Çiljeta nuk e ndjeu dashurinë e nënës në vitet e para të jetës së saj, por e ka ndjerë dhimbjen e saj, deri në palcë. Ajo do që ta ndajë këtë histori me të tjerët, si një kujtesë për vuajtjet e nënës së saj e nënave e vajzave të tjera, në atë regjim të egër.
Dëshminë e saj, duke iu referuar tregimeve të nënës, Qerimes, po e publikojmë të plotë në këtë shkrim:
Dëshmia e Çiljeta Bome
“Historia e nënës time, është nga më tragjiket e kohës së regjimit diktatorial të Enver Hoxhës. Të gjithë të persekutuarit meritojnë respekt për vuajtjet e tyre, por kjo e nënës time, është më tepër se e dhimbshme.
Nëna ime, Qerime Bome rrjedh nga një familje e nderuar, atdhetare kolonjare! Babai i Qerimes (Ramadan Bome), ishte një tregtar kolonjar, atdhetar, nacionalist, por regjimi komunist pas vitit 1944, i bën gjyqin në mungesë dhe e dënon me vdekje, duke e akuzuar si armik e tradhtar.
Gjyshi shkon në Amerikë dhe aty ka qenë gjithmonë i aktivizuar tek “Vatra”, sepse ishte mik dhe shok besnik i Mid’hat Frashërit.
Këto m’i ka treguar gjyshja ime, Selvi Bome, që më ka rritur. Aty fillon kalvari i vuajtjeve të familjes Bome. Gjyshja me shtatë vajzat që mbetën pas, u internuan dhe iu konfiskua e gjithë pasuria.
Familja, kryen dënimin në internim në një kamp të rrethuar me tela me gjemba, në vitet 1945-1950 dhe kur mbaron internimin, me ndihmën e disa kolonjarëve të njohur, familja vendoset në një lagje në Tiranë, duke banuar aty me qera.
Vajzat martohen dhe mami im, si më e vogla, qëndron me gjyshen. Mami im njihet me babain tim, i cili kishte ardhur nga Gostivari, ishte student muzike. Mami ka mbaruar degën për pikturë dhe arti i ka bashkuar të dy. Këtu fillon lufta akoma më e ashpër. Mami martohet me babain, Daut Mustafai, por pa celebrim, sepse babai ishte nënshtetas i huaj.
Pas martese, i japin një hyrje në Lushnje, sepse u hap një ndërmarrje artistike atje dhe mamin tim e vendosën të bëhej shefe e prodhimit, të mësonte punëtoret. Në vitin 1972, erdhi koha që do lindja unë, mamaja ishte në muajin e nëntë të shtatzënisë dhe kishte ardhur tek gjyshja në Tiranë, që të lindte.
Kur po priste që të vinte babai ta merrte e ta çonte në maternitet, mëson se atë e kishte arrestuar Sigurimi disa ditë më parë në tren, duke ardhur për Tiranë. Kishin arrestuar Dautin si dhe pjesëtarët e tjerë të familjes, nipin Robert Burimi, tezen Afërdita Hajrullai (Bome), ca kushërinj e farefis, që nuk dua t’i lëndoj duke i përmendur.
Në fund, kur Qerimeja (mamaja) paraqitet në maternitet të lindë, vjen Sigurimi i Shtetit dhe i thotë: “Kemi një pyetje për ty”, dhe e marrin mamin në hetuesi. Aty asaj i fillojnë krizat e lindjes, si duket nga presioni, frika dhe pas shumë ore krize, vendosin ta çojnë në maternitet për të lindur. Por Sigurimi e priste jashtë dyerve të spitalit.
Pas një lindjeje të vështirë, mamin e marrin ashtu me gjak nëpër këmbë dhe me gjinj të fryrë nga qumështi dhe e fusin përsëri në qeli, në hetuesi. Siç më tregonte ajo, vetëm në një qeli 1 metër katrorë të errët, ku kishte vetëm një dritare të vogël shumë lart.
Aty në qeli, vinte doktori dhe i lidhte gjoksin mamit, për t’i hequr qumështin nga gjiri. Mamaja më ka thënë që muret e qelisë ishin lyer me qumështin e saj…! Një tmerr i pa imagjinuar për një grua lehonë.
Aty vinte hetuesja Dolorez Velaj dhe hetuesi Elham Gjika dhe e akuzonin; “Ti je armike, ke dashur të përmbysësh pushtetin popullor, kemi fakte për këto”.
Kjo Dolorezi ia ka tërhequr flokët nënës nëpër qeli, duke i thënë fjalë fyese. Elhami, hetuesi, e provokonte duke i thënë: “Kemi burrin tuaj këtu, nipin, motrën dhe ata pohojnë se ti je shkaktare e burgut të tyre”.
Çfarë nuk i kanë ngarkuar përsipër në hetuesi. Në ballafaqim me Dautin (babin), i cili qe mbuluar në gjak, ai i pëshpërit mamit në vesh: “Më fal Qerime, në kam thënë diçka, shpirti ma di, siç më shikon, çfarë kam hequr”. I nxjerri, nipin, Robertin, asokohe fëmijë rreth 18 vjeç, që mezi rrinte në këmbë, pastaj i nxjerrin dhe motrën Afërditën.
Mami u shkatërrua psikologjikisht, kur i pa njerëzit e vet dhe bërtiti; “Lironi Afërditën se është me diabet, ma kaloni mua dënimin e saj”. Aty Qerimeja mori veten dhe tha: “Ju jeni kriminelë, nuk kam bërë politikë deri tani, po tani po më mbushet mendja, që ju jeni kafshë, vrasës, kriminelë. Poshtë ju të gjithë dhe do e firmos aktakuzën, se ju urrej deri në vdekje”.
I japin një laps e letër të firmosë dhe ajo thyen majën e lapsit me forcë (ata e kuptuan mesazhin e thyerjes se lapsit). E pyetën se si do e quante foshnjës e saj të sapolindur dhe ajo tha: “Ju më mbyllët jetën në moshë të re, ndaj unë do e quaj fëminë tim; Çil Jetë – Çiljeta”.
Qerimeja u dënua me 15 vjet, e akuzuar si kryetare e grupit armiqësor, në një gjyq ushtarak. Tezja, nipi, e babai, kryen nga 5 vjet burg politik secili. Unë qëndrova në maternitet nja dy muaj dhe erdhi gjyshja, firmosi dhe më mori.
Një doktor aty, e lajmëroi gjyshen; “Hajdeni merrni foshnjën se është bërë një plan për ta zhdukur dhe s’keni për ta gjetur më”.
Qerimeja u dërgua në burgun e “Qytetit Stalin” si fillim, pastaj në Kosovë të Lushnjes, në Repartin 318. Aty ishte dhe tezja, Afërdita. Babai im, Dauti ka qenë në burgun e Burrelit, nipi po ashtu atje.
Mami im doli në vitin 1983, me dekret të veçantë, se amnistia nuk e zuri, pasi unë dhe gjyshja, nuk lamë letra pa bërë. Unë dhe gjyshja që më rriti, mbetëm dyerve të burgjeve, sa në Kosovë, Elbasan dhe në Burrel. Qerimeja ka pasur një sjellje të shkëlqyer në burg, shoqërohej me gratë ruse të dënuara, pasi ajo më ka thënë; “kishe ç’mësoje prej tyre”. Mami ka qenë shumë shoqe (motër) me Nadjeshda Sidorovën, në burg.
Mami im ka vdekur në 1992, nga një sëmundje e rëndë, ishin pasojat e burgut. Babai po ashtu, ka vdekur pak vite më vonë, në vitin 1997. Të dy shumë të rinj. Unë u rrita si u rrita, ku me bukë e ku pa bukë, se gjyshja s’kishte pension.
Ishim të terrorizuar, gjithmonë kontrolloheshim nga ata të Frontit dhe të Degës së Brendshme. Mua gjithmonë më thërrisnin “reaksionare”, kjo fjalë më është ngulitur në kokë. Ne fëmijët e të persekutuarve, kërkojmë drejtësi morale, që shpirti i atyre që ikën nga kjo jetë me kaq dhimbje, të qetësohet, të prehet në paqe.
E kemi për detyrë t’i tregojmë më të rinjve, se çfarë i bëri terrori diktatorial, çfarë i bëri inteligjencës shqiptare, diktatura terroriste bolshevike”. Memorie.al
