Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut në Strasburg rrëzon qeverinë shqiptare dhe metodologjinë e saj për kompensimin e pronave në ligjin e ri të kthimit dhe kompensimit të pronave, duke kërkuar kompensimin me çmimet e tregut të pronave të Shqipëri.
Rama ka kërkuar nga Strasburgu që të pezullojë gjykimet e ankimeve të pronarëve shqiptarë dhe në të njëjtën kohë të pranojë ligjin e ri për pronat, i cili legjitimon një grabitje të re të pronave të pronarëve. Kjo kërkesë e qeverisë Rama nuk është pranuar nga Strasburgu, i cili e ka hedhur atë plotësisht poshtë, duke dhënë drejtësi mbi ligjet e së drejtës ndërkombëtare për pronat.
Në një vendim të zbardhur tashmë në Fletoren Zyrtare, Gjykata e Strasburgut ka rrëzuar metodologjinë e kompensimit të pronave për pronarët në rastet kur pronat e tyre janë truall dhe që në ligjin e ri që u miratua nga Kuvendi në shkurt të këtij viti, qeveria përcaktoi që kompensimi i tyre të bëhej si tokë bujqësore.
Ligji i ri parashikon kompensimin e tokës për zërin kadastral të vitit 1945, pavarësisht statusit që gëzon aktualisht, shkak për të cilin 30% e sipërfaqeve që sot janë troje, do të kompensohen për toka bujqësore. Por për Gjykatën e Strasburgut një gjë e tillë është e papranueshme, duke theksuar se kompensimi do të bëhet mbi bazën e ligjit të 2008-s që parashikon kompensimin real me çmimin e tregut. Vendimi, versioni final i kësaj gjykate u bë publik më 26 prill të vitit 2016, ndërsa vendimi është marrë më 7 prill të po këtij viti. Ndërsa ligji i ri i pronave është miratuar nga Parlamenti shqiptar në maj të vitit 2015.
Vlerësimi i gjykatës
Bëhet fjalë për një çështje që është shqyrtuar më 15 mars dhe të korrigjuar më pas më 26 prill të këtij viti nga Gjykata e Strasburgut gjatë shqyrtimit me dyer të mbyllura të çështjes “Karagjozi dhe të tjerët kundër Shqipërisë”, në të cilën përfaqësohen 21 pronarë. Ankuesit kërkuan 7,054,285 euro për vlerën e pronës së sipërfaqes së tokës me përmasë 640,000 m2, bazuar në hartat e vlerësimit të vitit 2013. Ata kërkuan të aplikohej çmimi i referencës prej 1,646 lekësh shqiptarë (të gjithë)/m2, siç tregohet në hartat e vlerësimit të vitit 2013. Ata parashtruan se zotëronin pesëmbëdhjetë të gjashtëmbëdhjetat e tokës me përmasë 640,000 m2.
Ata kërkuan 315,000 euro për dëmin jo monetar. Qeveria bëri të njëjtat parashtrime si ato të përmbledhura në vendimin e kësaj gjykate në çështjen Sharra dhe të tjerët. Duke pasur parasysh faktin se, në kohën e konfiskimit, sipërfaqja e tokës kishte qenë bujqësore, qeveria propozoi se bazuar në hartat e vlerësimit të vitit 2014, duhej zbatuar çmimi i referencës për tokën bujqësore. Duke qenë se zona kadestrale ku pozicionohej prona nuk pasqyronte ndonjë çmim reference për tokën bujqësore, duhet të zbatohet çmimi i referencës për tokën bujqësore për një zonë tjetër kadastrale më të afërt, që është 281 të gjithë/m2.
Qeveria konfirmoi se ankuesit kishin të drejtë mbi pesëmbëdhjetë të gjashtëmbëdhjetat e pronës. Gjykata shqyrtoi të njëjtat parashtrime të bëra nga palët në vendimin e saj në çështjen Sharra dhe të tjerët. Gjykata arriti në përfundimin se dëmi monetar duhet të përcaktohet bazuar në hartat e vlerësimit të pronës të vitit 2008 (sipas vendimeve të ngjashme: Sharra dhe të tjerët; Manushaqe Puto dhe të tjerët; dhe Vrioni dhe të tjerët kundër Shqipërisë (kompensim i drejtë), nr. 35720/04 dhe 42832/06, §§33–39, 7 dhjetor 2010). Gjykata nuk gjen asnjë arsye për t’u distancuar nga këto gjetje.
Gjykata vëren se autoritetet njohën të drejtën e ankuesve për kompensim në lidhje me tokën e ndërtimit dhe jo për tokën bujqësore, siç u kundërshtua nga qeveria. Në lidhje me materialin në pronësi të saj, gjykata e shikon të arsyeshme t’u akordojë ankuesve 5,919,000 euro për dëmin monetar dhe jomonetar.
Faktet e çështjes
Lidhur me faktet e çështjes në fjalë, gjykata vëren se më 28 korrik 2006, Komisioni i Vlorës, midis të tjerave, i njohu ankuesve të drejtat për pronë të trashëguar për një sipërfaqe toke me përmasat 640,000 m2. Duke qenë se sipërfaqja e tokës ishte e zënë, ankuesit do të kompensoheshin në një nga mënyrat e parashikuara me ligj. Komisioni pohoi se toka kishte ndryshuar natyrën, nga tokë bujqësore në tokë për ndërtim.
Një shënim me shkrim dore nga kryetari i komisionit deklaron se, vendimi u bë i formës së prerë më 2 tetor 2006. Më 18 shkurt 2013, me kërkesë të ankuesve për të marrë informacion nëse prona e tyre ishte ende e zënë, Ministria e Drejtësisë konfirmoi se toka ishte e zënë nga ushtria. Por deri më sot, thekson gjykata, nuk është paguar asnjë kompensim ndaj pronarëve. Për sa i përket gjetjeve të saj në çështjet e mëparshme kundër Shqipërisë, për të cilat qeveria nuk paraqiti ndonjë argument për të garantuar distancimin e saj nga to, gjykata konstaton se moszbatimi i vendimeve vendase të formës së prerë për kaq shumë vite nga ana e autoriteteve vendase, shkelte të drejtat e ankuesve.
Gjithashtu, gjykata arrin në përfundimin se nuk ka pasur dhe se vazhdon të mos ketë asnjë kompensim efikas vendas që do të mundësonte një korrigjim të përshtatshëm dhe të mjaftueshëm për mozsbatimin e tejzgjatur të vendimeve vendase të formës së prerë, të cilat akordonin kompensim.
Dosja e çështjes Karagjozi dhe të tjerë kundër Shqipërisë
Sipas dosjes së çështjes, rezulton se në shkurt 2013, ankuesit paraqitën një kërkesë për informacion tek autoritetet. Një letër e datës 7 nëntor 2014, nga drejtori i AKKP-së, e cila u dorëzua nga qeveria dhe pohonte se dosja e një çështje të re me nr. 404, e datës 5 maj 2011, lidhur me vendimin e Komisionit të datës 28 korrik 2006, kishte mbetur pezull për t’u shqyrtuar, nuk mund të përbënte provën e duhur se procedimet kishin mbetur pezull në mungesë të dokumenteve mbështetës.
Qeveria nuk mundi të mbështetej në këtë deklaratë dhe të dorëzonte bazë të mjaftueshme të dhënash në vërejtjet e saj të mëtejshme, më 12 janar 2015. Më tej, qeveria përsërit se në vitin 2010 dhe 2011, Gjykata Kushtetuese shfuqizoi një sërë parashikimesh të Aktit të Pronës të vitit 2004, të ndryshuara, duke e autorizuar drejtorin e agjencisë të rishqyrtonte vendimet anuluese dhe shfuqizuese ex-officio të komisionit.
Në të tilla rrethana, gjykata mendon se vendimi i komisionit i datës 28 korrik 2006, për të cilin ankohen ankuesit, mbetet i pandryshuar dhe i pazbatuar nga qeveria shqiptare. Për këtë arsye, gjykata e hedh poshtë këtë kundërshtim dhe gjykon se çështjet e ngritura nga ky ankim janë objekt i praktikës gjyqësore të mirëthemeluar. Po ashtu, gjykata vëren se qeveria nuk i diskutoi cilësitë e pakënaqësive të ankuesve.
Ankuesit
Ankuesit kërkuan 7,054,285 euro për vlerën e pronës së sipërfaqes së tokës me përmasë 640,000 m2, bazuar në hartat e vlerësimit të vitit 2013. Ata kërkuan të aplikohej çmimi i referencës prej 1,646 lekësh shqiptarë (të gjithë)/m2, siç tregohet në hartat e vlerësimit të vitit 2013. Ata parashtruan se zotëronin pesëmbëdhjetë të gjashtëmbëdhjetat e tokës me përmasë 640,000 m2. Ata kërkuan 315,000 euro për dëmin jomonetar.
