Komenti i plotë i sociologut Ergys Mërtiri:
Pata nje perplasje surprizuese dje me Prof. Pellumb Xhufin mbi iluminizmin. Ne fakt, tema ishte per nje propozim te Kishes Katolike per nje ligj per denimin e apologjetikes mbi komunizmin, por nje pjese te mire te perballjes e mori iluminizmi, i cili u be objekt debati ne menyren me te papershtatshme per njerez qe merren me studime.
Me vjen keq te konstatoj se Prof. Xhufi, ashtu si pjesa derrmuese e intelektualeve te brezit qe ai perfaqeson, flet mbi keto tema ne menyre shume siperfaqesore, mbeshtetur ne klishe moderniste pa asnje vlere akademike. Ai e solli iluminizmin si gjykates, per te rrezuar argumentin tim se Kisha ka te drejte te ngreje shqetesime mbi shoqerine, dhe te beje propozime ndaj parlamentit per te rregulluar fenomene qe ajo i shikon si problematike. Sipas tij, kjo eshte e gabuar, pasi me kete Kisha shkel laicitetin e shtetit shqiptar, dhe argument shterrues per kete ishte se, laiciteti na vjen nga iluminizmi, i cili, sipas profesorit, nuk mund te kundershtohet.
Prof. Xhufi ne kete rast ngaterron konceptet si mbi laicitetin, si mbi Kishen dhe rolin e saj ne shoqeri, ashtu edhe mbi iluminizmin dhe pasojat e tij ne histori. Sipas tij, te jesh kunder iluminizmit do te thote te duash te rikthesh sistemin politik te mbreterise, dhe te mohosh parlamentarizmin si vlere qe pason prej ketyre pikepamjeve! Me nje fjale, te jesh kunder iluminizmit do te thote te jesh kunder demokracise, te drejtave te njeriut, njerezimit vete!
Sic edhe sqarova ne studio, mua nuk me impresionon fare iluminizmi sepse ajo eshte nje pikepamje filozofike si gjithe te tjerat qe eshte e kritikueshme, dhe nuk eshte Bibla apo Kurani, qe ta marrim apriori si reference vertetueshmerie. Ajo qe me surprizoi vertete ishte mungesa e thelle e predispozites se profesorit per te pranuar se iluminizmi eshte nje teori e kritikueshme. Ai nuk pranon faktin e thjeshte se kjo teori eshte kritikuar fort dhe seriozisht nga nje mase e madhe studiuesish, filozofesh, mendimtaresh, qe kur lindi e deri me sot, perfshi ketu edhe mendimtare te rendesishem te se majtes. Profesori reagoi sikur u prek Olipi.
Ne fakt i gjithe debati ishte pa sens dhe kjo edhe per faj te moderatoreve. Megjithese isha ne skype dhe kjo me vendoste automatikisht ne kushte te pafavorshme per te komunikuar me studion, megjithese isha ne minorance, duke qene i vetem perballe dy historianeve qe mbanin qendrime te njejta, fola vetem 6 minuta nga 35, te cilat edhe ato u detyrova ti kaloj duke u marre me nderprerjet e shumta dhe devijimet nga tema. Realisht nuk fola dot as 2 minuta. Sigurisht, jam mesuar me debate te pabalancuara, pasi kjo ndodh cdo dite, ne menyren me vulgare dhe te pacipe ne mediat shqiptare ku nuk diskutohet asgje seriozisht dhe normalisht. Por te pakten ne nje debat me pretendime te tjera intelektuale, kjo nuk duhet te ndodhte.
