Nga Viola Keta
Shqipëria është një vend me orientim të theksuar pro-perëndimor. Sipas sondazheve, NATO dhe Bashkimi Evropian janë dy institucionet që gëzojnë nivelin më të lartë të besimit nga publiku shqiptar. Për shkak të këtij orientimi, hapësira jonë mediatike është perceptuar për një kohë të gjatë si e imunizuar nga narrativat dezinformuese të aktorëve kundërshtarë, si Rusia, Kina dhe Irani.
Edhe pse studimet nga organizatat e shoqërisë civile në Shqipëri flasin për një mbështetje dhe besim të lartë të qytetarëve ndaj NATO-s dhe BE-së, ato nuk janë të mjaftueshme për të krijuar një mburojë të fortë kundër përhapjes së dezinformimit të huaj dhe pasojave që ai sjell.
Një studim i ri nga Rrjeti Ballkanik për Gazetari Investigative (BIRN) zbulon se, pavarësisht qasjes pro-perëndimore, narrativat kundër NATO-s dhe BE-së kanë gjetur hapësirë edhe në median shqiptare gjatë viteve të fundit, pas agresionit rus në Ukrainë.
Studimi i BIRN-it, me titullin “Shpërndarja e narrativave dezinformuese kundër NATO-s dhe BE-së nga aktorë kundërshtarë në median shqiptare,” synon të hedhë dritë mbi përhapjen e këtyre narrativave në median shqiptare, cilët janë aktorët që i promovojnë dhe çfarë faktorësh ndihmojnë depërtimin e tyre.
Për këtë studim, BIRN monitoroi 193 mijë postime nga 36 media shqiptare gjatë një periudhe njëvjeçare (maj 2023 – maj 2024), duke përdorur aplikacionin ‘SentiOne’ për të identifikuar artikujt që përmbanin narrativa anti-NATO dhe anti-BE.
Lajmi pozitiv është se vetëm 1,263 postime, ose më pak se 1% e artikujve ku përmendeshin NATO dhe BE-ja, përmbanin narrativa dezinformuese ose përçarëse nga aktorë kundërshtarë të këtyre organizatave ndërkombëtare.
Studimi përfshiu gjithashtu intervista me drejtues, redaktorë, gazetarë dhe menaxhues të rrjeteve sociale nga disa prej portaleve kryesore, të cilët shpjeguan sfidat në raportimin e lajmeve që lidhen me NATO-n, BE-në dhe temat që ndërlidhen me këto dy institucione, veçanërisht pas nisjes së agresionit të Rusisë ndaj Ukrainës.
Autorët e studimit identifikuan 20 narrativat kryesore kundër NATO-s dhe BE-së që përsëriten më shpesh në mediat e monitoruara. Ato përfshijnë pretendime se NATO është një organizatë ekspansioniste që ndjek agjenda për destabilizimin e Ballkanit, se BE-ja është e ndarë dhe e paaftë për të mbrojtur qytetarët e saj, si dhe se Perëndimi mbështet elitat në kurriz të popullit.
Në analizën e studimit, u identifikuan disa tipare të përbashkëta që ndihmojnë dallimin e artikujve dezinformues nga raportimet e besueshme. Ato përfshijnë mungesën e autorit ose përdorimin e inicialeve, tituj bombastikë dhe sensacionalistë me pretendime të paverifikuara, si dhe mbështetjen në një burim të vetëm, zakonisht zyrtarë rusë ose figura të së djathtës ekstreme në SHBA apo Europë.
Gjithashtu, u identifikuan artikuj të përkthyer automatikisht nga burime të huaja, të cilët përmbanin gabime konceptuale dhe fjalë të pasakta. Këto artikuj riciklohen dhe paraqiten si lajme të reja, megjithëse përmbajnë të njëjtën përmbajtje të përsëritur.
Narrativat dezinformuese të përhapura në Shqipëri janë të ngjashme ose identike me ato të përhapura nga mediat shtetërore ruse dhe platformat sociale, të cilat më pas amplifikohen nga mediat tradicionale.
Sipas ekspertes Olena Churanova nga Universiteti Mohyla në Kiev, përpjekjet e Rusisë për të diskredituar NATO-n dhe BE-në në Ukrainë synojnë të minojnë mbështetjen për përpjekjet perëndimore në luftën e vendit. Ajo thekson se platformat sociale si Telegram dhe TikTok janë ndër mediumet kryesore për përhapjen e këtyre narrativave, të cilat më pas amplifikohen nga media tradicionale.
Nga intervistat me përfaqësues të mediave shqiptare, u kuptua se fluksi i lajmeve që raportohen mbi NATO-n, BE-në dhe luftën në Ukrainë arriti mbi 100 raportime në ditë pas nisjes së agresionit rus në shkallë të plotë. Ky numër është zvogëluar në 20-50 raportime në ditë, por mbetet i lartë duke marrë parasysh burimet modeste të mediave shqiptare.
Disa media pranuan se në raste të caktuara kanë përkthyer artikuj nga media shtetërore ruse si ‘Russia Today’, RIA Novosti dhe TASS, të cilat janë ndër zërat kryesorë të narrativave anti-perëndimore dhe janë sanksionuar nga BE-ja për përhapjen e dezinformimit gjatë zgjedhjeve për Parlamentin Evropian.
Studimi nuk gjeti prova të një koordinimi të qëllimshëm për përhapjen e këtyre narrativave në median shqiptare, por mungesa e filtrave editorialë dhe parimeve të forta gazetareske favorizon raportimin sensacionalist në kurriz të atij të saktë, duke krijuar hapësirë për dezinformim.
Ekspertët bien dakord për nevojën e reagimit të shpejtë dhe të koordinuar nga qeveritë, organizatat e shoqërisë civile, mediat dhe organizatat për verifikimin e fakteve për të luftuar dezinformimin.
Sipas tyre, këta aktorë duhet të jenë në gjendje të monitorojnë rrjetet sociale dhe të identifikojnë në kohë përhapjen e narrativave të rreme.
Blerjana Bino, drejtuese e qendrës SciDev në Tiranë, thekson rëndësinë e ekspertëve të gjeopolitikës në raportimin mbi NATO-n, BE-në dhe luftën në Ukrainë.
“Për çështje të NATO dhe BE, por edhe të luftës në Ukrainë kërkohen ekspertë të gjeopolitikës që njohin dhe kuptojnë më mirë rolin që kanë vende apo aktorë si Rusia, SHBA,” tha ajo.
Ndërsa Megi Reçi, studiuese e të drejtave digjitale pranë Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim, sugjeron që Shqipëria të harmonizojë kornizën e saj ligjore me atë të BE-së për sa i përket platformave si Facebook dhe TikTok.
“Edhe ne si shtet aspirues, eventualisht do të duhet të shkojmë drejt harmonizimit,” tha Reçi. “Ndaj mendoj se edhe për rregullimin ligjor ka ardhur koha që të fillojë diskutimi,” theksoi ajo.
Churanova shtoi se monitorimi i rrjeteve sociale është thelbësor për të parandaluar përhapjen e dezinformimit, veçanërisht në kuadër të luftës hibride.
“Nevojitet ndërhyrje e shpejtë nga të gjitha palët – qeveri, OJQ-të, media dhe organizatat fakt-verifikuese – është jetike për të parandaluar dëmin e mëtejshëm”, tha ajo.
“Monitorimi i rrjeteve sociale, si pjesë e luftës hibride, është gjithashtu një prioritet, pasi këto platforma shërbejnë si terren i përshtatshëm për përhapjen e dezinformimit,” përfundoi Churanova./ BIRN
