Nga Erl Kodra
Analizë Juridike e Papajtueshmërisë së Kodit Zgjedhor me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë
I. Objekti
Objekti i kësaj analize është konstatimi i shkeljes së drejtpërdrejtë dhe flagrante të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë nga dispozitat e Kodit Zgjedhor që rregullojnë sistemin e shpërndarjes së mandateve parlamentare.
II. Fakti juridik
Sistemi aktual zgjedhor i Republikës së Shqipërisë, ndonëse formalisht etiketohet si “proporcional me lista shumemërore”, në substancë funksionon si një sistem thellësisht jo proporcional dhe diskriminues, në të cilin:
Partia e parë fituese (zakonisht Partia Socialiste) siguron 1 mandat deputeti me rreth 10,000 vota;
Partia e dytë (zakonisht Partia Demokratike) siguron 1 mandat me rreth 10,200 vota;
Ndërsa partitë e tjera, të quajtura “të vogla”, arrijnë të sigurojnë vetëm 1 mandat me mbi 60,000–70,000 vota.
Kjo asimetri brutale në peshën efektive të votës nuk është thjesht një “imperfeksion teknik”, por përbën një shkelje të drejtpërdrejtë të normave themelore të rendit kushtetues demokratik.
III. Dispozitat e shkelura të Kushtetutës
1. Neni 1, pika 2
“Qeverisja bazohet në një sistem zgjedhjesh të lira, të barabarta, të përgjithshme dhe periodike.”
Shkelja është e plotë dhe e drejtpërdrejtë.
Vota e qytetarëve nuk është e barabartë në peshë, sepse 10,000 vota për një parti nxjerrin një deputet, ndërsa 70,000 vota për një tjetër parti nxjerrin po një deputet.
Kjo nuk është “shmangie” nga barazia, por nënshtrimi i një pjese të qytetarëve ndaj peshës inferiore të votës së tyre, çka bie drejtpërdrejt në kundërshtim me parimin e barazisë zgjedhore.
2. Neni 45, pika 2
“Zgjedhësit gëzojnë votën e barabartë, të lirë dhe të fshehtë…”
Shkelja është thelbësore dhe e pakundërshtueshme.
Kur një parti ka nevojë për 7-fishin e votave për të marrë një mandat në krahasim me një parti tjetër, votuesit nuk gëzojnë të njëjtën fuqi përfaqësimi.
Vota e një qytetari që voton për një parti “të madhe” ka 7 herë më shumë vlerë reale në përfaqësimin parlamentar sesa ajo e një qytetari që voton për një subjekt më të vogël.
Kjo është pabarazi kushtetuese në formën më të pastër dhe më të rrezikshme të saj.
Barazia e votës nuk është simbolike — është matematikore. Ose ekziston, ose është shkelur. Dhe në këtë rast është shkelur në mënyrë flagrante.
3. Neni 64, pika 1
“Deputetët zgjidhen me sistem proporcional, me lista shumemërore.”
Shkelja është strukturore.
Kodi Zgjedhor prodhon rezultate që janë numerikisht jo proporcionale. Kjo nuk është një “devijim metodologjik”, por mohim substancial i proporcionalitetit zgjedhor.
Kur një parti me 70,000 vota merr po aq mandate sa një parti me 10,000 vota, sistemi nuk është më proporcional — është manipulues dhe i dhunshëm ndaj përfaqësimit të drejtë.
Kodi Zgjedhor ka shndërruar një sistem të deklaruar proporcional në një mekanizëm dominues për partinë e parë, duke e bërë në praktikë një sistem mazhoritar të deformuar dhe antikushtetues.
IV. Pasojat mbi rendin kushtetues dhe demokracinë përfaqësuese
Kjo shkelje nuk është thjesht teknike, por ka pasoja të drejtpërdrejta dhe të rënda mbi:
Legjitimitetin demokratik të Kuvendit të Shqipërisë,
Përfaqësimin real të popullsisë shqiptare në organin ligjvënës,
Besimin e qytetarëve në sistemin demokratik,
Kushtetutshmërinë e vetë qeverisjes që del nga ky përfaqësim i deformuar.
Me fjalë të tjera:
Ky sistem e zhvesh demokracinë përfaqësuese nga përmbajtja reale dhe e redukton në një procedurë formale të kontrolluar nga një mekanizëm i pabarabartë votash.
V. Konkluzion juridik
Kodi Zgjedhor i Republikës së Shqipërisë është në shkelje të drejtpërdrejtë dhe flagrante të Kushtetutës, në veçanti të:
Nenit 1, pika 2 — mbi barazinë e zgjedhjeve;
Nenit 45, pika 2 — mbi barazinë e votës si të drejtë kushtetuese individuale;
Nenit 64, pika 1 — mbi detyrimin për përfaqësim proporcional.
Ky sistem është antikushtetues. Ai nuk prodhon përfaqësim të drejtë, nuk garanton barazi, dhe nuk respekton demokracinë përfaqësuese.
VI. Ndërhyrje institucionale
Në përputhje me këtë analizë, kërkohet me urgjencë institucionale:
Shqyrtimi i kushtetutshmërisë së dispozitave përkatëse të Kodit Zgjedhor nga Gjykata Kushtetuese;
Ndërhyrje legjislative për të rikthyer përfaqësimin proporcional real dhe barazinë efektive të votës;
Ndërprerja e menjëhershme e tolerimit të një sistemi që shkel në themel të drejtën kushtetuese të qytetarëve shqiptarë për përfaqësim të barabartë.
