se “BE-ja do të fillojë së shpejti me funksionimin dhe mbajtjen e takimeve të nënkomiteteve të MSA-së me Kosovën”.
Çka saktësisht humbi Kosova nga masat?
Masat, sipas raportit të Institutit GAP, prekën rreth 395 milionë euro mjete në kuadër të WBIF-së – që synon zhvillimin socio-ekonomik dhe të perspektivës evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor – dhe rreth 218 milionë euro në kuadër të programit IPA – program që u ofron asistencë financiare dhe teknike vendeve që synojnë BE-në.
Këto mjete ishin planifikuar të shpenzoheshin për realizim të projekteve, të cilat do të financoheshin përmes granteve dhe kredive.
Edhe pse marrëveshja për IPA të vitit 2024 nuk ishte lidhur dhe nënshkruar, projektet që ishin planifikuar në kuadër të saj arrinin vlerën prej gjithsej 56.4 milionë eurosh.
Por, më shumë se nga fondet e programit IPA, Kosova ka humbur në vlerë monetare nga masat që kanë prekur projektet në kuadër të Kornizës Investuese për Ballkanin Perëndimor (WBIF).
“Aplikimet e Kosovës në kuadër të Kornizës Investuese për Ballkanin Perëndimor (WBIF) të dorëzuara gjatë viteve 2023 dhe 2024, nuk kanë kaluar më tej për miratim. Si pasojë, disa projekte kyçe, të cilat ishin të bashkëfinancuara nga Agjencia Franceze për Zhvillim (AFD), Banka Gjermane për Zhvillim (KFW) dhe institucione të tjera ndërkombëtare, nuk janë duke u realizuar”, thuhet në raportin e Institutit GAP.
Projektet e pezulluara në vlerë prej 395.5 milionë eurosh përfshinë, ndër tjerash: shtrirjen e rrjetit të ujësjellësit dhe kanalizimit në Prishtinë, impiantin për trajtimin e ujërave në Ferizaj, linjën ndërlidhëse energjetike Kosovë–Shqipëri, ndërtimin e infrastrukturës kundër përmbytjeve dhë për ujitje.
“Pezullimi i investimeve të tilla ka sjellë pasoja të menjëhershme dhe afatgjata, si vonesa në ndërtimin e infrastrukturës, humbje të mundësive për punësim, përkeqësim të kushteve të jetesës dhe pengesë në përmbushjen e objektivave mjedisore e integruese”, thuhet në raportin e Institutit GAP./rel
