Një bashkëbisedim me Dmitry Gorenburg, Senior Research Scientist pranë Center for Naval Analyses të Arlington në shtetin Virginia dhe hulumtues i atashuar pranë Davis Center for Russian and Eurasian Studies të Harvard University
A ekziston një strategji detare ruse? Si futet kjo konceptin më të gjerë strategjik të vendit?
Frikësimi strategjik ka qenë objektivi kryesor strategjik i Marinës qysh nga fundi i Bashkimit Sovjetik. Marina sovjetike ishte e konceptuar për të mbrojtur nëndetëset bërthamore e pajisura me raketa balistikë dhe ky është sektori i vetëm që ka vazhduar të marrë financime pas viteve ‘90. Mbrojtja bregdetare dhe kontrolli i ujërave territoriale vijnë menjëherë më pas në renditjen e rëndësisë. Tradicionalisht, këto finalitete konkretizoheshin në mbajtjen e Marinave të huaja larg brigjeve sovjetike. Tani ka integrim më të madh me forcën tokësore dhe atë ajrore, me të cilat zhvillohen manovra të përbashkëta. Koordinimi më i mirë është bërë i qartë në Krime më 2014, në operacionet në Siri dhe në manovrat detare më të vonshme.
Ndalimi i ujërave ruse për njësitë e palëve të treta ka ardhur duke u konfiguruar si një aspekt specifik ndërhyrjeje në vitet e fundit. Rusia ka punuar në krijimin e zonave detare të vështira për t’u penetruar nga forcat armike, të quajtura «flluska ndaluese» dhe të ndodhura në zona si Balltiku, Deti i Zi dhe Mesdheu Lindor. Falë një kombinimi të raketave me rreze të largët, raketave tokë – ajër, raketa nga kryqëzorët dhe raketa ajër – ajër, pse jo edhe të sistemeve raketore të mbrojtjes bregdetare me antiajrore me rreze më të vogël të finalizuara për të mbrojtur zona specifike, këto kappacitete formojnë një lloj nyje gordiane të përbërë nga nivele të ndryshme mbrojtjeje dhe vektorë të shumtë sulmues. Për shembull, Moska është në sot në gjendje të konntrollojë të gjithë Detin e Zi nga Krimeja, përfshi Bosforin. Ja pse po ndërton anije të sshumta me përmasa të vogla të finalizuara në integrimin e dispozitivëve ndalues të zonës.
Marina ruse ka edhe një mision të ri: të vendosë një formë frikësimi konvencional kundrejt NATO-s. Një proces i tillë, aktualisht në zhvillim e sipër, bazohet mbi krijimin e një kërcënimi nëpërmjet raketave të kryqëzorëve me rreze të gjatë. Marina ka pajisur anije të shumta me përmasa të vogla e të mesme me raketa Kalibr; anije të tillla nuk duhet të dalin në det të hapur, duke qenë se mund ta lëshojnë raketën e tyre nga hapësira e sigurisë e krijuar nga zonat e ndalimit ruse në Detin e Zi apo afër me Kaliningradin. Së fundi, anijet e mëdha të kohës sovjetike sot përdoren kryesisht për qëllime shikueshmërie, për të kujtuar statusin prej fuqie të madhe të Rusisë. Në detyrat e Marinës ruse projektimi tradicional i forcës dhe i trupave ekspedicionare zënë një vend relativisht maxhinal. Kapaciteti i kufizuar ruse për ta projektuar forcën e vet detare mbështetet mbi nëndetëset dhe mbi një numër mjaft të vogël anijesh sipërfaqeje. Veç kësaj, kapaciteti për të kryer operacione jashtë zone duket i destinuar që të reduktohet në periudhë afatshkurtër, po të kihet parasysh vjetërsia e dukshme e anijeve të mëdha luftarake të epokës sovjetike.
Cilat janë zonat e privilegjuara të ndërhyrjes së Marinës ruse?
Ato afër me masën kontinentale ruse: Deti i Zi, Deti Balltik, Deti Barents dhe Arktiku Lindor, por edhe Mesdheu prej vlerës së tij të lartë strategjike. Teatri i Paqësorit ka një prioritet më të ulët, pasi për momentin Rusia nuk shikon tek Kina dhe Japonia kërcënime serioze detare.
Në çfarë Marina e sotme ruse mund të quhet oqeanike?
Ajo ruse është sot kryesisht një forcë detare bregdetare dhe do të jetë gjithnjë e më shumë në të ardhmen e afërt. Në fakt, nuk ka arritur që të zëvendësojë plotësisht anijet e mëdha luftarake të epokës sovjetike dhe, ppër pasojë, ka vendosur të përqëndrohet mbi ndërtimin e anijeve më të vogla, të papërshtatshmë për të lundruar në distancat e gjata në oqeane. Ndërkohë, flota e nëndetëseve mbetet një forcë oqeanike, por është vetëm ose në pjesë ose mskimumi pjesë në dimensionin e saj nënujor.
Duke sikuar në zonat ku sot flota luftarake ruse është më aktive, të vjen të thuash se Rusia pëlqen detet që amerikanët i urrejnë.
Do ta shtroja ndryshe. Objektivi i Marinës ruse është që të mbrojë territorin kombëtaret dhe hyrjet bregdetare në të. Të gjithë detet e sippërppërmendur, përfshi Kaspikun, janë ngjitur me Rusinë. Bën përjashtim Mesdheu, por që është jetik për Moskën pasi mundëson aksesin në Europën Lindore, Afrikën Veriore dhe Lindjen e Mesme. Kështu që vendndodhja dhe afërsia janë dy kriteret qëë përcaktojnë interesat detare të Rusisë.
Nga siriania Tartush në Afrikën Veriore, Rusia është rikthyer në Mesdhe. Është një prani e destinuar që të ndryshojë ekuilibrin gjeostrategjik të rajonit?
Rusia ka bërë një përpjekje të madhe për të qenë sërish një aktor detar i dorës së parë në Mesdhe. Megjithatë, për momentin është larg nga pika ku ishte në fillimvitet ’70, kur mund ta sfidonte realisht supremacinë amerikane në këtë basen. Kjo nuk përjashton që prania e saj në sektorin lindor të vijë duke u rritur dhe që të jetë e destinuar të luajë një rol të dorës së parë në rajon. Për shembull, bazat ruse në Siri dhe njësitë detare e ndodhura aty janë potencialisht në gjendje që t’i kërcënojnë aeroplanmbajtëset amerikane dhe grupet e tyre detare, gjë që mund ta influencojë mënyrën me të cilën Amerika dhe aleatët e saj dislokojnë forcat e tyre detare në zonë.
Do ta hapë një bazë të re detare Rusia në Mesdhe?
Moska e ka ristrukturuar dhe zgjeruar bazën e saj në Tartush, gjë që i ka mundësuar Marinës së saj që ta zgjerojë praninë e saj në zonë, me dislokimin veç të tjerash të dy nëndetëseve të reja diezel. Ekzsiton dëshira për të hyrë më lehtësisht në porte të tjera të Mesdheut, sidomos atë qendror, por për momentin nuk duket se ka raste të përshtatshme.
Si ka evoluar specifikisht Marina luftarake ruse pas rënies së Bashkimit Sovjetik? Dhe so do të jetë në të ardhmen?
Flota sipërfaqësore ruse po ppërjeton një fazë tranzicioni në termat e tipologjisë së lundrimit dhe të moshës. Mbi 60% e njësivë është e epokës sovjetike, por rreth 1/3 e tyre është aktualisht objekt ristrukturimesh të thella të prirura që t’i mbajnë në shërbim për dekadat e ardhshme. Siç e thashë më parë, prodhimi i ri është spostuar nga kryqëzorët dhe kaçatorpedinierët e mëdhenj në fregatat dhe korvetat më të vogla e më të avancuara. Është rezultat i vështirësive ekonomike passovjetike, por edhe i vetëdijësimit se sot Rusia ka nevojë për një Marinë që mbron brigjet e saj dhe të mbajë në gjendje alarmi infrastrukturat strategjike armike. Rusët kanë mësuar se një Marinë nuk ka nevojë për forcën e anijeve ttë mëdha për të përdorur sisteme moderne armësh dhe me rreze të gjatë. Megjiithëse sot flitet për të ndërtuar kaçatorpedinierë më të mëdhenj dhe deri një aeroplanmbajtëse, kufizimet e zinxhirit të furnizimit dhe të kantieristikës kombëtare do ta vonojnë prej vitesh ndërmarrjen.
Sot asistojmë në një rritje të tonazhit të fregatave dhe të korvetave ruse të prodhimit të ri, por përpjekjet do të përqëndrohen sidomos në konvertimin e anijeve më të vonshme në platforma raketore versatile. Për një kohë të gjatë, flota nënujore ka qenë asi në mëngë i Marinës ruse dhe sot, sidomos në termat e teknologjive antirilevim, mbetet aspekti në të cilin Moska konkurron më mirë me Shtetet e Bashkuara. Pjesa më e madhe e nëndetëseve ruse aktualisht në shërbim është e epokës sovjetike, por kanë hyrë në prodhim nëndetësja e re me shtytje atomike klasi Jasen’ (Severodvinsk) Project 885 dhe njësia e ri me shtytje konvencionale klasi Kilo (Project 636.3), të dyja të pajisura me sisteme të reja armësh vendimtare për mbrojtjen e hyrjeve bregdetare. Ndërkohë, njësitë nënujore e epokës sovjetike janë në fazën e modernizimit rrënjësot për t’u pajisur me armë të avanncuara, ndjesorë, grupe të rinj shtytës dhe teknologji të reja antirilevim. Nëndetëse si ato të klasit Oscar (Project 949A) dhe Akula (Project 971M), të azhornuara me sisteme moderne raketore Kalibr dhe Oniks me rreze të gjatë dhe precizion të lartë, mund t’i kërcënojnë seriozisht anijet e sipërfaqes dhe infrastrukturat tokësore të armikut.
Mbytja në Rosljakovo e basenit lundrues PD-50, i prodhimit suedez, i ka dhënë një goditje të rëndë ambicieve ruse për të ndërtuar një aeroplanmbajtëse. Do të kthehet “Kuznecov” ndonjëherë në det? Sa janë realistë dhe të përballueshëm propozimet për ta pajisur sërish Marinën ruse me njësi aeroplanmbajtësesh?
Dyshoj se “Kuznecov” do të kthehet të çajë detet. Ndoshta është edhe një e mirë, nga momenti që kjo aeroplanmbajtëse ka shfaqur probleme qysh kur ka hyrë në shërbim: sistemi shtytës i saj ishte botërisht jo i besueshëm, në përdorimin e fundit ka humbur avionë të ndryshëm dhe në përgjithësi ishte burim sikleti në çdo mision. Për sa u përket projekteve të aeroplanmbajtëseve ruse, janë jorealiste dhe të papërballueshëm. Edhe përpara se të mbytej baseni, ishte e qartë se Rusia do të duhej të ndërtonte një kantier të ri për asembluar një aeroplanmbajtëse. Pesha e këtij projekti të ri (një basen i ri lundrues plus aeroplanmbajtëse) do ta thithte të gjithë bilancin e kantieristikës së luftës kombëtare për vite të tëra. Për më tepër, Rusia nuk ka vërtet nevojë për një aeroplanmbajtëse të re, përsa dislokimet në ujëra të largëta nuk futen në prioritetet e saj. Mund t’i arrijë qëllimet e saj me anije më të vogla dhe nëndetëse të pajisur me raketa me rreze të largët. Planet për aeroplanmbajtëse të njoftuara periodikisht shërbejnë vetëm për t’i dhënë një llustër zyrave të planifikimit dhe të drejtuesve të Marinës.
Incidenti i ditëve të fundit i Lošarik (Project 210) është simptomatik për gjendjen e përgjithshme e flotës së nëndetëseve ruse?
Nuk mund të nxirren konkluzione të përgjithshme nga incidenti që ka përfshirë këtë nëndetësve, por nëqoftëse shikojmë në terma afatmesëm, mund të izolojmë disa tendenca. Në 20 vitet e fundit Marina amerikane ka regjistruar incidente të ndryshme: sidomos përplasje anijesh, si të supërfaqes, ashtu edhe të nëndetëseve. Kjo shpjegohet pjesërisht me entitetin e madh të operacioneve detare amerikane. Problemet e shkaktuara nga gjendja teknike e mjeteve, nga keqfunksionimi i sistemeve kritike apo nga jobesueshmëri e teknologjisë së përdorur kanë qenë thuajse zero. Flota e ëndetëëseve ruse ka pësuar më pak incidente. Nuk është e qartë nëse në origjinën e këtyre episodeve ka qenë gabimi njerëzor apo gjendja e anijeve dhe difektet në ndërtimin e tyre, por fakti është se nëqoftëse shikojmë në statistikat çdo 5 apo 6 vjet ka një incident ku është përfshirë një nëndetëse ruse – një zjarr apo një keqfunksionim që kërkon ndërhyrje të thellë. Kjo sugjeron se skuadrat e riparimit nuk punojnë siç duhej. Në kompleks, megjithatë besoj se nëndetëset ruse janë goxha të besueshme dhe se kanë ekuipazhe të shkëlqyera, por rreziku ekzistues në punimin nën ujë në hapësira të ngushta mbetet një konstante.
Kohët e fundit Marinat dhe disa figura të spikatura të NATO-s i kanë këmbanës së alarmit lidhur me aktivitetin e nëndetëseve ruse. Jemi në vigjilje të një beteje të re në Arktik?
Nëndetëset mbesin kërcënimi kryesor që Rusia mund t’i bëjë Aleancës Atlantike. Megjithatë, nuk besoj se një konfrontim i ri në Arktik është i afërt apo i mundur. Nëndetëset kanë përdorime të reja krahasuar me Luftën e Ftohtë, edhe si platforma raketore, por edhe si gjuetare anijesh. Në Artik ka sot shumë më pakk nëndetëse ruse sesa në kohën e konfrontimit bipolar dhe vështirë se Moska do t’i sfidojë Shtetet e Bashkuara për supremaci në Atlantik. Për momentin, prioriteti i saj është që të mbrojë territorin e saj dhe të shkurajojë sulmet e Perëndimit duke e mbajtur nën alarm me raketat e kryqëzorëve.
Çfarë niveli integrimi ekziston, nëse ka një të tillë, me Kinën?
Pavarësisht se manovrat e përbashkëta detare midis dy vendeve janë më të shpeshta se dikur, ato kryhen akoma në një nivel ruddimentar dhe shërbejnë kryesisht për të lëshuar sinjale politike, jo për të krijuar një ndërveprueshmëri të vërtetë. Nuk është në pritje një bashkëpunim midis këtyre dy Marinave si ai ekzistues midis flotave të vendeve të NATO-s.
Përjashto Kinën, me cilat vende Moska ka marrëdhënie detare më të ngushta?
Marina ruse ka një histori të vonshme bashkëpunimi mjaft të dendur me Indinë: bëhen manovra të përbashkëta dhe Marina indiane ka blerë në vite anije dhe nëndetëse të shumta nga Moska. Për pjesën tjetër, bashkëpunimi detar i Rusisë me vende të tjera nuk shkon përtej vizitave të rastësishme nëpër porte. Vite më parë, përpara se të prisheshin raportet me Perëndimin, Marina ruse kishte luajtur një rol jodytësor në operacionet ndërkombëtare antipirateri në afërsitë e brigjeve somaleze. Në atë kohë ndërveproi shumë mirë me Marinat e vendeve të ndryshme, midis të cilave Japonia dhe anëtarë të ndryshëm të NATO-s. Sot nuk ka mbetur asgjë nga ajo përvojë.
Në optikën detare, çfarë duhet të presim nga hapja e Arktikut, rajon ku në të kaluarën kryqëzoheshin thuajse ekskluzivisht nëndetëset bërthamore ruse?
Rusia ka bërë shumë për ta arritur praninë e saj detare në Arktik. Ka rritur patrullimet detare, ka hapur baza të reja, deri po ndërton një klas të ri akullthyesesh. Besoj se asnjë vend nuk synon që ta sfidojë seriozisht praninë detare të Moskës në pjesën e saj të Arktikut, ashtu siç edhe nuk besoj se Rusia kërkon përplasjen me të tjerët në rajon. Edhe në këtë kuadrant, rritja e gjurmës detare ruse ka një qëllim pastërtisht mbrojtës.
Në analizë të fundit, Rusia është një fuqi detare?
Rusia ka qenë gjithmonë dhe mbetet një fuqi thelbësisht tokësore. Forca detare do të vazhdojë të luajë një rol dytësor në aparatin ushtarak të saj. Megjithatë, Marina ruse është e veshur me detyra shumë të rëndësishme. Për dekada të tëra ka qenë një element kyç i frikësimit kombëtar; me daljen e vonshme e raketave Kalibr, frikësimit atomik i është shtuar edhe ai konvencional. Veç kësaj, Marina ruse mbetet e rëndësishme për qëllime politike, pasi mund të përdoret për të influencuar vende të tjera me vizita nëpër porte, manovra dhe të ngjashme. Kështu që Rusia nuk është një fuqi detare siç ka qenë Britania e Madhe në apogjeun e saj apo siç janë sot Shtetet e Bashkuara, por megjithatë ka një prej 5 Marinave më të forta në botë. Ky është një faktor i pamundur për t’u anashkaluar në çfarëdolloj kalkulimi strategjik.
(nga Limes)
Përgatiti
ARMIN TIRANA
