Në mbarë botën ekzistojnë një sërë faktorësh të shumtë që ndryshojnë demografinë.
Por faktorët më kryesorë mbeten rënia e nivelit të lindjeve, rritja e shkallës së divorcit dhe rritja e jetëgjatësisë.
Shumë vende po përjetojnë një plakje të përgjithshme të qytetarëve të tyre.
Alfapress.al përmes një analize liston vendet e mëposhtme në bazë të popullsinë më të vjetër në botë dhe gjithashtu tregon se ky ndodhet Shqipëria në këtë listë.
Japonia
Me një moshë mesatare 48 vjeç, Japonia është vendi më i vjetër në botë. Në fakt, një e katërta e popullsisë së saj (28%) është 65 vjeç ose më e vjetër, një përqindje që pritet të rritet në 38% deri në vitin 2050. Ulja e nivelit të lindjeve së bashku me rritjen e jetëgjatësisë në dekadat e fundit qëndrojnë në rrënjë të kësaj tendence demografike. Në fakt, deri në vitin 2050, numri i punëtorëve pritet të jetë i barabartë me atë të pensionistëve! Është interesante se ndërsa martesa ende vlerësohet fuqishëm në kulturën japoneze, martesat atje vazhdojnë të ulen. Për më tepër, vetëm 2% e lindjeve ndodhin jashtë martesës dhe rreth një e katërta e japonezëve nuk martohen në kohën kur mbushin moshën 50 vjeç, një tjetër shpjegim për rënien e nivelit të lindjeve.
Italia
Njëzet e tre përqind e popullsisë së Italisë është 65 vjeç e lart, duke e bërë atë vendin e dytë më të vjetër në botë dhe më të vjetrin në Evropë. Tendenca globale e rënies së nivelit të lindjeve në vendet e zhvilluara është fajtore, natyrisht, por shumë nga të rinjtë italianë po emigrojnë gjithashtu. Faktorë të tjerë, të tillë si besimi se një person duhet të martohet para se të largohet nga shtëpia e familjes, mungesa e ndihmës financiare për studentët dhe pak mbështetje për gratë shtatzëna, shpjegojnë gjithashtu rënien e lindjeve në Itali.
Portugalia
Jo vetëm që mbi 22% e popullsisë portugeze është 65 vjeç e lart, por vendi ka pësuar gjithashtu një rënie prej 2% të popullsisë gjatë dekadës së fundit. Popullsia e Portugalisë po plaket me shpejtësi, pjesërisht për shkak të mungesës së punës për të rinjtë në shtëpi, duke i shtyrë ata të kërkojnë mundësi jashtë vendit. Portugalia pritet të ketë më shumë se 10,000 njëqindvjeçarë deri në vitin 2050, më shumë se dyfishi i 4,000 që jetojnë atje sot.
Finlanda
Më shumë se një e pesta e popullsisë së Finlandës është 65 vjeç ose më e vjetër. Ky vend konsiderohet si një nga më të lumturit në botë, kështu që nuk është për t’u habitur që finlandezët kanë pasur jetëgjatësi të shtuar. Në të vërtetë, popullsia e Finlandës është plakur me shpejtësi dhe ka pësuar një rënie të lindjeve. Për të kundërshtuar këtë prirje, qeveria zbatoi masa miqësore për lindjet që në fakt kanë përmirësuar nivelet e lindjeve që nga fillimi i pandemisë.
Greqia
Rreth 22% e popullsisë së Greqisë është 65 vjeç e lart. Në fakt, banorët e Greqisë janë plakur vazhdimisht që nga viti 2010, ndërsa numri i tyre u ul me 3.7% midis 1 janarit 2011 dhe 1 janarit 2020, kryesisht për shkak të rënies së lindjeve të shkaktuar nga kriza ekonomike. Jo vetëm që gratë lindin fëmijë më vonë në jetë, por edhe familjet kanë më pak pasardhës për shkak të kostos dhe mungesës së masave të mbështetjes sociale.
Gjermania
Me një të pestën e popullsisë së saj të moshës të paktën 65 vjeç, shkalla me të cilën popullsia e Gjermanisë po plaket është përshpejtuar që nga fillimi i shekullit të 21-të. Një jetëgjatësi më e gjatë dhe rënia e lindjeve për shkak të politikave joefektive familjare janë ende ndër shkaqet kryesore të kësaj trajektore demografike.
Bullgaria
Pak më shumë se 21% e bullgarëve janë të moshës 65 vjeç e lart, duke kontribuar si në një plakje të përgjithshme të popullsisë dhe një nga shpopullimet më të shpejta në të gjithë Evropën. Midis shkallës së vdekshmërisë midis të moshuarve dhe eksodit të të rinjve që ikin nga korrupsioni, popullsia e Bullgarisë, e cila ishte 9 milionë në vitet 1980, pritet të bjerë në 5.4 milionë deri në vitin 2050.
Kroacia
Kroacia është një tjetër vend evropian me një popullsi në plakje të konsiderueshme. Përafërsisht 20.8% e kroatëve janë 65 vjeç ose më të vjetër. Një krizë e rëndë ekonomike ka shtyrë gjithashtu të rinjtë të kërkojnë mundësi diku tjetër në Evropë. Ky trend u theksua më pas kur Kroacia u anëtarësua në Bashkimin Evropian në vitin 2013 dhe udhëtimi u bë më i lehtë.
Malta
Përafërsisht 20.8% e popullsisë së Maltës, si ajo e Kroacisë, është e moshës 65 vjeç e lart, një shifër që vlerësohet të rritet në 34.68% deri në vitin 2065. Kjo, e kombinuar me një nivel të ulët lindjeje dhe një eksod të të rinjve në vendet më të pasura evropiane, po krijon një popullsi gjithnjë e më e vjetër.
Franca
Ashtu si në pjesën tjetër të Evropës, popullsia e Francës vazhdon të plaket. Ata 65 vjeç e lart përbëjnë afërsisht 20.3% të popullsisë së përgjithshme. Me një rritje të jetëgjatësisë mesatare nga rreth 47 vjet në vitin 1900 në rreth 80 vjet sot, e kombinuar me bumin e bebeve midis 1946 dhe 1974, numri i banorëve francezë të moshës 75 vjeç e lart pritet të dyfishohet deri në vitin 2070.
Letonia
Profili demografik i shteteve baltike shpesh përshkruhet si alarmant, veçanërisht në Letoni. Jo vetëm që një e pesta e popullsisë së saj është mbi 65 vjeç, por edhe shkalla e fertilitetit ra nga 1.6 në 1.4 në vetëm dy vjet midis 2008 dhe 2010. Kriza sociale pas rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991, gjatë së cilës materniteti dhe mbështetja e fëmijërisë së hershme është përkeqësuar ndjeshëm, është pjesërisht fajtor për këtë plakje. Lëvizja e lirë brenda zonës Shengen ka lënë gjithashtu Letoninë me një normë negative migrimi. Të rinjtë po largohen për të kërkuar kushte më të mira pune në vendet fqinje.
Suedia
Ashtu si në disa vende të tjera evropiane, një në pesë suedezë është mbi 65 vjeç dhe çdo vit popullsia suedeze fiton 30,000 pensionistë të cilët nuk zëvendësohen nga punëtorë më të rinj. Për më tepër, deri në vitin 2037, vlerësohet se më pak se 60% e popullsisë totale do të jetë në moshë pune. Për të luftuar popullsinë e saj në plakje, Suedia ka zbatuar programe sociale miqësore për familjen, duke rezultuar në një nga nivelet më të larta të lindjeve në Evropë (mbi 1.8 fëmijë për grua).
Sllovenia
Popullsia e ndenjur e Sllovenisë po plaket për disa dekada. Në të vërtetë, 20% e popullsisë është mbi 65 vjeç, një shifër që ka të ngjarë të rritet për shkak të nivelit të ulët të lindjeve në vend. Qeveria e Sllovenisë tashmë po miraton masa për të absorbuar kostot e popullsisë së saj në plakje, të tilla si krijimi i shtëpive private të të moshuarve dhe zbatimi i strategjive të imigracionit.
Lituania
Ashtu si fqinjët e saj, edhe Lituania po përballet me sfidën e moshës. Një në pesë lituanez është mbi 65 vjeç. Tashmë një nga vendet më pak të populluara në botë, numrat e Lituanisë vazhdojnë të bien kryesisht për shkak të shkallës së ulët të lindshmërisë dhe eksodit të të rinjve jashtë vendit.
Estonia
Estonia po përballet gjithashtu me sfidën e një popullsie në plakje. Në fakt, shumë ekspertë janë të shqetësuar për të ardhmen e vendit. Përballë të rinjve në emigrim dhe nivelit të ulët të lindjeve, qeveria është detyruar të zbatojë masa për të inkurajuar estonezët të qëndrojnë ose të kthehen në vendin e tyre.
Danimarka
Ashtu si vendet e tjera nordike, Danimarka ka një popullsi që plaket me shpejtësi. Pak më pak se 20% e banorëve të saj janë 65 vjeç ose më të vjetër. Për ta kundërshtuar këtë, qeveria daneze ka krijuar një politikë imigracioni për të siguruar rritjen afatgjatë të popullsisë.
Ishujt e Virgjër të SHBA
Përmirësimi i cilësisë së jetës, arsimit dhe shëndetit kanë rritur jetëgjatësinë në Ishujt e Virgjër të SHBA. Jo vetëm që përqindja e njerëzve të moshës 65 vjeç e lart u rrit nga 12.5% në 2005 në 19.8% në 2019, por numri i emigrantëve të moshuar gjithashtu vazhdon të rritet, duke kontribuar në një plakje të përgjithshme të popullsisë.
Republika Çeke
Pavarësisht rritjes së kohëve të fundit në normat e lindjeve, mesatarja e çekëve është 42 vjeç, ndërsa rreth 19.8% e popullsisë është mbi 65 vjeç. Qeveria ka nisur një sërë fushatash ndërgjegjësimi në përgjigje të popullsisë së saj në plakje.
Porto Riko
Ishulli i Porto Rikos ka një nga nivelet më të ulëta të lindshmërisë në rajonin e Karaibeve. Territori gjithashtu vuan nga një status administrativ i paqartë në lidhje me Shtetet e Bashkuara dhe një krizë financiare. Në fakt, humbja e gati 400,000 banorëve të ishullit që nga viti 2000 vetëm sa ka përkeqësuar shkallën me të cilën popullsia po plaket. Përafërsisht 19.6% e Puerto Ricans janë 65 vjeç ose më të vjetër.
Hungaria
Hungaria gjithashtu e gjen veten në mesin e vendeve me një popullsi në plakje. Me 19.6% të banorëve të saj të moshës 65 vjeç e lart dhe me një shkallë të ulët të lindshmërisë, qeveria po zbaton masa për të inkurajuar lindjen e fëmijëve. Për shembull, gratë me katër ose më shumë fëmijë nuk paguajnë më tatimin mbi të ardhurat dhe gjyshërit që kujdesen për nipërit e mbesat e tyre kanë të drejtë për ndihmë sociale.
Shqipëria
Shqipëria është ende sot një nga popullsitë më të reja në Europë, me një moshë mediane (mesorja që ndan popullsinë në dy pjesë të barabarta) prej 38.2 vjeç, por pas disa dekadash pritet që të jetë popullsia më e plakur, jo vetëm në Europë, por në të gjithë globin.
Llogaritjet janë bërë nga njësia e përpunimit të të dhënave “Visual Capitalist”, që ka analizuar të dhënat e divizionit të popullsisë të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB). Sipas parashikimeve, 49% e popullsisë së Shqipërisë do të jetë 65 vjeç e lart deri në vitin 2100, pesha më e lartë në botë dhe dyfishi i mesatares globale deri në atë vit.
Grafiku i publikuar nga Visual Capitalist (shiko në fund) përdor të dhëna nga parashikimet e Popullsisë Globale nga Kombet e Bashkuara për të dhënë rritjen e popullsisë së moshuar në botë.
Në vitin 2022, sipas raportit., kishte 771 milionë njerëz të moshës 65+ vjeç në të gjithë botën, që përbënin pothuajse 10% të popullsisë botërore.
Ky segment është rritur me një ritëm të madh dhe pritet të arrijë në 16% në vitin 2050, dhe përfundimisht në 24% deri në vitin 2100. Grafiku tregon se parashikohet të duket, për çdo vend dhe territor.
Disa nga vendet me përqindje të lartë të të moshuarve sot, përfshijnë vende me të ardhura të larta si Japonia (30%), Italia (24%) dhe Finlanda (23%).
Përqindjet më të ulëta janë të përqendruara në Lindjen e Mesme dhe Afrikë. Shumë vende kanë vetëm 2% të popullsisë së tyre të moshës 65 vjeç e lart, si Katari, Uganda dhe Afganistani.
Por me kalimin e kohës, pothuajse të gjitha vendet pritet të përjetojnë rritje në segmentet e popullsisë më të vjetër. Në vetëm tre dekada, vlerësohet se një në katër banorë europianë, amerikano-veriorë dhe aziatikë, do të jenë mbi 65 vjeç.
Deri në vitin 2100, një sërë vendesh aziatike dhe kombesh ishullore, që përballen me rritje të ulët të popullsisë, pritet të kenë më shumë se një të tretën e popullsisë së tyre në moshën 65 vjeç ose më të vjetër, duke përfshirë Korenë e Jugut dhe Xhamajkën, me 44%.
Por, thekson “Visual Capitalist”, nivelin më të lartë në botë pritet ta arrijë Shqipëria, që do të ketë 49% të popullsisë mbi 65 vjeç në vitin 2100.
Pesha e popullsisë mbi 65 vjeç në Shqipëri pritet të rritet me shpejtësi, nga 16.7%, që është sot.
Sfida e një popullsie në plakje, thekson raporti, do të ndikojë në të gjithë sektorët e shoqërisë, duke përfshirë tregun e punës dhe financiar, kërkesën për strehim dhe transport, dhe veçanërisht strukturat familjare dhe lidhjet midis brezave.
Si po ulet dhe plaket popullsia e Shqipërisë
Që nga viti 1950, kur raportohen dhe të dhënat më të hershme nga Kombet e Bashkuara (OKB), Shqipëria njohu një rritje të shpejtë të popullsisë, që kulmoi në 1991-n, me 3.3 milionë persona, sipas informacionit të përpunuar nga Monitor nga database e OKB-së.
Në vitin 1990, sipas INSTAT, në vend kishte 82 mijë lindje, ndërsa në 2022 vetëm 23.5 mijë.
Më pas numri i lindjeve filloi të binte me shpejtësi, duke reflektuar si emigracionin e lartë, ashtu dhe ndryshimin e stilit të jetesës dhe plakjen graduale të popullsisë.
Ndërsa Shqipëria sot ende po merr “përfitimet” e numrit të lartë të të lindurve në vitet ’90 , projeksionet e Kombeve të Bashkuara janë që popullsia e Shqipërisë do të bjerë në mënyrë drastike në vitet që vijnë, e ndikuar nga rënia e lindshmërisë dhe emigracioni.
Kombet e Bashkuara presin që popullsia totale banuese në vend, në vitin 2100, sipas variantit mesatar, do të zbresë në 1.1 milionë banorë.
Ne vitin 1950 mosha mediane e popullsisë ishte 19.2 vjeç, ndërsa në 2022 arriti në 38.2 vjeç, sipas INSTAT. OKB parashikon që në vitin 2100, mosha mediane do të arrijë në 63.3 vjeç, që do të thotë që gjysma e popullsisë në vend do të jetë mbi 63 vjeç./Alfapress.al
