Nga Namir Lapardhaja
“Qyteti ka vdekur intelektualisht…” më jehon një zë që paralajmëron kumt.
Lajmëtari është një burrë i kaluar në moshë.
Qëndron pas kur shoh titujt e gazetave, varur në xhamin anësor të një kioske.
Është i pashëm. Si çdo i gjatë moshëthyer, i kërrusur.
Flokët e thinjur mbartin vite jetë.
Sytë e ullinjtë rrëzëllejnë.
Duhet t’i ketë kaluar të shtatëdhjetepestat.
Lajmësi nuk gjykohet.
Qyteti, që dikur buzë lumit të tij zhvilloheshin konkurse poezie, jeton në agoni.
Mpakja është graduale, por tërësore; bjerrja fatale, e pakthim.
Në fillim prej tij largohen njerëzit e mëdhenj.
Qyteti u rrinte ngushtë.
Pas tyre shtegtojnë burokratët e sektorit të ekonomisë.
Nuhatja u thoshte se nuk mund të rriten në qytete të vegjël.
Viti i mbrapshtë ’97 ishte katastrofik.
Largimet masive të familjeve qytetare ndodhën me atë rast.
Eksodi që përjetoi qyteti ato ditë, është i ngjashëm me goditjen që merr boksieri në ring përpara nokautit përfundimtar.
Ai e ka të pamundur të ngrihet.
Qyteti ka pësuar humbje të rëndë.
Është rrëzuar keqas.
Hemorragjia vijon konstante.
Njerëz që ikin përvit.
Të rinj që largohen e s’kthehen.
“Në qytetet e vogla, të vegjëlit duan të duken të mëdhenj, ndërsa të mëdhenjtë të ikin në vende të vogla…” vargëzon mes realitetit dhe letraritetit një ndër vjershëtarët e pakët të mbetur rrugëve të tij.
Ndërsa të gjithë ikin, qyteti taraks shpirtërisht; varfërohet mendërisht, thahet kulturalisht. Humbet përvoja mes komunikuesve, çka shndërrohet në pakuptimësi mes tyre.
Zvarritesh e jeton biologjikisht, mirëpo ke vdekur intelektualisht.
“Dhe kur qyteti vdes intelektualisht, ka marrë fund…” – më rikthen në bisedë nga endjet tejkohore bashkëbiseduesi, që tani më qëndron përballë. –
“Ke të drejtë, – ia kthej. – Si fytyrë të kam të njohur, por emri s’po më vjen…!” – “Jam Refat P., – vazhdon me një avashësi si për të mos shqetësuar kënd. – Të njoh ty dhe babanë tënd.”
E dalloj menjëherë.
Një kohë të gjatë më ka dërguar shkrime për të botuar në gazetën lokale të përjavshme që kam drejtuar.
– “Po gazetën pse e mbylle?” – vijon qetësisht me të njëjtin ton zëri. – “Gazetën s’e mbylla unë, – i them, – por ata që paguanin…” Si për të dashur të dëgjoj diçka më tepër, shtoj: “Ju e dini si është kjo puna e lekut sot…” – “E di, e di, – nxiton, këtë radhë për ta mbyllur, – por një qytet pa intelekt dhe pa gazetë, është i vdekur. Mos e harro këtë!”
Ndahemi me premtimin se do të takohemi sërish për të biseduar.
Ndonëse kaluan shumë kohë, takimi ynë nuk ndodhi.
Pak ditë më parë, u pamë rastësisht.
Vitet kanë kaluar për Refat P.
Vetëm sytë e tij të buzëqeshur janë të njëjtë.
Përshëndetemi.
Këtë radhë nuk flasim për vdekjen e qytetit.
Nëpërmjet një dakortësie të heshtur, nuk kujtojmë asgjë nga biseda e lënë përgjysmë.
Kthehem dhe shkruaj këto radhë për të ndarë shqetësimin e kahershëm.
***
Qyteti, ngjyrat e tij, rrugët, kalldrëmet, treten dhe ndiej se turma, ajo pjesë e rrezikshmërisë sonë të përditshme, shuhet në misterin e kohës.
