Blerja konstante dhe masive e dollarëve dhe e bonove të thesarit amerikane nga ana e Kinës ka ngjallur preokupime rreth gjendjes prej vendi “debitor” në të cilin ndodhen Shtetet e Bashkuara. Ky perceptim është thelluar më tej në kontekstin e luftës tregtare, duke ju shtuar akuzave të Trump që fajësojnë Pekinin për “manipulim të valutës”. Ja vlen barra qiranë të hetohet vërtetësia e kësaj kritike, ashtu si mundësia që Kina, duke u ndjerë e fortë në pozicionin e saj si kreditore, të mund të përdorë një sulm financiar në kuptimin e vërtetë të fjalës.
Kina manipulon valutën?
Le të nisemi nga premisa se në sistemin aktual monetar të gjitha bankat qendrore në një farë mënyre i manipulojnë valutat e tyre; kështu që na duhet të sqarojmë shkallën e manipulimit të ushtruar nga Pekini dhe jo vetë ekzistencën e manipulimit.
Vitin e kaluar, qeveria amerikane e ka quajtur zyrtarisht Kinë si “manipuluese të valutës”. Sipas Uashingtonit, kjo ndodh në radhë të parë nëpërmjet koeficentit të këmbimit: Kina do ta zhvlerësonte renminbin (RMB) për t’i bërë eksportet e veta sa më pak të kushtueshme dhe, për pasojë, më tërheqëse. Duke qenë se ka pasur gjithmonë një koeficent këmbimi pakashumë fiks kundrejt dollarit, duke filluar nga viti 2010 Banka Qendrore e saj (Bank of China) ka vendosur një “dirty float”, domethënë një gjendje ku RMB-së i lejohet që të luhatet midis dy vlerash limit të caktuara nga banka. Praktikisht, është sikur Bank of China të kishte tagrin për ta kontrolluar në të gjitha aspektet koeficentin e këmbimit.
Është e ligjshme të pohohet se strategjia ekonomike kineze është e varur nga eksportet të cilat, duke stimuluar rritjen, i garantojnë një shkallë të caktuar dinamizmi dhe produktiviteti tregut të madh të brendshëm të punës. Një kërkesë themelore për ta mbështetut këtë strategji është një koeficent këmbimi i favorshëm, që e mban RMB-në në një nivel relativisht të ulët karshi dollarit dhe, për pasojë, tërheqës për importuesit. Në rast se valuta kineze do të vlerësohej shumë, eksportet do ta ndjenin dhe, për pasojë, edhe rritja ekonomike dhe përqindja e papunësisë. Për ta shmangur këtë eventualiteti, në një farë mënyre Kina duhet ta “manipulojë” koeficentin e këmbimit, kryesisht nëpërmjet aktiviteteve të Bankës Qendrore.
Për ta thjeshtuar procesin, mund të thuhet se:
• Eksportet kineze paguhen në dollarë, të cilat më pas tregtarët i konvertojnë në RMB, duke bërë që të rriten rezervat e dollarit në sistemin bankar kinez;
• Ky proces çon në një vlerësim të RMB-së, të cilin qeveria në një farë mënyre duhet ta luftojë;
• Për ta bërë, sië u tha më lart, Bank of China gjendet e detyruar t’i blejë të gjithë dollarët në tepri të mbledhur nga eksportuesit kinezë ose të presë RMB.
Strategjia e sipëpërmendur është përdorur edhe nga ekonomi të tjera të orientuara nga eksporti, por që u duhet të përballojnë si rezultat një inflacion të theksuar. Kina arrin ta menaxhojë edhe këtë aspekt nëpërmjet subvencionesh dhe politikash kontrolli të çmimeve, të bëra të mundura falë darës së hekurt që qeveria ushtron ndaj ekonomisë.
Kur shikohet në periudhën afatmesme, mbetet e vështirë të akuzohet Pekini se po manipulon valutën: në fakt, pavarësisht zhvlerësimeve të dukshme, sot RMB-ja është vlerësuar me 16 – 17% kundrejt dollarit respektivisht me vitin 2005 (vit në të cilin kanë filluar eksperimentet e para e shkëmbimit të ndryshueshëm). Koeficenti real i shkëmbimit mund të na japë një panoiramë më të plotë: faktikisht, që një zhvlerësim artificial të çojë në një kompetitivitet më të madh, një zhvlerësim i tillë nuk duhet të ndiqet nga një rritje e çmimeve të brendshme. Edhe në këtë rast, shikojmë një rritje të ndjeshme të RMB-së kundrejt dollarit, për pasojë, edhe një herë akoma, akuzat për manipulim duken të pabazuara.
Shtetet e Bashkuara kanë këmbëngulur për vite me radhë me qëllim që Dragoi të lejonte një lëvizje më të lirë të kapitalit, e cila do të përfaqësonte dhe një hap të parë të vërtetë drejt një regjimi shkëmbimesh fleksibël. Por duke parë politikën aktuale monetare të Pekinit, kjo mbetet pothuajse e pamundur: në fakt, për të parandaluar luhatjet e forta e koeficentit të shkëmbimit, një vend në rritje të fortë që synon të ruajë një politikë monetare të pavarur duhet domosdoshmërisht ta kufizojë lëvizjen e kapitalit. Megjithëse duke ruajtur një qasje më shumë invazive, në 10 vitet e fundit Kina ka lehtësuar shumë prej kufizimeve, duke liberalizuar për shembull operacionet në llogari korrente dhe duke u mundësuar kompanive kineze të akumulojnë dollarë.
Duke mos dashur të heqë dorë nga koeficenti i shkëmbimit i centralizuar, Pekinit i është dashur të ndërhyjë në tregun valutor, duke blerë e duke shitur dollarë me objektiv mbajtjen e ulët të koeficentit të shkëmbimit midis dy vlerave limit të përcaktuara nga Banka Qendrore. Në praktikë, kur koeficenti lëviz në një drejtim të caktuar, Bank of China e tërheq në drejtimin e kundërt nëpërmjet shitblerjes së dollarëve, deri sa të rivendoset vlera e dëshiruar. Përderisa në vitet e fundit aktiviteti i madh ekonomik e bënte RMB-në që të vlerësohej, Kinës i duhej të blinte gjithnjë e më shumë dollarë në shkëmbim të RMB-së, duke krijuar kështu një rezervë të jashtëzakonshme dollarësh (më e madhja e botës, 3 herë më e madhe nga e dyta, e mbajtur nga Japonia).
Pavarësisht magnitudës së këtyre rezervave – e diskutuar në Shtetet e Bashkuara edhe në selinë e Kongresit – mundësia që ato mund të përfaqësojnë një armë në luftën tregtare është në fakt e pakët: në rast se Pekini do ta shiste papritmas të gjithë likuditetin e dollarëve që posedon, atëhere Uashingtoni do ta kishte gjithsesi aftësinë për ta absorbuar goditjen; veç kësaj, një lëvizje e tillë do të dëmtonte në radhë të parë vetë Kinën, për shkak të paralizës pasuese të eksporteve të saj drejt Shteteve të Bashkuara.
Duke marrë në konsideratë edhe aksesin e RMB-së në rezervat DSP e Fondit Monetar Nëdrkombëtar më 2016, është e ligjshme të pritet një ndërhyrje gjithnjë e më e vogël e Pekinit në tregun valutor dhe një afrim gradual me një regjim shkëmbimesh fleksibël. Akuza amerikane mbështetet mbi presupozimin se, në harkun e këtij tranzicioni, Kina vazhdon prapseprap të favorizojë eksportet e veta nëpërmjet zhvlerësimesh artificiale të mirëllogaritura.
Titujt e Thesarit si armë për një sulm financiar
Një tjetër pasojë e aktivitetit monetar kinez përplaset mbi tregun e bursës: rezervat në dollarë riinvestohen nga Dragoi në tituj të Thesarit amerikan, që njihen universalisht si investime likuidë dhe të sigurtë; si rezultat, Pekini është tani bartësi më i madh i titujve amerikanë në botë. Kjo mekanikë mund të përkthehet edhe në një optikë të ndryshme: duke blerë borxh amerikan – dhe, për pasojë, një investim të garantuar – në realitet Kina u jep hua Shteteve të Bashkuara, në mënyrë që të vazhdojnë të blejnë produkte kineze me kosto të ulët. Është e kotë të pohohet se prej shumë kohësh kjo ka qenë një situatë win-win për të dyja vendet, të paktën deri në zhvillimet e fundit dhe izolacionizmin e dukshëm të Trump.
Blerja e çfrenuar e titujve amerikanë mund të jetë e justifikuar edhe nga motive të tjera, midis të cilëve: ruajtja dhe, në një farë mënyre, çimentimi i sufiçitit të madh tregtar që Kina ka me Uashingtonin; rritja e masës se saj monetare në terma dollarësh dhe, për pasoja, forcimi edhe i besueshmërisë së saj në sytë e tregjeve.
Çfarë do të ndodhte në rast se Kina do t’i shiste papritmas të gjitha rezervat e saj në dollarë? Hipotetikisht, Shtetet e Bashkuara mund të gjendeshin përballë një krize valutore dhe përqindjesh të larta interesi, me reperkursione të rënda ndaj rritjes ekonomike, pse jo edhe në një besim më të pakët të investitorëve tek garancia e dollarit. Por ky është një rast limit dhe ka mundësi jorealist: koeficenti i shkëmbimit i ndryshueshëm dhe bollëku i dollarëve në qarkullim do të çonin në një azhurnim automatik, me rezerva të shitura që më pas do të bliheshin nga një vend tjetër (ose ndoshta pikërisht nga Shtetet e Bashkuara).
Në fakt efekti do të ishte helmues për vetë Kinën, që do ta shikonte RMB-në t’i vlerësohej dhe, për pasojë, eksportet e saj të humbisnin avantazhin konkurrues që kanë pasur deri më tani. Shitja me çmim të ulët e bonove amerikane të thesarit do të ishte jokomode për Kinën, në masën ku do të shfrynte sufiçitin shumë të konsideruar të bilancit tregtar. Veç kësaj, Uncle Sam mund të reagojë duke prerë dollarë: sigurisht që një gjë e tillë do të stimulonte inflacionin, por që në këtë rast të veçantë do të luante në favor të amerikanëve, pasi duke qenë debitorë të Kinës do të gjendeshin me një dollar më të dobët dhe, për pasojë, një vlerë rimbursimi inferiore! Me pak fjalë, megjithë humbjen në rritje e vlerës së bonove amerikane të thesarit për shkak të Covid-19, skenari i një “jashtë gjithçka” nga ana e Kinës, për momentin, duket se nuk profilohet në horizont. Në të njëjtën mënyrë, siç e kemi parë më lart, shkalla e manipulimit të valutës e realizuar nga Pekini nuk arrin nivele të tilla sa të justifikojë veprime ndëshkuese. Sulmi financiar si armë për të tronditur tregjet është për të dyja palët një opsion limit, një hap drejt të panjohurës, që duke parë gjendjen aktuale të gjërave, nuk ka kuptim të ndërmerret.
(nga Geopoliticus)
Përgatiti
ARMIN TIRANA
