Qeveria shqiptare shpenzoi 62 miliardë lekë gjatë muajit dhjetor 2017, dy herë më shumë se sa mesatarja mujore e atij viti, në një praktikë të shumëkritikuar të shpërdorimit të fondeve publike në muajin e fundit për të mos lejuar “djegien” e tepricave buxhetore përmes aplikimit të manovrave që kanë ligjshmëri të dyshimtë.
Të dhënat financiare të buxhetit të shtetit, të publikuar me tre muaj vonesë, tregojnë se qeveria shpenzoi 62 miliardë lekë në muajin dhjetor, gati dy herë më shumë se sa mesatarja e shpenzimeve mujore që për periudhën janar-nëntor ishte 36 miliardë lekë.
Kryerja e kaq shumë shpenzimeve njëherësh në dhjetor tregon para së gjithash ecuri të keqe të investimeve publike, të cilat raportohen në bilancin e buxhetit si “shpenzime kapitale”. Investimet publike duhet të kryhen gradualisht dhe të paguhen muaj pas muaji në bazë të situacioneve të punimeve. Por qeveria aktuale duket se ka dështuar në zbatimin normal të programeve të investimeve publike dhe i shlyen faturat në një masë të madhe në dhjetor, duke shkaktuar shqetësim për stabilitetin makroekonomik të vendit si dhe për efikasitetin real të këtyre shpenzimeve.
Sipas të dhënave të buxhetit, qeveria shpenzoi gjithsej 68 miliardë lekë për investime publike, ku për periudhën janar – nëntor u shpenzuan mesatarisht 4.7 miliardë lekë në muaj ndërsa në dhjetor u deklaruan si të shpenzuara mbi tre herë më shumë se sa mesatarja mujore, duke u paguar plot 17 miliardë lekë.
Jo vetëm investimet kapitale njohën një lulëzim të tillë të pabesueshëm në dhjetor. Edhe zëri ‘Shpenzime operative e mirëmbajtjeje’, ku përfshihen shpenzimet për konsumin e zakonshëm të institucioneve publike në, fjala vjen, kancelari, naftë, mirëmbajtje e zakonshme objektesh publike etj., njohu një rritje të tillë dramatike. Ky është një zë i rëndësishëm i cili vitin e kaluar konsumoi 43 miliardë lekë në total nga ku për periudhën janar-nëntor u konsumuan mesatarisht 3.2 miliardë lekë në muaj ndërsa në dhjetor u konsumuan gati 8 miliardë lekë ose mbi dy herë më shumë.
Shpenzimet publike, veçanërisht ato për investime, të përqendruar brenda një muaji të vetëm, ka ngritur prej kohësh shqetësime në Bankën e Shqipërisë dhe te Fondi Monetar Ndërkombëtar për mungesë eficence, një term me edukatë ky për të përshkruar shpërdorimin e parave në fund të vitit.
Grafiku i mëposhtëm mund t’jua shpjegojë më shumë këtë anomali, emri i vërtetë i të cilës është “mosqeverisje”.
Grafiku paraqet shpenzimet buxhetore mujore nga viti 2010 deri në dhjetor 2017. Bishtat përpjetë shënojnë shpenzimet në muajin dhjetor. Siç shihet, që prej katër vitesh qeveria ka bërë vetëm një punë: Ka karxhuar dy deri në tre herë më shumë në dhjetor nga sa ka harxhuar në një muaj të zakonshëm. Në dhjetor 2014 janë shpenzuar 68 miliardë lekë (afro 480 milionë euro) ndërsa në dhjetor 2016 u harxhuan 74 miliardë lekë (gati 560 milionë euro). Dhjetori 2017 shënoi shpenzime prej 62 miliardë lekësh.
Buxheti i shtetit përbën një të tretën e të gjithë ekonomisë shqiptare dhe mbajtja e shpenzimeve tepër të ulëta për pjesën më të madhe të vitit sjell mungesë të parave dhe dëmtim të ekonomisë. Ana tjetër, shpenzimet e tepërta në dhjetor, nuk e kompensojnë dëmin e bërë në pjesën tjetër të vitit, për shkak se shpenzimi i qindramilionë eurove njëherësh nuk mbart eficencën e nevojshme ekonomike.
Shqipëria ka pasur luhatje të shpenzimeve dhe përqendrim të shpenzimeve buxhetore në periudhat e fundit të vitit edhe më parë, por përgjatë katër viteve të fundit, anomalia është shtuar ndjeshëm.
Banka e Shqipërisë ka folur shtatë herë mes tetorit 2014 dhe nëntorit 2016 për këtë problem.
Shprehja standarde e BSH e përdorur në këtë rast është kjo: “Banka e Shqipërisë gjykon se një shpërndarje më e njëtrajtshme e shpenzimeve buxhetore gjatë vitit, do të përmirësonte efektivitetin e tyre dhe do të reduktonte luhatjet në treguesit ekonomikë e financiarë”.
Edhe Fondi Monetar Ndërkombëtar e ka vënë re anomalinë në raportin e tij të fundit të publikuar për Shqipërinë, ku qeveria këshillohet “të shmangë shpenzimet ineficiente të fundvitit” dhe të kursejë këto shpenzime për të reduktuar borxhin publik.
Qeveria ndërkohë duket e vendosur të vijojë me të njëjtën lojë, ose nuk duket në gjendje të shpenzojë paratë e buxhetit në mënyrë graduale, siç është e logjikshme. Të dhënat e publikuara për janarin 2018 tregojnë se shpenzimet publike ishin 30 miliardë lekë me një suficit buxhetor prej 5.4 miliardë lekësh. Plani mujor i të ardhurave dhe shpenzimeve buxhetore nuk është publikuar për vitin 2018 dhe nuk është e mundur të thuhet se sa është niveli i mosrealizimit të shpenzimeve në krahasim me planin. Por buxheti i shtetit për këtë vit pritet të shpenzojë 497 miliardë lekë me mesatare mujore prej 41 miliardë lekësh.
Gjergj EREBARA
